به گزارش قدس خراسان، شهرستانِ خربزه‌های شیرین است و دوتارش قدمتی طولانی در فرهنگ و موسیقی ایرانی دارد. اقوام مختلفی را در دل خود جای داده که ترکمن‌ها، اعراب، بلوچ‌ها و فارس‌ها از مهم‌ترین آن‌ها هستند. مردمش فارسی‌زبان با لهجه تربتی و پیرو مذاهب اهل سنت و شیعه جعفری هستند.
از شمال به شهرستان سرخس، از غرب به شهرستان‌های فریمان، مشهد و تربت‌حیدریه، از جنوب به شهرستان تایباد و از شرق به افغانستان محدود است و یکی از مسیرهای ارتباطی مهم ایران به افغانستان در گذشته در قالب مسیر فرعی راه ابریشم و حال حاضر محسوب می‌شود. طبق آخرین تقسیمات کشوری دارای پنج بخش مرکزی، صالح‌آباد، نصرآباد، بوژگان و پایین‌جام و دارای ۴۴۷ آبادی و ۱۰ دهستان است. دارای آب و هوای خشک و نیمه‌خشک شمال‌شرقی ایران بوده و محصولات عمده‌اش گندم، جو، چغندر قند، پنبه، زیره، خربزه و هندوانه و تا حدودی باغی است. اسمش برگرفته از شیخ احمد جامی، عارفی است که اواخر قرن پنجم هجری در آنجا می‌زیسته و به برکت حضور این شخصیت، به تدریج توسعه یافته و تبدیل به شهر شده است. صحبت از تربت‌جام است که با وجود زیست مردم سنی و شیعه مذهب در کنار هم، به عنوان الگوی وحدت شیعه و سنی شناخته می‌شود. در این گزارش به دنبال چالش‌ها و ظرفیت‌های کنونی این شهر برای توسعه هستیم.
ظرفیت معادن، خام‌فروشی می‌شود
قدمت این شهر چندهزار ساله، ظرفیت‌های آن را به ما یادآور می‌شود و باید دید این شهر در چه جایگاهی از رشد و توسعه قرار دارد.
رئیس خانه صمت تربت‌جام با اشاره به کم‌رونق بودن صنعت، تولید و اشتغال در تربت‌جام می‌گوید: این شهرستان با وجود معادن، منابع و فرصت‌های خدادادی فراوانی که دارد، هنوز به جایگاه واقعی خود در استان و کشور دست نیافته است. معادن کم‌نظیر و گاه بی‌نظیری در شهرستان وجود دارند که اگر خام‌فروشی نشوند، می‌توانند به رشد اقتصاد شهرستان کمک فراوانی بکنند. به جز سیمان و سیلیس، واحدهایی برای تبدیل معادن و جلوگیری از خام‌فروشی و خروج مواد خام معدنی از شهرستان نداریم.
مریم سراج احمدی با اشاره به وجود یک شهرک صنعتی در این شهرستان ادامه می‌دهد: موقعیت جفرافیایی شهرستان نیز به دلیل نزدیکی به منطقه ویژه دوغارون و قرار گرفتن در مسیر تردد بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای برای شهرستان ایجاد کرده؛ اما با وجود این، تربت‌جام مورد بی‌مهری برخی مسئولان قرار گرفته و این مسائل کاهش انگیزه و علاقه در کارآفرینان و سرمایه‌گذاران و خروج سرمایه از شهرستان را به دنبال داشته است.
وی تخصیص بسیار کم منابع بانکی را از جمله چالش‌های دیگر منطقه در نبود رشد اقتصادی معرفی و اضافه می‌کند: متأسفانه منابع بانکی بسیار کمی در شهرستان جذب می‌شود و با وجود حضور سرمایه‌گذاران افغانستانی در منطقه، باز هم رغبتی به ایجاد اشتغال در این شهرستان دیده نمی‌شود.
رئیس خانه صمت تربت‌جام با بیان اینکه بیشتر واحدهای تولیدی شهرستان با کمتر از نصف ظرفیت خود کار می‌کنند، می‌گوید: واحدهای بزرگی مثل شیشه آذرمینا هنوز پس از چند سال به چرخه تولید وارد نشده‌اند. کارخانه سیمان نیز همچون واحدهای مشابه استان با ظرفیت محدود کار می‌کند. کارخانه‌های قند، پنبه و رب نیز که اشتغال خوبی برای حدود ۲هزار نفر ایجاد کرده‌اند، موقت و فصلی هستند. بقیه واحدهای صنعتی و تولیدی نیز نتوانسته‌اند جامعه نیازمند کار را به طور کامل جذب کنند در نتیجه بیشتر افراد برای کار به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند.
باید از ایجاد صنایع تکراری جلوگیری کنیم
سراج احمدی با اشاره به اینکه برای رشد و توسعه شهرستان باید به این باور برسیم که همه در یک کشتی نشسته‌ایم، تأکید می‌کند: اگر اتفاقی برای این کشتی رخ بدهد، گریبانگیر همه خواهد شد و اگر با موفقیت و همکاری همه اداره‌ها و مسئولان این شهرستان به ساحل اشتغال پایدار برسد، سود و منفعت آن متوجه تک‌تک مردم شهر خواهد شد و قدم بزرگی در کاهش آسیب‌های اجتماعی و کیفری محسوب می‌شود.
وی به ظرفیت کارخانه پنبه و چند هزار کارگاه فرت‌بافی در شهرستان اشاره کرده و می‌افزاید: ضرورت دارد با چنین ظرفیتی یک کارخانه ریسندگی و رنگرزی در شهرستان به وجود بیاید تا برای پارچه‌بافی و فرت‌بافی از شهرستان‌های دیگر نخ وارد نکنیم.
رئیس خانه صمت تربت‌جام با بیان اینکه باید از ایجاد صنایع تکراری جلوگیری شود، ادامه می‌دهد: اگر قرار است واحدی هم ایجاد شود، ابتدا باید از ظرفیت خالی واحدهای تولیدی موجود در شهرستان استفاده شود در غیر این صورت بیاییم صنایعی مثل ریسندگی، شکر، روغن‌کشی، مربا، کیک، کلوچه و بیسکویت و بسته‌بندی خشکبار را که در شهرستان وجود ندارد و ایجادش هم ضروری است و از طرفی هم به بازار خوب و بکر افغانستان با در نظر گرفتن موقعیت مکانی شهرستان برای فروش این تولیدات توجه کنیم.
ما برداشت نکنیم، همسایه برداشت می‌کند
نماینده مردم تربت‌جام در دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما درباره مسائل این شهرستان می‌گوید: شغل۷۰ درصد مردم شهرستان تربت‌جام کشاورزی و دامداری است و مشکلی که الان کشاورزان این شهرستان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تقلیل و کاهش آبدهی چاه‌های کشاورزی است که به گمان من سخت‌گیری‌های سازمان آب‌منطقه‌ای در این راستا تا حدودی بی‌مورد است؛ چون چاه‌های کشاورزی ما در مجاورت کشور افغانستان واقع شده و مسیر آب‌های زیرزمینی به سمت کشور همسایه سراشیبی دارد و اگر ما استخراج نکنیم، آن‌ها استخراج می‌کنند. در نتیجه سخت‌گیری‌های بیش از حد در واقع ظلم به کشاورزان منطقه و کمک و خدمت به کشور همسایه است که این مسئله با هیچ منطق عقلانی و عقلایی تناسب و سازگاری ندارد. از طرفی به هر شکل شده، موضوع برق چاه‌های کشاورزی را در اولویت قرار دهیم تا تأمین شود.
عثمان سالاری با بیان اینکه اگر گاز کارخانه سیمان در محدوده شهر نصرآباد تأمین شود، روزانه ۶ هزار تن سیمان تولید خواهد شد، تأکید می‌کند: اکنون برای هزار نفر در آن کارخانه اشتغال‌زایی شده و تأمین گاز باید جزو اولویت‌ها قرار بگیرد. همچنین شهرک صنعتی تربت‌جام به اقدام‌های بیشتری برای رشد و توسعه نیاز دارد که باید از طریق تخصیص تسهیلات صندوق توسعه ملی انجام شود. تربت‌جام به لحاظ موقعیت جوی و جغرافیایی، بستر مناسبی برای ساخت نیروگاه‌های خورشیدی و بادی هم هست تا بتواند نقش خوبی را در اقتصاد کشور بازی کند.
ثروت نهفته سیلیس سفید در تربت‌جام
وی به ضرورت نقش‌آفرینی ایمیدرو در زمینه بهره‌برداری از معادن تربت‌جام نیز اشاره کرده و می‌افزاید: اگر ظرفیت معادن این شهرستان به شکل بایسته و شایسته‌ای شناسایی و کشف شود و استخراج صورت بگیرد، می‌تواند در قالب مسئولیت اجتماعی از محل درآمد حاصله، کمک خوبی به شهرستان باشد و برای توسعه شهرستان اقدام مؤثری خواهد بود.
نماینده مردم تربت‌جام در مجلس با بیان اینکه این شهر دومین تولیدکننده سیلیس سفید کشور پس از همدان است، تأکید می‌کند: در کنار معادن متنوع دیگری از جمله آهک، مارن، زغال‌سنگ و باریت، سیلیس سفید یک ثروت نهفته است که ایمیدرو باید توجه و سرمایه گذاری خوبی در این حوزه انجام دهد تا عواید آن نصیب مردم شود.
تربت‌جام با تاریخچه غنی و ظرفیت‌های بالقوه‌اش، نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌برداری از منابع موجود است. این شهرستان با وجود معادن غنی و موقعیت جغرافیایی مناسب، هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود از منظر توسعه اقتصادی دست یابد و مشکلاتی مانند خام‌فروشی معادن، کمبود سرمایه‌گذاری و استفاده نکردن بهینه از ظرفیت‌های صنعتی نیز به ما یادآور می‌شود که هم‌افزایی و همکاری میان نهادهای دولتی و بخش خصوصی در بهره‌برداری از منابع و ظرفیت‌ها موضوع مهمی است. با ایجاد زیرساخت‌های لازم و توجه به صنایع بومی و متناسب با نیازهای بازار می‌توان به رونق اقتصادی و اشتغال پایدار در این منطقه که نمادی از وحدت است، امیدوار بود. با این حال به نظر می‌رسد؛ با توجه به محصولات آب‌بری مانند خربزه در این شهرستان تغییر الگوی کشت برای این منطقه ضروری است. همچنین صنایعی مانند رنگرزی و ریسندگی که جزو صنایع آب‌بر محسوب می‌شوند، نمی‌توانند برای ایجاد اشتغال پایدار در این شهرستان مناسب باشند. باید بررسی کرد آیا ارزش ایجاد شده از قِبل این صنایع بر از دست دادن میزان آب مورد نیاز آن‌ها می‌چربد یا خیر که بی‌شک این‌گونه نیست. همچنین در زمینه معادن با توجه به نوع ماده معدنی باز هم باید ماده‌ای در این معادن فراوری شود که نیاز به آب بسیار کمتری داشته باشد وگرنه باز هم با توجه به آلودگیهای زیست محیطی و باز نگشتن آب مصرفی به طبیعت در سال‌های پیش رو از این مسیر نیز نمی‌توان چندان برای ایجاد شغل پایدار و به دنبال آن توسعه اقتصادی خوشبین بود.
ظرفیت معادن، خام‌فروشی می‌شود
قدمت این شهر چندهزار ساله، ظرفیت‌های آن را به ما یادآور می‌شود و باید دید این شهر در چه جایگاهی از رشد و توسعه قرار دارد.
رئیس خانه صمت تربت‌جام با اشاره به کم‌رونق بودن صنعت، تولید و اشتغال در تربت‌جام می‌گوید: این شهرستان با وجود معادن، منابع و فرصت‌های خدادادی فراوانی که دارد، هنوز به جایگاه واقعی خود در استان و کشور دست نیافته است. معادن کم‌نظیر و گاه بی‌نظیری در شهرستان وجود دارند که اگر خام‌فروشی نشوند، می‌توانند به رشد اقتصاد شهرستان کمک فراوانی بکنند. به جز سیمان و سیلیس، واحدهایی برای تبدیل معادن و جلوگیری از خام‌فروشی و خروج مواد خام معدنی از شهرستان نداریم.
مریم سراج احمدی با اشاره به وجود یک شهرک صنعتی در این شهرستان ادامه می‌دهد: موقعیت جفرافیایی شهرستان نیز به دلیل نزدیکی به منطقه ویژه دوغارون و قرار گرفتن در مسیر تردد بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای برای شهرستان ایجاد کرده؛ اما با وجود این، تربت‌جام مورد بی‌مهری برخی مسئولان قرار گرفته و این مسائل کاهش انگیزه و علاقه در کارآفرینان و سرمایه‌گذاران و خروج سرمایه از شهرستان را به دنبال داشته است.
وی تخصیص بسیار کم منابع بانکی را از جمله چالش‌های دیگر منطقه در نبود رشد اقتصادی معرفی و اضافه می‌کند: متأسفانه منابع بانکی بسیار کمی در شهرستان جذب می‌شود و با وجود حضور سرمایه‌گذاران افغانستانی در منطقه، باز هم رغبتی به ایجاد اشتغال در این شهرستان دیده نمی‌شود.
رئیس خانه صمت تربت‌جام با بیان اینکه بیشتر واحدهای تولیدی شهرستان با کمتر از نصف ظرفیت خود کار می‌کنند، می‌گوید: واحدهای بزرگی مثل شیشه آذرمینا هنوز پس از چند سال به چرخه تولید وارد نشده‌اند. کارخانه سیمان نیز همچون واحدهای مشابه استان با ظرفیت محدود کار می‌کند. کارخانه‌های قند، پنبه و رب نیز که اشتغال خوبی برای حدود ۲هزار نفر ایجاد کرده‌اند، موقت و فصلی هستند. بقیه واحدهای صنعتی و تولیدی نیز نتوانسته‌اند جامعه نیازمند کار را به طور کامل جذب کنند در نتیجه بیشتر افراد برای کار به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند.
باید از ایجاد صنایع تکراری جلوگیری کنیم
سراج احمدی با اشاره به اینکه برای رشد و توسعه شهرستان باید به این باور برسیم که همه در یک کشتی نشسته‌ایم، تأکید می‌کند: اگر اتفاقی برای این کشتی رخ بدهد، گریبانگیر همه خواهد شد و اگر با موفقیت و همکاری همه اداره‌ها و مسئولان این شهرستان به ساحل اشتغال پایدار برسد، سود و منفعت آن متوجه تک‌تک مردم شهر خواهد شد و قدم بزرگی در کاهش آسیب‌های اجتماعی و کیفری محسوب می‌شود.
وی به ظرفیت کارخانه پنبه و چند هزار کارگاه فرت‌بافی در شهرستان اشاره کرده و می‌افزاید: ضرورت دارد با چنین ظرفیتی یک کارخانه ریسندگی و رنگرزی در شهرستان به وجود بیاید تا برای پارچه‌بافی و فرت‌بافی از شهرستان‌های دیگر نخ وارد نکنیم.
رئیس خانه صمت تربت‌جام با بیان اینکه باید از ایجاد صنایع تکراری جلوگیری شود، ادامه می‌دهد: اگر قرار است واحدی هم ایجاد شود، ابتدا باید از ظرفیت خالی واحدهای تولیدی موجود در شهرستان استفاده شود در غیر این صورت بیاییم صنایعی مثل ریسندگی، شکر، روغن‌کشی، مربا، کیک، کلوچه و بیسکویت و بسته‌بندی خشکبار را که در شهرستان وجود ندارد و ایجادش هم ضروری است و از طرفی هم به بازار خوب و بکر افغانستان با در نظر گرفتن موقعیت مکانی شهرستان برای فروش این تولیدات توجه کنیم.
ما برداشت نکنیم، همسایه برداشت می‌کند
نماینده مردم تربت‌جام در دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما درباره مسائل این شهرستان می‌گوید: شغل۷۰ درصد مردم شهرستان تربت‌جام کشاورزی و دامداری است و مشکلی که الان کشاورزان این شهرستان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تقلیل و کاهش آبدهی چاه‌های کشاورزی است که به گمان من سخت‌گیری‌های سازمان آب‌منطقه‌ای در این راستا تا حدودی بی‌مورد است؛ چون چاه‌های کشاورزی ما در مجاورت کشور افغانستان واقع شده و مسیر آب‌های زیرزمینی به سمت کشور همسایه سراشیبی دارد و اگر ما استخراج نکنیم، آن‌ها استخراج می‌کنند. در نتیجه سخت‌گیری‌های بیش از حد در واقع ظلم به کشاورزان منطقه و کمک و خدمت به کشور همسایه است که این مسئله با هیچ منطق عقلانی و عقلایی تناسب و سازگاری ندارد. از طرفی به هر شکل شده، موضوع برق چاه‌های کشاورزی را در اولویت قرار دهیم تا تأمین شود.
عثمان سالاری با بیان اینکه اگر گاز کارخانه سیمان در محدوده شهر نصرآباد تأمین شود، روزانه ۶ هزار تن سیمان تولید خواهد شد، تأکید می‌کند: اکنون برای هزار نفر در آن کارخانه اشتغال‌زایی شده و تأمین گاز باید جزو اولویت‌ها قرار بگیرد. همچنین شهرک صنعتی تربت‌جام به اقدام‌های بیشتری برای رشد و توسعه نیاز دارد که باید از طریق تخصیص تسهیلات صندوق توسعه ملی انجام شود. تربت‌جام به لحاظ موقعیت جوی و جغرافیایی، بستر مناسبی برای ساخت نیروگاه‌های خورشیدی و بادی هم هست تا بتواند نقش خوبی را در اقتصاد کشور بازی کند.
ثروت نهفته سیلیس سفید در تربت‌جام
وی به ضرورت نقش‌آفرینی ایمیدرو در زمینه بهره‌برداری از معادن تربت‌جام نیز اشاره کرده و می‌افزاید: اگر ظرفیت معادن این شهرستان به شکل بایسته و شایسته‌ای شناسایی و کشف شود و استخراج صورت بگیرد، می‌تواند در قالب مسئولیت اجتماعی از محل درآمد حاصله، کمک خوبی به شهرستان باشد و برای توسعه شهرستان اقدام مؤثری خواهد بود.
نماینده مردم تربت‌جام در مجلس با بیان اینکه این شهر دومین تولیدکننده سیلیس سفید کشور پس از همدان است، تأکید می‌کند: در کنار معادن متنوع دیگری از جمله آهک، مارن، زغال‌سنگ و باریت، سیلیس سفید یک ثروت نهفته است که ایمیدرو باید توجه و سرمایه گذاری خوبی در این حوزه انجام دهد تا عواید آن نصیب مردم شود.
تربت‌جام با تاریخچه غنی و ظرفیت‌های بالقوه‌اش، نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌برداری از منابع موجود است. این شهرستان با وجود معادن غنی و موقعیت جغرافیایی مناسب، هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود از منظر توسعه اقتصادی دست یابد و مشکلاتی مانند خام‌فروشی معادن، کمبود سرمایه‌گذاری و استفاده نکردن بهینه از ظرفیت‌های صنعتی نیز به ما یادآور می‌شود که هم‌افزایی و همکاری میان نهادهای دولتی و بخش خصوصی در بهره‌برداری از منابع و ظرفیت‌ها موضوع مهمی است. با ایجاد زیرساخت‌های لازم و توجه به صنایع بومی و متناسب با نیازهای بازار می‌توان به رونق اقتصادی و اشتغال پایدار در این منطقه که نمادی از وحدت است، امیدوار بود. با این حال به نظر می‌رسد؛ با توجه به محصولات آب‌بری مانند خربزه در این شهرستان تغییر الگوی کشت برای این منطقه ضروری است. همچنین صنایعی مانند رنگرزی و ریسندگی که جزو صنایع آب‌بر محسوب می‌شوند، نمی‌توانند برای ایجاد اشتغال پایدار در این شهرستان مناسب باشند. باید بررسی کرد آیا ارزش ایجاد شده از قِبل این صنایع بر از دست دادن میزان آب مورد نیاز آن‌ها می‌چربد یا خیر که بی‌شک این‌گونه نیست. همچنین در زمینه معادن با توجه به نوع ماده معدنی باز هم باید ماده‌ای در این معادن فراوری شود که نیاز به آب بسیار کمتری داشته باشد وگرنه باز هم با توجه به آلودگیهای زیست محیطی و باز نگشتن آب مصرفی به طبیعت در سال‌های پیش رو از این مسیر نیز نمی‌توان چندان برای ایجاد شغل پایدار و به دنبال آن توسعه اقتصادی خوشبین بود.
نظر شما