آقاجانم عقیده داشت: «داغِ حسین، با یکی‌دو روز آرام نمی‌گیرد. از همان وقتی که کاروان به سمت کوفه راه افتاد، محرم شروع شده. از همان روز، باید عزاداری کرد».
اما اینکه این سنت چگونه سینه‌به‌سینه چرخید و به دست ما رسید، باید بگویم که ریشه در سیره
اهل بیت(ع) دارد. گرچه در عرف، معمول است که عزاداری یا سالگردها از روز حادثه آغاز شود، اما به‌نظر می‌رسد اهل بیت(ع) هم برای امام حسین(ع) جور دیگری عزاداری می‌کردند. مثلاً نقل شده است که امام سجاد(ع) بارها و در موقعیت‌های گوناگون، با یادآوری مصائب پدر بزرگوارشان اشک می‌ریختند. هرچند در منابع تاریخی، گزارشی از اعمال خاص ایشان در ایام محرم، به‌ویژه نخستین سالگرد عاشورا، نیامده است؛ اما نشانه‌ای هم از تقیه یا پنهان‌کاری ایشان در این‌باره وجود ندارد.
از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز سیره‌ای ویژه درباره دهه اول محرم نقل نشده است. با آنکه در دوره ایشان، بنی‌عباس حتی شعار «یالثارات الحسین» سر می‌دادند؛ اما تنها روایتی که تصویری روشن از این سیره به‌دست می‌دهد، از امام رضا(ع) نقل شده است. ایشان می‌فرمایند پدرشان، امام موسی بن جعفر(ع) از آغاز ماه محرم دیگر خندان دیده نمی‌شدند و هر روز بر غم و اندوهشان افزوده می‌شد تا روز دهم که می‌گریستند و می‌فرمودند: «این روز، روزی است که جدم حسین(ع) با ۱۸ نفر از بنی‌هاشم به شهادت رسیدند». این روایت، نشانه‌ای روشن از سنتی است که بعدها توسط علما و دولت‌های شیعی ادامه یافت. به‌ویژه در دوران حکومت‌هایی چون آل‌بویه که مراسم رسمی محرم شکل گرفت؛ دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی و حمل پرچم رواج یافت. بازارها بسته می‌شد، خیابان‌ها در اختیار دسته‌ها قرار می‌گرفت و پذیرایی از عزاداران رایج می‌شد. کمی بعد از نیمه دوم قرن چهارم هجری، این آیین‌ها صورت منظمی پیدا کردند و از آن زمان، عزاداری از اول محرم به یک سنت تاریخی و فرهنگی تبدیل شد که با گذر قرن‌ها هنوز باقی مانده است.