نشست رم در سایه تحریم‌های جدید آمریکا و تهدیدهای نظامی و مداخلات آشکار دیپلماتیک رژیم صهیونیستی برگزار شد، مسئله‌ای که چشم‌انداز دستیابی به توافق پایدار را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.
به رغم چالش‌های مذکور، طبق گفته سخنگوی وزارت خارجه مذاکرات اخیر در فضایی «حرفه‌ای و آرام» پیش رفته، اما طرف‌ها موفق به دستیابی به نتیجه نهایی نشدند. بر اساس اعلام اسماعیل بقایی، هیئت ایرانی در این دور از مذاکرات با توجه به مواضع ضد و نقیض مقامات آمریکایی در مدت اخیر و دور جدید اعمال تحریم‌ها علیه تهران از سوی واشنگتن، اعتراض خود به این روند را به صورت صریح و شفاف به طرف مقابل منتقل کرده است. با این حال عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان از این دور گفت‌وگوها به عنوان یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکرات یاد کرده است. همزمان مقامات آمریکایی نیز مذاکرات اخیر با ایران را بسیار سازنده و رو به جلو خوانده و تأکید کرده‌اند با وجود این هنوز کارهایی برای انجام دادن وجود دارد. در نهایت بدر بوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان پس از پایان مذاکرات اعلام کرد گفت‌وگوها «با مقداری پیشرفت» به پایان رسیده است، اما جزئیات بیشتری از توافق‌های متقابل منتشر نکرد.
ادامه گمانه‌زنی‌ها درباره نتایج دور پنجم مذاکرات
دور بعدی مذاکرات پس از بررسی نتایج فعلی و هماهنگی‌های میان طرف‌ها، برنامه‌ریزی خواهد شد. گفته می‌شود برای برون‌رفت از چالش‌های موجود و گره‌گشایی، پیشنهادی از سوی بدر بوسعیدی به عنوان میانجی مذاکرات روی میز قرار گرفته که طرفین برای رایزنی در این باره آن را به پایتخت‌هایشان منتقل کرده و دور بعدی در مورد این ابتکار، اظهار نظر خواهند کرد.
همزمان گمانه‌زنی‌ها درباره دور پنجم مذاکرات هسته‌ای داغ است. به طور نمونه نشریه وال استریت ژورنال دیروز در یک گزارش اختصاصی نوشت: در حال حاضر گفت‌وگوهای آمریکا و ایران با هدف دستیابی به یک تفاهم سیاسی در جریان است تا اصول کلیدی یک توافق برای آینده مشخص شود. بحث‌های فنی و جامع درباره جزئیات نهایی برای رسیدن به یک توافق قطعی، پس از حصول این تفاهم اولیه انجام خواهد شد. در ادامه این گزارش آمده است: نقطه اختلاف اصلی برای رسیدن به تفاهم، همچنان مسئله غنی‌سازی است. اما وقتی ترامپ از نزدیک بودن یک توافق سخن می‌گوید، اگر مسئله غنی‌سازی حل شود، احتمالاً به یک تفاهم سیاسی نزدیک شده‌اند که او می‌تواند آن را به عنوان یک دستاورد بزرگ معرفی کند. البته این به معنای یک توافق واقعی و نهایی نخواهد بود.
این در حالی است که رویترز نیز روز گذشته با انتشار گزارشی به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شد: «با توجه به پیچیدگی‌های موجود در توافق احتمالی، اینکه ایران و آمریکا تا پیش از تابستان امسال به توافقی قطعی درباره برنامه هسته‌ای تهران دست یابند، از لحاظ فنی غیرممکن است». رویترز همچنین به نقل از یک مقام ارشد ایرانی دخیل در مذاکرات هسته‌ای با آمریکا، افزود: «اگر واشنگتن درخواست غنی‌سازی صفر را رها کند، دستیابی به توافقی سیاسی امکان‌پذیر است».
موضع‌گیری جان کری درباره مذاکرات
همزمان ادعای وزیر امور خارجه پیشین آمریکا درباره مذاکرات هسته‌ای مورد توجه رسانه‌های مختلف قرار گرفته است. جان کری، وزیر خارجه دولت دموکرات باراک اوباما، درباره ادعای تدارک رژیم صهیونیستی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران تأکید کرد تل‌آویو توانایی این کار را ندارد. کری در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان در واکنش به اینکه با توجه به حضورش در مذاکرات منجر به توافق سال ۲۰۱۵، درباره مذاکرات جاری میان آمریکا و ایران چه نظری دارد، اظهار کرد: امیدوارم بتواند به بهترین توافق ممکن دست یابد. خوشحالم رئیس جمهور این موضوع را پیگیری کرده و به نظرم مسئله حیاتی است. وی همچنین افزود: فکر می‌کنم ذکر این نکته هم مهم باشد که بدانیم اسرائیل به تنهایی و یک‌تنه توانایی نابود کردن برنامه هسته‌ای ایران را ندارد. شاید بتواند به آن آسیب چشمگیر بزند اما چنین اقدامی آغازگر فرایندی است که خطر به مراتب بزرگ‌تری برای کل منطقه می‌آفریند.
تیم مذاکره‌کننده آمریکا در بن‌بست بی‌تجربگی
در همین حال دکتر ثمانه اکوان، کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با قدس، در تحلیل اتفاق‌های جاری، پنج دور اخیر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را بیش از هر چیز، عرصه‌ای برای زورآزمایی سیاسی دو طرف توصیف کرد و گفت: تیم مذاکره‌کننده آمریکایی با توجه به نداشتن تجربه کافی در مذاکرات بین‌المللی و به ویژه پرونده هسته‌ای، پس از پنج دور مذاکره همچنان در بازی قلق‌گیری و نیرنگ‌آفرینی گرفتار است. آن‌ها به جای تمرکز روی رسیدن به توافق، با اتکا به فعالیت‌های رسانه‌ای و سیاست‌گذاری‌های فرابرجامی، در پی تحت فشار قرار دادن ایران هستند. در واقع آنچه در مذاکرات شاهدیم، بیش از هر چیز، تلاش طرفین برای اثبات برتری و پیروزی در عرصه رسانه‌ای و سیاسی است تا حصول توافق واقعی.
این استاد دانشگاه با انتقاد از تیم مذاکره‌کننده آمریکایی خاطرنشان کرد: آن‌ها تجربه لازم را ندارند و در عمل به وقت‌کشی مشغول‌اند. تیم ترامپ همچنین خطوط قرمز ایران را نادیده می‌گیرند. این ناشی‌گری و بی‌تجربگی آمریکایی‌ها مذاکرات را به بن‌بست کشانده و هدفشان این است که زیاده‌خواهی‌های خود را به ایران تحمیل کنند و در نهایت مسئولیت شکست مذاکرات را به گردن ایران بیندازند. هر چند در جلسات اولیه گفت‌وگوهایی انجام می‌شود و دو طرف امید دارند طرف مقابل کوتاه بیاید، اما در نهایت این مذاکرات صرفاً ظاهرسازی بوده و امید واقعی به نتیجه مثبت بسیار کم است.
دکتر اکوان در پاسخ به ادعای مطرح شده درباره نقش میانجی‌گری عمان و راهکار آن‌ها برای گذر از بن‌بست، گفت: با توجه به پیچیدگی‌های فنی و سیاسی مذاکرات نمی‌توان از کشورهای منطقه‌ای مانند عمان که جهت‌گیری خاصی ندارند، انتظار ارائه راهکارهای فنی داشت. این کشورها ممکن است راهکارهای سیاسی مطرح کنند تا طرفین را به توافق نزدیک کنند، اما این پیشنهادها صرفاً سیاسی بوده و فاقد پشتوانه فنی است. مگر اینکه دو طرف ایرانی و آمریکایی پس از مذاکرات پشت‌پرده، طرف‌های منطقه‌ای را وادار به پذیرش این راهکارها کنند.
غنی‌سازی صفر، حربه‌ای برای امتیازگیری از ایران؟
اما یک نکته مهم دیگر بحث ادامه اختلاف بر سر غنی‌سازی است و در حالی که دولت ترامپ از غنی‌سازی صفر سخن می‌گوید جمهوری اسلامی این موضوع را جزو خطوط قرمز خود اعلام کرده است. با این حال لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال در تحلیلی با عنوان «غنی‌سازی، قربانی بعدی در میز معامله؟» در این باره نوشت: در سال ۲۰۱۳ در عمان، آمریکا عملاً به ایران این پیام را داد که غنی‌سازی را خواهد پذیرفت. بنابراین مذاکرات به موضوعاتی مانند تعداد سانتریفیوژها، میزان ذخایر، بندهای غروب (sunsets) و جزئیات دیگر منتقل شد. او آورده: رویکرد دولت ترامپ ظاهراً بر این پایه بنا شده که باید بر عدم غنی‌سازی پافشاری کرد. حال پرسش این است که آیا او می‌خواهد کارت غنی‌سازی را با چیزی بزرگ‌تر در آن سوی میز معامله کند؟ مثلاً حذف بندهای غروب؟ در این راهبرد منطقی وجود دارد.
دکتر اکوان با اشاره به موضوع بالا و پافشاری آمریکا بر عدم امکان غنی‌سازی در ایران به عنوان حربه‌ای برای گرفتن امتیاز بعدی از جمهوری اسلامی، گفت: اصول مذاکرات بر پایه استفاده از تمام ظرفیت‌ها برای امتیازگیری است.
احتمال دارد آمریکا با مطرح کردن محدودیت در غنی‌سازی (بند غروب)، قصد بازگرداندن ایران به عقب و سلب این حق را داشته باشد تا در مقابل، در حوزه‌های دیگر امتیاز بگیرد مانند محدود کردن غنی‌سازی تا ۳/۶ درصد و ممنوعیت تحقیق و استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته. دکتر اکوان معتقد است: ممکن است در نهایت ایران حق غنی‌سازی را حفظ کند اما مجبور شود در سایر موارد کوتاه بیاید. تیم مذاکره‌کننده ایران باید از قبل خطوط قرمز خود را مشخص کند و با تأکید بر منافع ملی اجازه ندهد در ازای دادن یک امتیاز، امتیاز بزرگ‌تری از دست برود.
خبرنگار: سیدحسین حسینی
نظر شما