خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

«قُلْ لَا یَسْتَوِی الْخَبِیثُ وَالطَّیِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَکَ کَثْرَةُ الْخَبِیثِ.» ۱

(هیچ‌گاه) ناپاک و پاک مساوی نیستند؛ هر چند فراوانی ناپاک‌ها، تو را به شگفتی اندازد.

شرح:

برخی اوقات، افراد به هنگام تصمیم‌گیری و یا تعیینِ مسیر، خصوصاً مسیرهای اعتقادی، تحت تأثیر کثرتِ و سروصدای یک گروه، با آنان هم‌مسیر گشته و حتی گاهی نیز مُهر بطلان بر تفکر و اعتقادِ اقلّیت می‌زنند! به عبارتی، تنها ملاک ایشان برای انتخاب، کثرت است.

اما در منطق اسلام، اینطور نیست که کثرت به معنای برتری باشد؛ قلّت نیز به معنای بطلان نیست. آنچه که در نگاه اسلام، معیار و ملاکِ برتری است، «حق» است؛ حال ممکن است حق با اکثریت باشد و یا با اقلیت.

بنابراین از آنجایی که «حق» به عنوان معیار معرفی شده است و نه «کثرت»، باید در ابتدا «حق» را بشناسیم و دیگران را نیز با همین ترازو و معیار بسنجیم؛ از همین روست که امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:

«اَلْحَقُّ لاَ یُعْرَفُ بِالرِّجَالِ اِعْرِفِ اَلْحَقَّ تَعْرِفْ أَهْلَهُ.» ۲

حق با مردان شناخته نمی‌شود. نخست حق را بشناس تا اهل آن را بشناسی.

اهمیت حق و پذیرش آن تا به حدّی است که حضرت مسیح‌ علیه‌السلام فرموده‌اند:

«خُذُوا الْحَقَّ مِنْ اَهْلِ الْباطِلِ وَ لا تَأْخُذُوا الْباطِلَ مِنْ اَهْلِ الْحَقِّ.» ۳

حق را از اهل باطل فرا گیرید و باطل را از اهل حق فرا نگیرید.

اما آنچه که کار را دشوار می‌کند این است که گاهی پذیرشِ حق، تلخ است و از آنجایی که پذیرش باطل به نفعِ انسان است، شیرینی پذیرشش را به تلخیِ حق ترجیج می‌دهد؛ از همین روست که امام علی علیه‌السلام اینگونه سفارش نموده‌اند:

«اِصْبِرْ عَلَی مَضَضِ مَرَارَةِ اَلْحَقِّ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَنْخَدِعَ لِحَلاَوَةِ اَلْبَاطِلِ.» ۴

تلخی حق را تحمل کن، و مبادا که فریب شیرینی باطل را بخوری.

چراکه انسانِ عاقل هرگز دِل به امورِ فانی و زوال‌پذیر نمی‌بندد و خود را اسیر شیرینی ظاهری این امور نمی‌کند. باطل نیز از همین امور است؛ آنچنان که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:

«إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا» ۵

یقیناً باطل نابود شدنی است.

و اینکه اگر حق و مسیرِ هدایت شناخته شد، دیگر نباید ترس و وحشت را به دلیل قلّتِ یار و همراه، به دل راه دهیم. امام علی علیه‌السلام در این رابطه می‌فرمایند:

«أَیُّهَا النَّاسُ، لَا تَسْتَوْحِشُوا فِی طَرِیقِ الْهُدَی لِقِلَّةِ أَهْلِهِ، فَإِنَّ النَّاسَ قَدِ اجْتَمَعُوا عَلَی مَائِدَةٍ شِبَعُهَا قَصِیرٌ وَ جُوعُهَا طَوِیلٌ.» ۶

ای مردم! در طریق هدایت، از کمیِ پویندگانش وحشت نکنید، زیرا مردم گرد سفره‌ای اجتماع کرده‌اند که سیریِ آن کوتاه و گرسنگیِ آن بس طولانی است.

پی‌نوشت‌ها:

۱. سوره مائده، آیه ۱۰۰.

۲. روضةالواعظین، ج ۱، ص۳۱.

۳. المحاسن، ج ۱، ص ۲۲۹.

۴. غررالحکم، ج ۱، ص ۱۴۹.

۵. سوره اسراء، آیه ۸۱.

۶. نهج‌البلاغه، خطبه ۲۰۱.