اسرائیل که سال‌ها اقتصاد خود را بر مهاجرت و سرمایه‌های خارجی استوار ساخته بود، حالا با موج تازه کوچ معکوس و خروج هزاران نفر و میلیاردها دلار روبه‌روست. روندی که نشان می‌دهد در بزنگاه ناامنی، اقتصادهای سیار چقدر ناپایدار و وابسته به آرامشِ شکننده‌اند؛ آن‌جا که تنها اقتصادهای ریشه‌دار می‌توانند از طوفان بگذرند.

در کشاکش جدیدترین بحران‌های امنیتی، طلسم اعتماد به اقتصاد مهاجرپذیر اسرائیل شکسته شده است. شتاب گرفتن خروج افراد و سرمایه، تصویری روشن از آسیب‌پذیری سبک اقتصادی بر پایه تعلق اندک و وابستگی به تأمین مالی خارجی به دست می‌دهد؛ تفاوتی معنادار با کشورهایی که ریشه‌های اقتصادی‌شان در تعهد مردمشان به وطن تنیده شده است.

در جهان پرتلاطم امروز، ریشه داشتن یا بی‌ریشگی تنها یک تعبیر شاعرانه نیست؛ عنصری کلیدی در سرنوشت ملت‌ها و اقتصاد کشورهاست. در این میان، مقایسه کشوری چون ایران ــ با مردمانی که ریشه‌هایشان در خاکی هزاران ساله تنیده شده ــ با اسرائیل ۷۵ ساله که بر پایه مهاجرت بنا شده است، نکته‌های بسیاری را روشن می‌سازد.

اقتصادهایی که بر بنیان مهاجرت و سرمایه‌های معلق شکل می‌گیرند، در ظاهر شاید پررونق و پویا به نظر برسند. اما واقعیت این است که سرمایه و تولید، بدون وابستگی به خاک و عرق ملی، همواره آماده کوچ‌اند. ملتی که جمعیتش با بروز بحران و ناامنی، راه مهاجرت پیش می‌گیرد و سرمایه‌هایش را به سرعت به جغرافیایی امن‌تر منتقل می‌کند، از ثبات و ماندگاری اقتصادی بی‌بهره خواهد ماند.

امروز و در سایه تشدید منازعات امنیتی و جنگ‌های ناخواسته، نشانه‌ها حاکی از نگرانی‌های عمیق در میان جامعه اسرائیل است. کارشناسان هشدار می‌دهند که موج تازه ناامنی، مهاجرت معکوس سرمایه‌گذاران و خروج سرمایه را تشدید خواهد کرد؛ چراکه وابستگی اندک به سرزمین و فقدان حس تعلق مانع از آن است که سرمایه‌ها و استعدادها در بزنگاه‌های تاریخی، حاضر به پرداخت هزینه برای اعتلای تولید و پیشرفت ملی باشند.

این نگرانی‌ها  در آمار نیز آشکار شده است: بر اساس جدیدترین داده‌های رسمی، تنها در سال ۲۰۲۴ و همزمان با ادامه بحران غزه، بیش از ۸۲ هزار اسرائیلی کشور را ترک کردند؛ آماری بی‌سابقه که نشانه‌ای عمقی از شکنندگی بافت جمعیتی و اقتصادی اسرائیل است. این روند مهاجرت معکوس، به ‌وضوح نشان می‌دهد که با اولین بحران امنیتی و نبود ثبات، سرمایه انسانی و مالی به سرعت از بدنه جامعه جدا می‌شود و پایداری اقتصادی را به خطر می‌اندازد.[۱]

در نقطه مقابل، اقتصاد ایران ـ با تمام فراز و نشیب‌هایی که تجربه کرده ـ بر شانه‌های مردمانی استوار است که ریشه در قلب این خاک دارند، و در مقاطع سخت، در کنار وطن خود می‌مانند و در پی ساختن و نگهداشتن کشورند، نه ترک کردن آن. وفاداری به دیار و عرق ملی، ضامن سرمایه‌گذاری‌های واقعی و پایدار است.

کشوری که مردمش با نخستین گردباد حوادث، آب و خاک را ترک می‌کنند، اقتصادی آسیب‌پذیر و بی‌پشتوانه خواهد داشت. اسرائیل به عنوان کشوری مهاجرپذیر و متکی بر سرمایه‌های سیار، امروز در امتحانی دشوار قرار گرفته است؛ هر موج ناامنی، رشته‌های پوسیده نظم اجتماعی و اقتصادی‌اش را نازک‌تر و شکننده‌تر می‌کند.

تجربه نشان داده است که سرمایه و تولید، در بستری ماندگار رشد می‌کند که مردم خاک را خانه خود می‌دانند و حتی در اوج بحران، در پی ساختن و اصلاحند، نه مهاجرت و رها کردن. در نهایت، آینده اقتصاد کشورها مستقیماً به ریشه‌دار بودن و عرق ملی مردمشان گره خورده است و نه پول‌هایی که تنها در سایه امنیت موقتی، توقف دارند و با نخستین خطر از وطن سازنده خود کوچ می‌کنند.

[۱]: Middle East Eye – ژانویه ۲۰۲۵