قدس، هرچند نزاع موجود میان غرب و شرق رسماً همه کشورهای ثالث را با احتیاط همراه کرده؛ اما در نگاهی اجمالی میتوان دلایلی برای این «رولت روسی در دامنههای هندوکش» برشمرد:
منافع ژئوپلیتیکی: روسیه این اقدام را بخشی از راهبرد گستردهتر خود برای افزایش نفوذ در آسیای مرکزی و جنوبی میداند. با توجه به رقابتهای منطقهای و نگرانی از بیثباتی در منطقه، مسکو به دنبال تقویت روابط با طالبان به عنوان گروهی است که به لحاظ فرمی و محتوایی توانایی تقابل با افراطگرایی را دارد.
امنیت و مبارزه با تهدیدها: روسیه طالبان را بهعنوان نیرویی میبیند که در حال حاضر رویکردی در تضاد با منافع مسکو ندارد و در زمینههایی مثل مبارزه با قاچاق مواد مخدر و گروههای تندرو مانند داعش همکاری میکند. این موضوع برای روسیه که نگران نفوذ گروههای افراطی به مرزهایش است، اهمیت دارد.
واکنش به غرب: همزمان با نزدیک شدن نظام جدید سوریه به آمریکا و اروپا، برخی منابع به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه را پاسخی به سیاستهای آمریکا و غرب میدانند. روسیه با این کار میخواهد نفوذ خود را در برابر غرب تقویت کرده و طالبان را بهعنوان یک بازیگر مشروع در منطقه معرفی کند.
نخستین گام برای مدیون کردن طالبان: این اقدام روسیه میتواند کشورهای دیگر؛ بهویژه چین، کشورهای حاشیه خلیجفارس و جمهوریهای آسیای مرکزی را به سمت به رسمیت شناختن طالبان سوق دهد. چین از این تصمیم استقبال کرده و آن را گامی برای جلوگیری از انزوای افغانستان دانسته است. طالبان هم این تصمیم را گامی تاریخی و فرصتی برای گسترش همکاریهای اقتصادی و زیرساختی میداند.
از طرفی این رولت روسی انتقادهای داخلی و بینالمللی را هم در پی داشته است. فعالان حقوق زنان افغانستانی این اقدام را محکوم کردهاند و آن را مشروعیت بخشیدن به یک رژیم سرکوبگر علیه زنان و حقوق بشر میدانند. یکی دیگر از پیامدهای این اقدام میتواند احیای خاطرات بد افغانستانیها از روسیه باشد؛ هرچند برخی از آنها امیدوارند این کار به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند؛ اما به دلیل سابقه تاریخی روابط پرتنش با روسیه (مانند تهاجم شوروی در ۱۹۷۹) آن را گوشزد میکنند.در نهایت باید گفت این تصمیم از منظر ژئوپلیتیکی برای روسیه منطقی به نظر میرسد؛ زیرا به مسکو امکان میدهد در منطقهای حساس نفوذ بیشتری کسب کند و با طالبان بهعنوان قدرت حاکم تعامل عملی داشته باشد. همچنین بدون همراهی سایر قدرتهای جهانی مثل آمریکا و اروپا، این تصمیم ممکن است به انزوای بیشتر طالبان در سطح جهانی منجر شود مگر اینکه کشورهای بیشتری دستکم در میان همسایگان افغانستان از این مسیر پیروی کنند.
در مجموع، این اقدام یک شمشیر دو لبه است؛ از یک سو میتواند به ثبات منطقهای و همکاریهای اقتصادی کمک کند و از سوی دیگر، نگرانیهای جدی درباره حقوق بشر و مشروعیتبخشی به یک رژیم با سابقه ترور را برمیانگیزد. از این رو باید دید آیا این تصمیم به یک اجماع منطقهای منجر میشود یا به تنشهای بیشتر دامن میزند.
نظر شما