به گزارش قدس آنلاین، بحران آب در کشور به یکی از حساس‌ترین نقاط خود رسیده است تاجایی که حدود دو روز پیش مسعود پزشکیان اعلام کرد که«ما وارث ناترازی‌هایی شدیم که در تمام زمینه‌ها ما را در لبه پرتگاه قرار داده است. به‌طور مثال الان تهران آب ندارد و چنانچه همین گونه ادامه دهیم نخواهیم توانست به مردم آب بدهیم.»؛ اظهاراتی که بسیار خبرساز شدند.
این وضعیت را تنها در تهران شاهد نیستیم، بلکه بسیاری از استان‌های ما در همین شرایط بحرانی قرار گرفته‌اند و میزان وخامت این بحران را می‌توان از میزان فرونشت‌هایی که هرساله در حال افزایش هستند، فهمید.
مسئولین دیگر شهرها از جمله مشهد هم اعلام کرده‌اند که وضعیت بحران آب در مشهد، جدی و رو به وخامت است و این شهر برای چهارمین سال پیاپی درگیر تنش شدید آبی است. کاهش میزان بارندگی، خشکسالی عمیق‌تر و کاهش ذخایر آب‌های سطحی و زیرزمینی، از جمله دلایل این بحران هستند. در حال حاضر، ذخایر آب سدهای مشهد به شدت کاهش یافته و به حدود ۱۰ درصد رسیده است. و یا استان اصفهان که گفته می‌شود فرونشست زمین در اصفهان به مرز بحران زیست‌محیطی نزدیک شده است که علت آن هم به خشکی زمین بازمی‌گردد.
جدای از بحث مصرف بی‌رویه آب توسط مردم که گفته می‌شود حدود ۲۰۰ لیتر در روز است، در حالی که در اروپا این میزان حدود ۱۲۸ لیتر است؛ یکی از مهمترین دلایل و شاید بتوان گفت علت‌العلل به‌وجود آمدن این وضعیت در بخش آب؛ مصرف بی‌رویه و نامتعارف آب در بخش کشاورزی است.
طبق آنچه که مسئولان می‌گویند مصرف سالانه آب در کشور ۹۸ میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب است که از این میزان حدود ۸۸ میلیارد مترمکعب در بخش کشاورزی، حدود ۸ میلیارد مترمکعب در بخش شرب و حدود دو میلیارد مترمکعب در بخش صنعت مصرف می‌شود و این یعنی در ایران، بخش کشاورزی بیشترین میزان مصرف آب را دارد و حدود ۹۰ درصد از کل مصرف آب را به خود اختصاص می‌دهد. در ادامه بخش بعدی شرب و بهداشت حدود ۸ درصد و بخش صنعت و معدن هم حدود دو درصد از کل مصرف آب را به‌خود اختصاص داده‌اند و این در حالی است که در کشورهای پیشرفته، سهم بخش کشاورزی از مصرف آب کمتر و سهم بخش صنعت و خدمات بیشتر است.
آمارها گویای این واقعیتند که سهم آب در بخش کشاورزی در کشورهای توسعه‌یافته، حدود ۳۰ درصد درحالی که این عدد در ایران ۹۰ درصد است!
جالب است بدانید باوجود اینکه ایران بخش قابل توجهی از آب خود را صرف کشاورزی می‌کند؛ اما میزان صادرات محصولات کشاورزی ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته بسیار پایین‌تر است. بر اساس آمار رسمی گمرک ایران، در سال ۱۴۰۱ صادرات محصولات کشاورزی ایران ۶.۵ میلیارد دلار بوده در حالی که بازار جهانی صادرات محصولات کشاورزی در سال ۲۰۲۲ حدود ۱.۶ تریلیون دلار بوده است که این رقم نشان می‌دهد ایران بسیار سهم ناچیزی در بازار جهانی محصولات کشاورزی دارد.
همچنین در آماری دیگر بیان شده که میزان تولید محصولات کشاورزی در ایران سالانه حدود ۱۳۰ میلیون تن است؛ در حالی که این آمار در کشورهای توسعه یافته بسیار بالاتر است و این یعنی افزایش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی نه موجب افزایش تولید در این بخش شده و نه ارزی‌آوری آنچنانی برای ما به ارمغان آورده است.
بیان این مقایسه به این معنا نیست که بگوییم تولید محصولات کشاورزی توجیه اقتصادی ندارد، بنابراین واردات آن نسبت به تولید به‌صرفه‌تر است و کمتر به زمین و محیط زیست آسیب وارد می‌کند. خیر؛ قطعا منظور نگارنده این نیست که از فردا تبدیل به واردکننده بزرگ محصولات کشاورزی شویم تا وضعیت آب از این بحران نجات پیدا کند، بلکه همه این اعداد و ارقام را کنار هم قرار دادیم تا تاکید کنیم کشاورزی ما نیازمند یک تحول اساسی حداقل در زمینه مصرف آب است.
نیازمند یک الگوی کشت با نگاه همه‌جانبه است تا این الگو هم میزان مصرف آب را به حداقل برساند و هم اقتصاد کشاورز را تامین کند و هم تولید محصولات کشاورزی و در ادامه آن صادراتش را افزایش دهد، البته سال‌هاست که مسئولان از طرح اصلاح الگوی کشت رونمایی کرده و وعده‌های بسیار در زمینه پیاده‌سازی و نتیجه آن داده‌اند؛ اما به‌نظر می‌رسد چون این طرح یک طرفه و بدون در نظر گرفتن رای و نظر کشاورزان که اتفاقا محور اصلی پیاده‌سازی طرح هستند، تدوین شده؛ عملا راه به جایی نبرده و از مرحله رونمایی چندان جلوتر نرفته است.
امروز وضعیت مصرف آب در کشور به‌قدری با بحران مواجه است که نه تنها در بخش خانگی با قطعی‌های مکرر و افت فشار آب روبه‌رو هستیم که اتفاقا بخش کشاورزی هم دچار بحران شده است؛ اما تنها کاری که مسئولان انجام می‌دهند گذاشتن دست بر روی دست و تکرار مداوم این جمله است که«مردم کمتر آب مصرف کنید» و یا اینکه نهایتا بر تعداد چاه‌ها بیافزایند و بیشتر به ذخایر آب زیرزمینی دستبرد بزنند، نه اینکه فکری عاجل به حال وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی کنند.
آمارها در خصوص میزان آبیاری سنتی در بخش کشاورزی متفاوت است؛ اما تقریبا آخرین آمارها می‌گویند که حدود ۶۲ درصد اراضی کشاورزی هنوز به شیوه سنتی آبیاری می‌شوند و نتیجه این شیوه آبیاری، همین چیزی است که امروز مشاهده می‌کنید.
تنها آدرس بهبود وضعیت فعلی
بهبود وضعیت آب در کشور تنها یک آدرس دارد و آن ساماندهی وضعیت کشاورزی است، چراکه بیشترین مصرف آب کشور را دارد. کشت محصولات آب‌بر در مناطقی که با محدودیت آبی مواجه هستند، استفاده از فناوری‌های قدیمی و ناکارآمد، خرده‌مالکی، عدم اختصاص تسهیلات دولتی با حداقل سود و بازپرداخت طولانی مدت برای مکانیزه کردن بخش کشاورزی از جمله مشکلاتی است که بخش کشاورزی ما با آن دست‌به‌گریبان است و چنانچه مسئولان فکری به‌حال این وضعیت نکنند؛ قطعا تا چند سال دیگر باید برای تمامی شهرها تیتر بزنیم که آبی برای خوردن وجود ندارد!
وخامت حال امروز آب به ما گوشزد می‌کند که زمان آن فرارسیده تا در شیوه حکمرانی آب بازنگری جدی صورت گیرد و بخش کشاورزی به‌عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کننده آب کشور و مهمترین متهم تنش‌آبی در کشور، ساماندهی شود.
نظر شما