انگار فضا خودش دستت را می‌گیرد و آرام‌آرام می‌بردت به عمق یک آرامش ساده. سنگفرش‌ها تمیزند، لیوان‌های کنار آبخوری مرتب، مهرها با احترام کنار هم چیده شده‌اند و همه‌چیز از نظم و نور لبریز است. این آرامش، حاصل دست‌های بی‌ادعایی است که شبانه‌روز، بی‌وقفه و بی‌حرف، برای زیباتر شدن تجربه حضور ما تلاش می‌کنند. کسانی که زیر نور آفتاب یا سرمای بامداد دیده نمی‌شوند، اما حضورشان در هر گوشه صحن حس می‌شود.
خدمتگزاران پاکیزگی حرم مطهر
در حرم مطهر امام رضا(ع) پاکیزگی، بخش جداناشدنی‌ای از احترام و آرامشی است که زائران در آن نفس می‌کشند. فضا چنان آراسته و آرام است که کمتر کسی از خود می‌پرسد این نظم چگونه شکل گرفته است. آنچه دیده نمی‌شود، نیروهایی‌اند که بی‌صدا، مدام و با دقتی مثال‌زدنی، در گوشه‌گوشه حرم مطهر برای ساختن تجربه‌ای بی‌نقص از زیارت حضور دارند.
۵۵۳ نفر در این مأموریت بزرگ مشارکت دارند؛ به گفته سید جواد موسوی، رئیس اداره خدمات عمومی حرم مطهر رضوی، این افراد شامل حدود ۴۵۰ مرد و نزدیک به ۱۰۰ زن هستند که هر کدام در بخش‌هایی از جمله وضوخانه‌ها، نمازخانه‌ها، فضای بهداشتی خواهران و صحن‌ها فعالیت می‌کنند. این نیروها در سه شیفت کاری و به‌صورت شبانه‌روزی در خدمت‌اند تا هیچ لحظه‌ای از شب و روز، حرم بی‌مراقبت نماند. اما فراتر از این آمار، آنچه ارزشمندتر است، لحظاتی است که یکی از آنان بی‌آنکه دیده شود، کاغذ دعایی را با احترام از زیر مهر کنار می‌زند یا بی‌صدا کبوتر زخمی‌ای را از میان جمعیت بیرون می‌برد.
خدماتی برای هر گوشه از حرم
نظافت در حرم مطهر رضوی، فقط به سرویس‌های بهداشتی محدود نمی‌شود، گستره‌ای از فعالیت‌هاست که در سکوت و نظم، فضای حرم مطهر را مثل خانه‌ای عزیز و آراسته نگه می‌دارد. پله‌ها، مبلمان، ایوان‌ها، آسانسورها و صحن‌ها، هر کدام روزانه لمس دست‌هایی را تجربه می‌کنند که با دقت، احترام و بی‌وقفه در کارند.
به گفته سید جواد موسوی، رئیس اداره خدمات عمومی حرم مطهر رضوی، این روند دقیق و مکانیزه با ماشین‌آلات ویژه انجام می‌شود که ضایعات و غبارهای غیرقابل استفاده را از سطح حرم مطهر تا خارج از شهر هدایت می‌کنند. حتی برای مدیریت پسماندها، در صحن‌های کوثر و غدیر بخش‌های خاصی اختصاص یافته تا نظم در جزئیات هم برقرار باشد. اما داستان تنها به کف زمین و دیوارها ختم نمی‌شود. پشت‌بام‌ها، پارکینگ‌ها، زیرگذرها و دیوارها نیز براساس یک تقویم کاری مشخص، نظافت تخصصی را تجربه می‌کنند. هر منطقه، روز خاص خودش را برای شست‌وشو دارد.
در ازدحام زیارت، خدمت همچنان جاری است
در روزهایی که فضای حرم مطهر رنگ مناسبت به خود می‌گیرد، از دهه کرامت گرفته تا دهه آخر صفر، حضور زائران پرشمار، حال و هوای صحن‌ها را به نقطه‌ای از شور و زیارت می‌رساند که تنها در این ایام تجربه می‌شود. جمعیت فراوان، تنوع نیازها و ترافیک لحظه‌ای حرم مطهر، کار را برای نیروهای خدماتی سخت‌تر می‌کند، اما آنچه شگفت‌انگیز است، حفظ همان نظم و پاکیزگی همیشگی است.
در ایام مناسبت، امکانات ویژه‌ای برای زائران فراهم می‌شود؛ ازجمله دوش‌های مخصوص استحمام که برای راحتی بیشتر زائران فعال می‌شود. موسوی می‌افزاید: «شست‌وشوی کلی سرویس‌های بهداشتی هر ۱۰ روز یک‌بار انجام می‌شود. در ایام خاص، دوش‌های ویژه‌ای برای رفاه زائران فعال می‌شود تا خدمات کاملی ارائه شود». این جزئیات شاید از نگاه بسیاری پنهان بماند، اما در تجربه زیارتی افراد، نقش مهمی ایفا می‌کند.
مراقبتی از جنس مهر
کبوترهای حرم مطهر همواره بخشی از زیبایی دلنشین آن فضای معنوی بوده‌اند. برای خیلی از زائران، نگاه کردن به پرواز آرامشان پر از خاطره است. همین عشق مشترک سبب شده خادمان،با دقت و مهربانی، مراقب کبوتران بیمار و آسیب‌دیده باشند، آن‌ها را جمع‌آوری و تا بازیابی سلامتشان پیگیری می‌کنند. به همین ترتیب، پرنده‌ها نیز سهمی از مهربانی این نیروها دارند. روزانه ۲۰ تا ۳۰ کبوتر بیمار یا آسیب‌دیده توسط خادمان جمع‌آوری و رسیدگی اولیه شده و سپس به مکان مشخصی خارج از صحن منتقل می‌شوند. موسوی در این‌باره توضیح می‌دهد: «جمع‌آوری و نگهداری کبوتران آسیب‌دیده نیز بخشی از وظایف نیروهای خدماتی است که با دقت و مهربانی انجام می‌شود».
هر لبخند، پاداشی برای دست‌های بی‌ادعا
در میان انبوه قدم‌هایی که در مناسبت‌های مذهبی راه صحن را طی می‌کنند، گاهی یک لحظه مکث کافی است تا زیبایی نهفته نظم و عشق را در دل خدمت حس کنی. شور و شلوغی روزهای خاص، حرم مطهر را به اوج زندگی می‌برد. صدای زائران، زمزمه دعاها، صف‌های طولانی وضو و دل‌هایی که یکی‌یکی روشن می‌شوند. اما در دل این غوغا، کسانی هستند که آرام و بی‌هیاهو، مراقب پاکیزگی و نظافت زائران‌اند.
غلامعلی قربانی، یکی از همین خادمان که سال‌ها در محدوده بست شیخ طوسی خدمت کرده، با لبخندی گرم می‌گوید: «این مناسبت‌ها برای ما شیرین‌تر هستند؛ با اینکه شیفتمان سنگین می‌شود، اما با جان و دل خدمت می‌کنیم». حضور او در حرم مطهر، علاوه بر نظافت، در امنیت و آرامش زائران نیز نقش دارد. خودش خاطره‌ای تعریف می‌کند از پسربچه‌ای که گم شده بود و با ترس و اشک در صحن قدم می‌زد. «به سمتش رفتم و سعی کردم به دفتر گمشدگان برسانمش و آرامش کنم. اما پیش از رسیدن ما به دفتر، پدر و مادرش پیدا شدند. همین که من توانستم برای دقایقی آن بچه را به آرامش دعوت کنم و خوشحالی پدر و مادر را هنگام پیدا شدن فرزندشان ببینم، در من احساس بسیار خوبی ایجاد کرد. از این لحظه‌ها اینجا زیاد برایم پیش می‌آید، شیرینی آرام گرفتن یک بچه و خوشحالی و لبخند پدر و مادر».
جزئیاتِ بی‌صدا
حرم مطهر امام رضا(ع) هر روز پذیرای هزاران زائر است که گاه در لحظه‌ای از حضور، وسایلی چون مهر نماز، لیوان‌های آبخوری یا کفش‌هایشان را در نقطه‌ای از صحن رها می‌کنند. این اقلام، گرچه جزئی از تجربه زیارت‌اند، اگر رها شوند، به چشم نمی‌آیند؛ مگر به لطف کسانی که با دقت و احترام، آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. به گفته سید جواد موسوی، برای این منظور تیم‌های ویژه‌ای فعال‌اند که وسایل را با حساسیت معنوی از روی سنگفرش‌ها برمی‌دارند. این کار، نوعی احترام به نیت و نذر زائران است. تمامی این خدمات، با وجود تنوع و حجم بالا، در قالب برنامه‌ای دقیق و منظم اجرا می‌شوند. نیروها در سه شیفت مشخص، به‌صورت ۲۴ ساعته در حرم مطهر حضور دارند و همان‌طور که موسوی توضیح می‌دهد، نظافت دیوارها، صحن‌ها، پشت‌بام‌ها و حتی زیرگذرها بر اساس تقویم کاری انجام می‌شود. همین نظم بی‌وقفه موجب شده فضای حرم مطهر همواره آماده پذیرایی از دل‌هایی باشد که از دور و نزدیک برای آرامش آمده‌اند.
همه خادم‌الرضاییم
خدمت در حرم مطهر امام رضا(ع) تعریفی بزرگ‌تر از یونیفورم رسمی دارد. نیروهایی که شاید در نگاه اول به چشم نیایند، بخشی از محافظان ستون‌های معنوی و آرامش این فضای مقدس هستند. آنان، بی‌آنکه دیده شوند، دیده‌بان صفا، پاکی و کرامت زائران‌اند. این گزارش، تنها گوشه‌ای از تلاش شبانه‌روزی آنان را به تصویر کشید؛ خادمان خاموشی که از دل خدمت، حرم مطهر را به خانه‌ای گرم برای دل‌های دردمند و خسته بدل کرده‌اند.
نظر شما