در سال‌های اخیر، موضوع شکر و تأثیر آن بر سلامت جسم و روان، بار دیگر در کانون توجه رسانه‌ها و محققان قرار گرفته است. همه چیز از یک مطالعه در سال ۲۰۰۸ آغاز شد؛ پژوهشی که نشان داد شکر می‌تواند رفتاری مشابه مواد مخدری مانند کوکائین در مغز انسان ایجاد کند. همین ادعا به‌سرعت در تیترهای خبری نشست و موجی از نگرانی‌ها درباره اعتیادآور بودن شکر و تغییر در الگوهای تغذیه به‌وجود آورد.
اما واقعاً شکر چقدر خطرناک است؟ آیا همان‌قدر که وسوسه‌برانگیز است، اعتیادآور هم هست؟ یا ماجرا پیچیده‌تر از این حرف‌هاست؟ در ادامه، با استناد به مقاله‌ای از وب‌سایت معتبر Discover Magazine، تلاش می‌کنیم از زبان متخصصان، نگاهی دقیق‌تر و علمی‌تر به رابطه انسان و شکر داشته باشیم.
شکر؛ فقط خوش‌طعم یا واقعاً اعتیادآور؟
برای خیلی از ما، خوردن فقط یک عدد شکلات یا یک تکه کیک تقریباً غیرممکن است. وقتی جعبه دونات‌ها روی میز است، بعید نیست حتی کسانی که معمولاً شیرینی نمی‌خورند، تسلیم شوند. برخی افراد با سردرد، بی‌حوصلگی یا افت انرژی هنگام حذف شکر همراه می‌شود. اما آیا این نشانه‌ها به معنای اعتیاد هستند؟
جاب براون، بنیان‌گذار مرکز پزشکی عملکردی ملبورن، معتقد است هنوز شواهد کافی برای اعتیاد شکر به‌ویژه در انسان وجود ندارد. او می‌گوید:«مصرف شکر می‌تواند مسیرهای پاداش مغز را فعال کند، اما این واکنش‌ها لزوماً به معنای اعتیاد نیستند.»
استفانی آلبرز، کارشناس پروژه HEAL هم تأکید می‌کند:«شکر برخی علائم شبیه اعتیاد دارد، اما معیارهای علمی برای اعتیاد را ندارد. بدن برای ادامه حیات به مقداری شکر نیاز دارد.»
ماریسا کای میلک، متخصص تغذیه، با مثالی ساده موضوع را روشن‌تر می‌کند:«اگر به کسی بگویید هر چقدر دوست دارد براونی شکلاتی بخورد، بالاخره یک‌جایی خسته می‌شود. اما در اعتیاد واقعی، تمایل به مصرف مدام بیشتر می‌شود.»
نگاهی علمی به انواع شکر
بر اساس توضیح دکتر سری‌ویدیا کیدامبی، متخصص غدد درون‌ریز، شکر اصطلاحی کلی است و شامل انواع مختلفی از قندها می‌شود که بدن هرکدام را به شکل متفاوتی پردازش می‌کند:
-
مونوساکاریدها (قندهای ساده):
-
گلوکز: منبع اصلی انرژی بدن
-
فروکتوز: موجود در میوه‌ها و سبزیجات
-
-
دی‌ساکاریدها (دو مولکولی):
-
سوکروز: شکر معمولی
-
لاکتوز: قند طبیعی در لبنیات
-
مالتوز: موجود در غلات نشاسته‌ای
-
دکتر کیدامبی می‌گوید گلوکز برای بدن ضروری است و منابع سالم آن مثل غلات کامل، سبزیجات برگ‌دار، کینوا و برنج قهوه‌ای باید در رژیم روزانه گنجانده شود.
مصرف منطقی؛ نه حذف کامل
با وجود همه بحث‌ها، آنچه اغلب متخصصان روی آن توافق دارند، این است که شکر، اگر به‌اندازه مصرف شود، خطری ندارد. حذف کامل آن هم نه‌تنها ضروری نیست، بلکه می‌تواند آسیب‌زا باشد.
دکتر کیدامبی می‌گوید: «شکر بد نیست، بد وقتی است که مصرف آن از حد بگذرد. بدن به کالری و مقداری شکر نیاز دارد.»
راهنمای تغذیه بریتانیا برای بزرگسالان مصرف روزانه ۳۰ گرم شکر را مجاز می‌داند و این عدد برای زنان در آمریکا حدود ۲۵ گرم است.
در این میان، میلک هشدار می‌دهد که حذف کامل شکر می‌تواند منجر به وسواس، پرخوری یا احساس گناه شود: «آیا چون شکر را حذف کرده‌ام، دائم به آن فکر می‌کنم؟ یا چون فکر می‌کنم اعتیادآور است، نمی‌توانم کنار بگذارمش؟»
چطور با شکر رابطه سالمی داشته باشیم؟
به‌جای تصمیمات افراطی، شناخت دقیق‌تر از شکر و واکنش بدن‌مان نسبت به آن، می‌تواند کمک کند سبک زندگی متعادلی را انتخاب کنیم. بیشتر متخصصان تغذیه بر این باورند که مصرف گه‌گاهی شیرینی‌جات نه‌تنها بی‌ضرر است، بلکه اگر بدون احساس گناه باشد، برای سلامت روان نیز مفید است.
غذاهای بسیار شیرین و فرآوری‌شده ارزش تغذیه‌ای زیادی ندارند، اما قرار نیست کاملاً حذف شوند. مهم این است که:
-
مقدار مصرف مدیریت شود
-
جایگزین‌های سالم‌تر انتخاب شوند
-
نگرش ما نسبت به شکر منطقی باشد
نظر شما