هرچند ماجرای «فعال شدن گسل‌های چند شهر ایران» پس از حملات رژیم صهیونیستی به کشورمان از جمله شایعه‌هایی بود که طی یکی دوهفته گذشته فضای مجازی را در نوردید و برخی‌ها حتی داشتند زلزله را به شلیک موشک‌های بالستیک ایران هم ربط می‌دادند و توی دل خلق‌الله را خالی می‌کردند که: انفجارها و موشکباران‌های اسرائیلی، گسل‌های تهران و چند شهر دیگر ایران را تحریک کرده و عن‌قریب است که زلزله‌های پی درپی، روی سرمان آوار شود! اما واقعیت علمی ماجرا این است که ریشترهای شایعه‌ها و حرف و حدیث‌های غیرکارشناسی بیشتر از لرزه‌های ناشی از بمباران‌ها، تن و بدن مردم را لرزانده بود.
تحریک لرزه‌ای
اصل ماجرا برمی‌گردد به سخنان «مهدی زارع» رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد گروه زلزله‌شناسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی ایران که در مصاحبه‌ای گفته بود: «هزارو۵۰۰ زمین‌لرزه بر اثر حملات دشمن صهیونیستی در ایران ایجاد شده است» البته جناب رئیس حرفی از «تحریک گسل» و مفاهیمی از این دست نزده بود و فقط درباره انواع زمین‌لرزه و دلایلش صحبت کرده بود. روز گذشته «خبرآنلاین» سراغ «مهدی زارع» رفته و از او چند سؤال درخصوص ارتباط انفجار و موشکباران با زلزله پرسیده است.
«زارع» همان ابتدای صحبت‌هایش آب پاکی را روی دست شایعه‌ها ریخته و گفته است: «همین ابتدا این جمله را صریح بگویم که حملات دشمن در این جنگ ۱۲ روزه موجب هیچ زلزله طبیعی در ایران نشده است. اما درباره آن هزارو۵۰۰ زلزله‌ای که در مصاحبه روزهای پیش گفته بود توضیحات علمی هم داده و اضافه کرده که از نظر لرزه‌شناسان اصطلاح «زلزله» به هر رویداد لرزه‌ای قابل ثبت که امواج لرزه‌ای قابل تشخیص در سراسر زمین ایجاد می‌کند، گفته می‌شود. مثل زلزله‌های زمین‌ساختی طبیعی، زلزله‌های آتشفشانی، زلزله‌های انفجاری ناشی از انفجارهای شیمیایی یا هسته‌ای، زلزله ناشی از برخورد شهاب‌سنگ‌ها به سطح زمین یا زلزله ناشی از فروریختن برج‌های دو قلو نیویورک در حملات تروریستی سال ۲۰۰۱ در آمریکا که فروپاشی برج جنوبی ساختمان تجارت جهانی، زلزله‌ای با بزرگای ۱/۲ ایجاد کرد و فروپاشی برج شمالی آن با زلزله‌ای به بزرگای ۳/۲ در ۱۳ ایستگاه در اطراف نیویورک ثبت شد. خلاصه اینکه امواج لرزه‌ای هم در زلزله زمین‌ساختی و هم در زلزله ناشی از انفجار و... امواج سطحی تولید می‌کنند که موجب لرزش زمین می‌شوند و هم توسط انسان احساس می‌شود و هم ابزارهای لرزه‌نگاری آن را ثبت می‌کنند. البته انفجارهای خیلی بزرگ مانند انفجارهای بزرگ معادن یا آزمایش‌های هسته‌ای می‌توانند لرزش‌هایی قوی ایجاد کنند که درست به اندازه زلزله‌های طبیعی به ساختمان‌ها آسیب می‌رسانند.
سکوت لرزه‌ای
«زارع» درباره تفاوت انواع زلزله‌های طبیعی و غیرطبیعی می‌گوید: زلزله‌های انسان‌ساخت و زلزله‌های طبیعی تفاوت‌های کلیدی دارند که متخصصان زلزله‌شناسی آن‌ها را تشخیص می‌دهند. ژرفای زلزله‌های طبیعی معمولاً کیلومترها زیر سطح در کانون زلزله رخ می‌دهند. زلزله‌های انفجاری معمولاً در سطح یا بسیار نزدیک به آن در محل انفجار رخ می‌دهند. اگرچه از نظر ظاهری لرزه‌نگاشت‌ها مشابه هستند، اما زلزله‌شناسان متخصص اغلب می‌توانند زلزله‌های انفجاری را از زلزله‌های طبیعی در لرزه‌نگاشت‌ها تشخیص دهند. از نظر علمی لرزش ناشی از انفجار، یک زلزله «طبیعی» یا زمین‌ساختی محسوب نمی‌شود.
رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله درباره اینکه آیا حمله‌های انجام شده در شهرهای ایران از جمله تهران و تبریز طی روزهای آینده می‌تواند موجب تحریک گسل‌های این دو شهر شود، توضیح داده است که: گسل‌های تهران و تبریز به اندازه میزان استرس جمع شده در اثر تغییر شکل پوسته در این نواحی لرزه‌زا هستند و فعلاً گسل‌های اصلی در هر دو شهر در سکوت لرزه‌ای و قطعاتی از آن‌ها در مرحله قفل‌شدگی و نبود لرزه‌ای هستند.
از این نظر خطر کلی زمین‌لرزه در این دو شهر باید حتماً مورد توجه قرار گیرد. ولی اگر می‌پرسید بمباران‌های ۱۲روزه حتی آن بمباران‌ها و اصابت‌هایی که در نزدیکی یا روی رد سطحی گسل‌های مهم تهران و تبریز انجام شده، می‌تواند گسل‌ها را تحریک کند باید بگویم جواب منفی است.
بمباران و برخورد پرتابه در سطح زمین رخ داده و محل عمده تجمع استرس روی گسل‌های شهرهای تهران و تبریز در ژرفای بیش از ۵ کیلومتر از سطح زمین است. بنابراین این حملات ۱۲ روزه بر لرزه‌خیزی طبیعی گسل‌های شهرهای ما مؤثر نبوده‌اند.
بزرگ‌ترین زلزله‌های انسان‌ساخت
«زارع» صحبت‌هایش درباره انفجارها، زلزله و... را با توضیح درباره بزرگ‌ترین زلزله‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی تمام کرده تا خاطرجمعمان کند که بمباران‌ها اگرچه زمین و آدم‌های روی زمین را می‌لرزانند، اما کاری به گسل‌ها نداشته و نمی‌توانند آن‌ها را تحریک کنند. آزمایش هسته‌ای زیرزمینی «تایگا» شوروی و بزرگ‌ترین آزمایش زیرزمینی در «نوایا زملیا» که سال ۱۹۷۳ انجام شد، بزرگ‌ترین زلزله ناشی از فعالیت‌های انسانی (انسان‌ساخت) به حساب می‌آید، با وجود اینکه زلزله‌ای با بزرگای حدود ۷/۶ ایجاد کرد و حتی موجب سقوط بهمن ۸۰ میلیون تنی شد و درنهایت دریاچه‌ای به طول ۲ کیلومتر ایجاد کرده که به دریاچه هسته‌ای معروف شده، اما گسل‌ها را تحریک نکرده و زلزله طبیعی ایجاد نکرده است. آزمایش هسته‌ای کره شمالی هم در سال ۲۰۱۷ که درواقع آزمایش بمب هیدروژنی بود با قدرت انفجار حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ کیلوتن - ۶ تا ۱۶ برابر بمب هیروشیما ۱۹۴۵ - زلزله‌ای با بزرگای حدود ۱/۶ را موجب شد و هنوز خبری از تحریک گسل‌ها بر اثر این انفجار منتشر نشده است.
حوالی امروز
نظر شما