در آستانه سی‌وششمین سالگرد رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی، بازخوانی اندیشه‌های امام خمینی(ره) اهمیتی دوچندان می‌یابد. امروز دو روایت متفاوت از اسلام در جامعه ما در حال رقابت است؛ روایتی که با عنوان «اسلام رحمانی» شناخته می‌شود و روایت دیگر که «اسلام سیاسی» نام گرفته است. هر دو جریان مدعی‌اند میراث‌دار واقعی اندیشه امام هستند، اما کدام‌یک به حقیقت نزدیک‌ترند؟

میراث امام خمینی(ره)

امام خمینی(ره) به‌عنوان رهبر بزرگ‌ترین انقلاب قرن بیستم، اسلام را به‌عنوان مکتبی جامع معرفی کرد که برای تمام ابعاد زندگی بشر برنامه دارد. ایشان با تأکید بر اینکه اسلام دین سیاست است، خط بطلانی بر اندیشه جدایی دین از سیاست کشیدند. این در حالی است که امروز برخی جریان‌ها تلاش می‌کنند با ارائه قرائتی غیرسیاسی از اسلام، میراث فکری امام را تحریف کنند.

اسلام رحمانی؛ قرائتی نوظهور

طرفداران اسلام رحمانی با تکیه بر مفاهیمی چون مدارا، تساهل و معنویت فردی، می‌کوشند چهره‌ای غیرسیاسی از اسلام ارائه دهند. آنها با شعارهایی نظیر:

- دین برای هدایت است، نه حکومت؛

- اسلام دین رحمت است، نه خشونت؛

- معنویت فردی مهم‌تر از کنش‌های اجتماعی است.

تلاش می‌کنند امام خمینی را نیز عارفی منزوی و غیرسیاسی معرفی کنند. این در حالی است که نگاهی به صحیفه امام نشان می‌دهد ایشان همواره بر پیوند ناگسستنی دین و سیاست تأکید داشته‌اند.

اسلام سیاسی؛ تداوم راه امام

در مقابل، اسلام سیاسی که ریشه در اندیشه امام خمینی و علمای بزرگ شیعه دارد، بر این باور است که:

۱. اسلام برنامه‌ای جامع برای اداره جامعه دارد؛

۲. عدالت اجتماعی بدون حکومت دینی محقق نمی‌شود؛

۳. استقلال و عزت مسلمانان در گرو تشکیل حکومت اسلامی است؛

۴. مبارزه با ظلم و استکبار از اصول اساسی اسلام است.

چرا اسلام سیاسی میراث واقعی امام است؟

۱. انطباق با اندیشه و عمل امام:

امام خمینی نه تنها در نظر، بلکه در عمل نیز مروج اسلام سیاسی بود. تشکیل حکومت اسلامی، مبارزه با استکبار، و حمایت از مستضعفان، همگی نشان از نگاه سیاسی ایشان به اسلام دارد.

۲. تحقق عدالت اجتماعی:

امام همواره بر ضرورت اجرای عدالت در سطح جامعه تأکید داشت. ایشان معتقد بود عدالت صرفاً یک مفهوم اخلاقی نیست، بلکه باید در عرصه اجتماع محقق شود.

۳. استقلال و عزت مسلمین:

از نگاه امام، عزت مسلمانان در گرو بازگشت به اسلام سیاسی بود. ایشان جدایی دین از سیاست را توطئه استعمار برای تضعیف جوامع اسلامی می‌دانست.

۴. وحدت امت اسلامی:

امام با تأکید بر مفهوم امت واحده، همواره خواستار وحدت مسلمانان در برابر استکبار بود. این مهم جز در سایه اسلام سیاسی امکان‌پذیر نیست.

چالش‌های امروز

در شرایط کنونی، اسلام سیاسی با چالش‌هایی روبروست که نیازمند توجه جدی است:

- ضرورت تبیین درست مبانی برای نسل جدید؛

- پاسخگویی به شبهات معاصر؛

- ارائه الگوی موفق حکمرانی دینی؛

- تربیت نیروهای متخصص و متعهد.

راهکارهای پیش رو

برای حفظ و تقویت میراث امام، باید:

۱. مبانی اسلام سیاسی را به زبان روز تبیین کنیم؛

۲. به شبهات جدید پاسخ‌های متقن ارائه دهیم؛

۳. الگوی موفق حکمرانی دینی را معرفی کنیم؛

۴. کارآمدی اسلام سیاسی را در عمل نشان دهیم؛

نکته پایانی

در سالروز رحلت امام خمینی(ره)، باید به این نکته توجه داشت که میراث واقعی ایشان، اسلام سیاسی است؛ اسلامی که:

- هم معنویت دارد و هم برنامه اجتماعی؛

- هم به آخرت می‌اندیشد و هم به دنیا؛

- هم رحمت دارد و هم قاطعیت؛

- هم فردی است و هم اجتماعی.

امام خمینی(ره) با درک عمیق از اسلام، راهی را پیش روی امت اسلامی گشود که امروز بیش از هر زمان دیگر به آن نیازمندیم. وظیفه ما حفظ این میراث گرانبها و انتقال صحیح آن به نسل‌های آینده است. باید مراقب بود شعارهای فریبنده اسلام رحمانی، ما را از مسیر اصیل اسلام ناب محمدی منحرف نکند.

از نگاه امام خمینی(ره) اسلام دین افراد متعهد است که در مقابل ظلم و جور ایستاده‌اند. این نگاه، تفاوت اساسی میان اسلام سیاسی و اسلام رحمانی را به خوبی نشان می‌دهد. اسلام واقعی، اسلامی است که در برابر ظلم می‌ایستد و برای تحقق عدالت تلاش می‌کند.