سپیده‌دم ۲۵ تیرماه، جماعتی سپیدپوش به کنار کارون می‌آیند. آن‌ها که بناست در آب روان کارون غسل کنند، در پیشاپیش خود، علامتی دارند؛ دو ساقه نی که با طنابی کنفی، عمود به هم بسته شده و در دو طرف ساقه افقی، طاقه‌ای پارچه حریر سپیده انداخته شده است؛ «درفش»ای به نشانه تعمید، تزیین شده با شاخه‌های زیتون؛ تعمیدی برای آمرزش گناهان؛ آیینی دینی که در انتهای سال کهنه برگزار می‌شود. کمتر از یک هفته بعد، سال نو، در ۳۱ تیرماه آغاز خواهد شد؛ سالی نو از مبدایی کهن که به باور آن‌ها ۴۴۵ هزار سال پیش از این رخ داده است؛ هبوط حضرت آدم (ع) بر زمین.
جماعت سپیدپوش، پیروان پیامبری از نسل سومین پسر آدم (ع) هستند؛ یحیی (ع) پسر زکریا (ع) از نوادگان موسی (ع) پسر عمران (ع) از نوادگان ابراهیم (ع) از نوادگان سام (ع) از نوادگان نوح (ع) از نوادگان شیتل (شیث) (ع) پسر سوم آدم (ع)
«صائبین مَندایی»، پیروان حضرت یحیی (ع) هستند؛ پیامبری که آن‌ها او را «یحییی تعمیددهنده» می‌خوانند؛ غسل تعمید سنت دین آن‌هاست؛ سنتی که در سرآغاز سال نو هم، انجام می‌شود.
دینی کهن‌سال در حاشیه دجله و فرات
پیش از این‌ها «صابئی» به همه کسانی گفته می‌شده که دین خود را تغییر داده‌اند. امروزه‌روز اما این نام تنها به یک گروه اطلاق می‌شود. صابئین مندایی همان گروه هستند؛ پیروان دینی کهن‌سال که آخرین کیش‌وندان آن، در حاشیه دو رود فرات و دجله، در بصره و بغداد عراق و خوزستان ایران زندگی می‌کنند. دین آن‌ها، دینی توحیدی است و حتی بسیاری از فقیهان نام‌دار شیعه، آن‌ها را در زمره «اهل کتاب» می‌شناسند. و همین‌ها همزیستی پایداری را میان ما و هموطنان صابئی، رقم زده است. آن‌ها بویژه در اهواز به پیشه طلاکاری، نقره‌کاری و میناکاری مشغولند؛ هرچند پیش از این‌ها در پیشه گلافی(ساخت قایق و کشتی‌های ماهیگیری)، ماهیگیری و کشاورزی مشغول بوده‌اند و در کنار این‌ها، مناسک دینی‌شان را هم آزادانه برگزار می‌کنند؛ مناسکی که غسل تعمید، جزو ثابت آن‌هاست.
غسل تعمید به باور آن‌ها سنتی است که از یحیی (ع) به یادگار مانده. منداییان به صورت منظم در روزهای یکشنبه و در عمده مناسبت‌های دینی در آب جاری تعمید می‌کنند. یکی از این مناسبت‌ها آغاز سال نو، از مبدا هبوط آدم (ع) است.
تقویمی با سه مبدا تاریخی
منداییان، تقویم خود را دارند. این تقویم سه مبدا متفاوت دارد. اولین و قدیمی‌ترین مبدا آن به هبوط حضرت آدم (ع) به روی زمین می‌رسد. به باور منداییان، این واقعه بیشتر از ۴۴۵ هزار سال پیش از این، رخ داده است.
تقویم مندایی مبدا دیگری هم دارد؛ طوفان نوح (ع) به باور آن‌ها کمتر از ۱۰ هزار سال پیش از این، اتفاق افتاده. مبدا سومِ تقویم مندایی هم میلاد حضرت یحیی (ع) است. منداییان این واقعه را مربوط به ۲ هزار و بیست و چند سال قبل می‌دانند. یحیی (ع) تنها ۶ ماه پیش از مسیح (ع) متولد شده است. در تقویم مندایی البته عمدتا همین دو مبدا اول و آخر، مورد توجه است.
در مبدا میلاد یحیی (ع) سال، در انتهای ماه «ارقوا» (اواخر اردیبهشت) به پایان می‌رسد و با آغاز ماه «هیتا» سال نو یحیییی شروع می‌شود. در این تقویم، امسال، سال ۲۰۲۶ است. مندائیان، میلاد یحیی (ع) را در قالب عید «دَهوا اَد مانا» جشن می‌گیرند. این جشن، یک جشن دینی است و جشن سال نو، به حساب نمی‌آید.
در مبدا حبوط آدم اما سال مندایی در پایان ماه «گدیا» (حوالی ۲۵ تیرماه) به پایان می‌رسد و سال نو در آغاز ماه «دولا» یا «دلو» آغاز می‌شود. تقویم مندایی برای همین، «تقویم دلوی» هم خوانده می‌شود. مندائیان، این موعد سالانه را در قالب عید «دهوا ربّا» جشن می‌گیرند و آغاز سال نو می‌دانند.
تقویم مندایی، ۱۲ ماه ۳۰ روزه دارد و هر سال در پایان آخرین ماه، ماه گدیا، ۵ روز به آن اضافه می‌شود. این ۵ روز برای منداییان، مقدس‌ترین روزهای سال است.
منداییان ۲۵ تیرماه امسال سال ۴۴۵ هزار و ۳۹۴ را به پایان می‌برند و ۵ روز بعد در ۳۱ تیرماه، سال ۴۴۵ هزار و ۳۹۵ مندایی را آغاز می‌کنند. غسل تعمید در آب روان کارون، اصلی‌ترین مناسک مندایی، در ایام «دهوا ربا» است.
آیینی کهن‌سال به نام غسل تعمید
آیین تغسیل، از سپیده‌دم آغاز می‌شود. درفش، با حضور عالی‌ترین مقام روحانی، در حاشیه ساحل بر زمین کوفته می‌شود. برپایی درفش، معادل رسمی شدن مراسم است. مندائیان مناسک دینی‌شان را با لباس مخصوص برگزار می‌کنند. لباس زن و مرد مندایی یکی است. این لباس، از جنس کتان سفید است، در ساده‌ترین شکل؛ شامل پیراهن بلند یا «رَسته»، شلوار، کمربند یا «همیان» و حمایل؛ نیز دستار بلندی که مردها آن را دور سر می‌پیچند و زن‌ها به عنوان روسری استفاده می‌کنند؛ و روبانی به نام «کَسویا» یا ن«َسیفا» به طول حدود یک و نیم متر که آن را پشت گردن و روی عمامه یا روسری قرار می‌دهند.
همه مراسم دینی در کیش مندایی با این جمله آغاز می‌شود. بشمیهون اد هیّی ربّی (به نام پروردگار بزرگ) امشبّا ماری ابلبّا دخیا (ستایش می‌کنم خدا را با قلبی پاک) علاوه بر این، همه مناسک مندایی رو به شمال (ستاره جدی) برگزار می‌شود که کیش‌وندان مندایی آن را «جهان نور» می‌دانند.
مقام روحانی، سپس سطرهایی از کتاب «گنزا ربّا» را می‌خواند. «گنج بزرگ» مقدس‌ترین کتاب مندایی است. آن‌ها این کتاب را همان «صُحُف آدم (ع)» می‌دانند؛ کلماتی که در قالب وحی بر حضرت آدم (ع)، نازل شده است.
کنزا ربا شامل ۱۸ سوره (کتاب) و ۶۲ سرفصل است. کتاب شامل دو دسته محتواست؛ متن اصلی که درباره آیین‌هایی برای زندگی است و متن حاشیه که درباره وضعیت زندگی پس از مرگ است. این دو محتوا در سال‌های اخیر به صورت جداگانه در قالب دو کتاب «کنزا ربا/ یمین» و «کنزا ربا/ یسار» منتشر شده است.
در مناسک مندایی، گاه بخش‌هایی از کتاب مقدس «دراشا اد یحیی» هم خوانده می‌شود که به باور مندائیان، تعالیم حضرت یحیی (ع) است.
پس از آن مقام روحانی وارد آب می‌شود. آب باید تا زانوی او برسد، حالا همه‌چیز برای غسل تعمید، آماده است.
میراثی از حضرت آدم برای فرزندانش
مرد و زن مندایی، جدا جدا وارد آب می‌شوند. ابتدا به دور مقام روحانی می‌گردند و سپس کنار او در آب می‌نشینند. آب باید تا سینه آن‌ها برسد. مقام روحانی، بخش‌هایی از کنزا ربا یا دیگر متون مقدس مندایی را می‌خواند و آن‌ها تکرار می‌کنند. مقام روحانی دست خود را بر سر آن‌ها می‌گذارد و فرازهایی دیگر از متون مقدس را می‌خواند. سپس سر آن‌ها را به جلو خم می‌کند و اورادی دیگر می‌خواند. در این حالت تعمیددهنده می‌تواند با شاخه زیتون، پیشانی تعمیدشونده را مسح بدهد. مقام روحانی سپس تعمیدشونده را در آب فرو می‌برد. فرو رفتن در آب، تا سه بار می‌تواند تکرار شود. در این حات تعمیدشونده باید اورادی از کتاب مقدس را زیر لب تکرار کند. غسل تعمید می‌تواند بدون فرورفتن در آب هم انجام بشود. در این حالت، تعمیددهنده، با دو دست خود، دست کم سه بار، بر روی او آب می‌ریزد.
با انجام غسل تعمید، تعمیدیافته از آب خارج می‌شود و در کنار آب، رو به شمال می‌نشیند. در آیینی دیگر، به نام «عید شوشیان» که در روزهای انتهایی ایام «دهوا ربا» برگزار می‌شود، تعمیدیافته پس از خروج از آب، دور بشقابی سفالی به نام «طریانه» که از میوه‌های تابستانه پر است می‌چرخد و سپس رو به شمال می‌نشیند. مقام روحانی، با پایان یافتن کار تعمید همه کیش‌وندان به ساحل می‌آید و به عنوان آخرین بخش از غسل تعمید، پیشانی آن‌هایی را که در ساحل نشسته‌اند با روغن مخصوص (روغن کنجد سفید) مسح می‌کند. این مسح به معنای پیمانی است که باورمندان مندایی، پس از آمرزش گناهان‌شان در قالب غسل تعمید، با خدا برای دوری از گناه می‌بندند؛ آن هم در آغاز سالی نو. آن‌ها این پیمان را هم میراثی می‌دانند که از حضرت آدم برای فرزندانش به یادگار مانده است.
نظر شما