دو روی سکه
اخبارش را لابد سال پیش و طی چند ماه گذشته دیده‌اید. ابتدا «گوگل» و بعد هم دیگر جلوداران عرصه هوش مصنوعی اعلام کردند برای تأمین انرژی مورد نیاز مراکز داده و سرورهایی که این فناوری روی کاکل آن‌ها می‌چرخد و جهان را متحیر می‌کند، به مشکل خورده‌اند. مثلاً «جک کلارک» یکی از بنیان‌گذاران شرکت Anthropic مدعی شد آمریکا تا سال ۲۰۲۷ میلادی به ۵۰ گیگاوات برق که معادل ساخت ۵۰ نیروگاه هسته‌ای جدید است، نیاز خواهد داشت. مدیران دو غول دیگر عرصه فناوری یعنی «آمازون» و «انویدیا» هم اعلام کردند نیازشان به انرژی پایه به‌سرعت در حال افزایش است و فقط هم انرژی هسته‌ای به دردشان می‌خورد که می‌تواند بدون دردسر و ایجاد آلودگی پاسخگوی نیازهایشان باشد. بنابراین همه دست‌اندرکاران توسعه هوش مصنوعی سراغ ساخت و خرید نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک رفتند.
منتها این فقط یک روی سکه هسته‌ای-هوش مصنوعی بود. بخش دوم ماجرا که یک سالی می‌شود بحث درباره آن بالا گرفته، این بود که وابستگی فنی میان سوگلی‌های جهان دانش و فناوری کاملاً دو طرفه است. یعنی این طور نیست که فقط نفس هوش مصنوعی به نفس فناوری هسته‌ای بند باشد! دانشمندان می‌گویند در حال حاضر مشخص شده که انرژی و فناوری هسته‌ای هم در اغلب حوزه‌هایش برای توسعه و تحول، بدجوری نیازمند استفاده از هوش مصنوعی است.
ایران کجای ماجراست؟
برای اینکه بدانید ادغام این دو فناوری چقدر مهم و حساس است این نکته را یادآوری می‌کنیم که حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم دست به کار شده و علاوه بر تحقیقات چند ساله، چند ماه دیگر اولین همایش جهانی در زمینه ادغام هوش مصنوعی و انرژی هسته‌ای را برگزار می‌کند. بهترین نمونه برای کاربردهای هوش مصنوعی در زمینه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای، حوزه‌های پزشکی هسته‌ای و پرتودرمانی، تشخیص دقیق‌تر تومورها، بهینه‌سازی دُز پرتودرمانی، پیش‌بینی اثربخشی درمان‌ها، تحلیل ایمنی و عملکرد رآکتورها، پایش سریع داده‌های حسگرها، پیش‌بینی خرابی‌ها، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری خودکار در شرایط بحرانی، مدیریت و تحلیل داده‌های هسته‌ای، یکپارچه‌سازی داده‌ها و شناسایی الگوها و میزان خطرپذیری و... است.
کارشناسان معتقدند گزارش رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۲۲ یکی از جامع‌ترین اسناد بین‌المللی در زمینه تلفیق فناوری هوش مصنوعی با علوم و کاربردهای هسته‌ای است و ثابت می‌کند که آینده صنعت هسته‌ای جهان، به توانایی کشورها در توسعه و به‌کارگیری هوش مصنوعی وابسته خواهد بود.
وقتی از کاربردهای صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای حرف می‌زنیم بدون شک یاد فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان به‌خصوص در زمینه پزشکی هسته‌ای می‌افتید. از سوی دیگر کارشناسان ایرانی اعلام کرده‌اند در زمینه توسعه هوش مصنوعی نیز اتفاق‌های خوبی افتاده و خواهد افتاد. پس ادغام این دو فناوری برای کشورمان هم حائز اهمیت است. امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران دو روز پیش به «ایسنا» گفت: «در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از ابزارهای تحول‌ساز در فناوری هسته‌ای مورد توجه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است. یعنی به جز بحث پزشکی هسته‌ای، این ابزار می‌تواند در حوزه‌هایی چون نظارت، تحلیل داده، تحلیل ایمنی و بهینه‌سازی عملکرد نیروگاه‌ها ایفای نقش کند. از آنجا که ایران طی سال‌های اخیر در حوزه آموزش و پژوهش هوش مصنوعی پیشرفت داشته است، اکنون فرصت منحصربه‌فردی برای تلفیق هوش مصنوعی با فناوری هسته‌ای پیش رویش قرار گرفته است. با توجه به زیرساخت‌های علمی، توان دانشگاهی و برنامه‌های سیاست‌گذاران، این حوزه می‌تواند به یکی از محورهای آینده صنعت هسته‌ای ایران تبدیل شود».
و اما چالش‌ها
همه این‌هایی که گفتیم البته با شرط و شروطی همراه است. در ایران خودمان براساس نظر دکتر «علی شهابی» استاد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، ادغام هوش مصنوعی در صنعت هسته‌ای در صورتی مؤثر و موفقیت‌آمیز خواهد بود که دسترسی به داده‌های باکیفیت وجود داشته باشد، به توانمندسازی نیروی انسانی متخصص توجه شود، تدوین مقررات ملی و بین‌المللی به‌سرعت انجام گیرد و از همه مهم‌تر زیرساخت‌های دیجیتال امن راه‌اندازی شود. بدون این‌ها بی‌شک استفاده از هوش مصنوعی در بخش فناوری هسته‌ای کشور با خطر بالایی همراه خواهد بود. پس حواسمان باشد که در این زمینه باید به‌سرعت اما سنجیده و حساب شده عمل کرد.
در کشورهای دیگر و در مراکز پژوهشی هم از زمانی که بحث ادغام این دو فناوری مطرح شد، همزمان چالش‌های اخلاقی و فنی قابل توجهی، ازجمله نگرانی‌ها در مورد سوگیری‌های الگوریتمی و خطرات امنیت سایبری شکل گرفت. هشدارهای پژوهشگران هم در این زمینه نشان می‌دهد نمی‌توان تضمین کرد عوامل انسانی که مجری ادغام و استفاده از هوش مصنوعی هستند، از اطلاعاتی که توسط این فناوری‌ها ارائه می‌شود سوءاستفاده نکرده و یا در راستای اهداف سیاسی یا اقتصادی، یافته‌های علمی را دستکاری نکنند. همین ماجرا و خطر در مورد سوءاستفاده هکرها و حملات سایبری نیز وجود دارد و یک دغدغه جهانی است. دغدغه‌ای که ادغام‌گران این دو فناوری را واداشته دائم به فکر تقویت زیرساخت‌ها و تأمین امنیت سایبری‌شان باشند.
نظر شما