شهر میبد مانند دیگر شهرهای یزد، پر از آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی است. آنچنان که از اسناد مکتوب و آثار باستانی به جا مانده برمی‌آید، میبد جزو نخستین سکونتگاه‌های ایرانیان به شمار می‌رفته و سیر تحول زندگی روستایی و شهری ایران را در گوشه گوشه خود به نمایش درمی‌آورد. چاپارخانه میبد یکی از بناهای تاریخی این شهر غنی است که ما را از تاریخ اداره پست در ایران آگاه می‌کند.
چاپارخانه میبد
چاپارخانه میبد متعلق به دوره قاجاریه بوده و در میانه راه ری به کرمان، در کنار استراحتگاهی بین‌راهی به نام کاروانسرای میبد بنا شده است. این سازه در حقیقت استراحتگاه چاپارهای دولتی بوده و از مراکز پستی دوره قاجار به شمار می‌رفته است. چاپارخانه‌ها جایی بودند که اسب‌ها و پیک‌های از راه رسیده در آن استراحت می‌کردند و اسب‌های تیزرو و پیک‌های تازه‌نفس، مرسولات و امانات را تحویل گرفته و باقی مسیر را ادامه می‌دادند. این کار موجب سرعت بخشیدن به حمل و نقل مرسولات و بالا بردن کیفیت کار مراکز پستی می‌شده است. به خصوص نامه‌های دولتی بدون از دست دادن زمان در طول شبانه‌روز و با چنان سرعتی جابه‌جا می‌شدند که تاریخ‌نویس بزرگ (هرودوت) می‌نویسد: «هیچ جنبنده‌ای سریع‌تر از چاپارها نیست».
تاریخچه
در چاپارخانه میبد، برج‌های دیده‌بانی، بارو و دیوارهای دفاعی و همچنین محل تیراندازی دیده می‌شود و دلیل وجودشان، اهمیت امنیت چاپارخانه و اماناتی بوده که در این محل جابه‌جا می‌شدند.
چاپارخانه‌ها از دوره هخامنشی ساخته و به کار گرفته شدند و چاپارها به‌عنوان چشم و گوش حکومت و امانتداران حاکمان، نامه‌ها و اوامر ایشان را بین شهرها و دیگر حاکمان جابه‌جا می‌کردند، اما در دوره‌های بعد و به‌خصوص دوره قاجاریه، از جزمیت آن‌ها کاسته شد و مسافران کاروانسرای میبد، اتاق‌های تمیز و امنیت بالاتر چاپارخانه را به حجره‌های کاروانسرا ترجیح دادند و حتی کار به جایی رسید که چاپارها در ازای دریافت هزینه‌ای بیشتر، مسافران را به مقصد می‌رساندند. به این ترتیب، اهمیت و رونق چاپارخانه میبد بیش از پیش شد.
معماری
چاپارخانه میبد ظاهری شبیه به کاروانسرا، حیاطی در میان و آخورهایی دور حیاط دارد. اصطبل‌ها پشت آخورها هستند و از میانه حیاط دیده نمی‌شوند. در قسمت ورودی بنا نیز اتاق‌هایی برای چاپارها و مسافران تهیه شده است. اتاق‌های داخل چاپارخانه با آنکه از خشت و گل ساخته شده‌اند، در برابر سرما و گرما و تغییرات شدید جوی، کاملاً مقاوم و ایمن بودند. برج و باروهای اطراف این سازه نیز به طور کامل امنیت داخل را حفظ می‌کردند و از همین رو چاپارخانه در زمان ناآرامی‌ها، آشوب‌ها و هجوم بیگانگان می‌توانست حافظ جان پناهندگان خود باشد. پس از دوره قاجاریه و با فراگیر شدن وسایل حمل و نقل مدرن؛ سیستم‌های مبادلاتی و پستی نیز دستخوش تغییرات شدند و خودروهای مختلف جای اسب‌های تندرو را گرفتند. بلااستفاده ماندن چاپارخانه‌ها، کم‌کم این بناهای ارزشمند را به مخروبه‌هایی نیمه‌ویران و کاملاً ویران تبدیل کرد. چاپارخانه میبد جزو اندک چاپارخانه‌هایی است که تقریباً سالم باقی مانده و با بازدید از این سازه تاریخی می‌توان گذر زمان، سیر تحولات پستی، معماری کویری و فرهنگ زندگی مردمان آن زمان را مرور کرد.
موقعیت جغرافیایی
گفتنی است چاپارخانه میبد ۱۹ مرداد سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ۲۷۶۷ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ملی ایران به ثبت رسیده و این اثر تاریخی در محله رشیدالدین میبد و در میدان شهرداری، بولوار قاضی میرحسین واقع شده است.
نظر شما