توجه پزشکیان در سفر اخیر خود به این شاعر و متفکر پاکستانی نشان داد مناسبات فرهنگی میان کشورها فراتر از مناسبات سیاسی مورد توجه است. اما چرا رئیس جمهور در نخستین روز از سفر رسمی خود به پاکستان با تقدیم تاج گل به آرامگاه اقبال لاهوری، شاعر و فیلسوف معاصر پاکستانی ادای احترام کرد؟
ایرانی‌ها تقریباً اقبال لاهوری را می‌شناسند. اقبال لاهوری؛ متفکر، شاعر و نظریه‌پرداز شهیر پاکستانی است که در سال ۱۸۷۷ میلادی در شهر سیالکوت در ایالت پنجاب متولد شد. او تحصیلات خود را در رشته فلسفه در دانشگاه‌های لاهور، کمبریج و مونیخ ادامه داد و مدرک دکترای خود را از دانشگاه مونیخ دریافت کرد. اقبال همزمان با فعالیت‌های علمی و ادبی، در عرصه سیاست هم فعال بود و نخستین کسی بود که ایده یک کشور مستقل برای مسلمانان هند را مطرح کرد و این ایده در نهایت منجر به ایجاد کشور پاکستان شد.
اما اقبال از منظر دیگری برای فارسی‌زبانان حائز اهمیت است، اهتمام شاعر به حفظ زبان فارسی در شبه‌قاره، آن هم در برهه‌ای که کشورهای اسلامی مقهور فرهنگ غرب شده بودند و از جهات فکری و فرهنگی، هویت خود را به ‌تدریج مقابل غرب به فراموشی می‌سپردند، ستودنی است. در آن برهه حساس تاریخی، او میراثدار حکمای فارسی‌زبان شد.
هر چند اردو، زبان مادری اقبال بود، اما دیوان شعر او پر است از اشعار فارسی. گفته می‌شود او تنها شاعر اردوزبانی است که ۹ هزار بیت فارسی از او به ‌یادگار مانده است، از سوی دیگر «سبک» شعری که اقبال در شعر فارسی و اردو درانداخت، قابل تأمل است؛ آن هم در دوره‌ای که فارسی در شبه‌قاره در مصاف با زبان‌های بیگانه‌ای چون انگلیسی رو به افول بوده و چراغش در مواجهه با بادهای سهمگین روزگار رو به خاموشی است، از این منظر، اقبال را باید احیاکننده زبان فارسی در شبه‌قاره دانست.
غیر از این نکات، توجه پزشکیان به اقبال لاهوری پیام مهم دیگری دارد. او در صفحه شخصی‌اش در شبکه اجتماعی ایکس گفته است: «برادری بین کشورهای اسلامی فراتر از مناسبات سیاسی است؛ چرا که ما کشورهای همسایه، فرهنگ در هم تنیده‌ای داریم. نمونه بارز آن اندیشه‌ها و اشعار حکیم علامه اقبال لاهوری است».
استفاده رئیس جمهور از ترکیباتی مانند «کشورهای همسایه» و «فرهنگ در هم تنیده» نشان از قدرت فرهنگ در پیشبرد روابطی دارد که اگر این عرصه طبق مناسبات و به درستی پیش برود می‌تواند بستر تعاملات سیاسی و اجتماعی باشد. گویا تمرکز و توجه ویژه رئیس‌جمهور بر اقبال لاهوری به عنوان پیونددهنده مهم فرهنگی و زبانی ایران و پاکستان، سیاستمداران کشور میزبان را هم به وجد آورده است چون روز گذشته شهباز شریف، نخست ‌وزیر پاکستان هم در آیین امضای تفاهم‌نامه همکاری میان ایران و پاکستان اشعار سعدی را خواند و گفت:
دوست آن باشد که گیرد دستِ دوست
در پریشان‌حالی و درماندگی
سیاستمداران امروز به خوبی می‌دانند زبان و ادبیات فارسی یکی از ابزارهای مهم دیپلماسی فرهنگی است که می‌تواند فراتر برود و بستر مناسبی برای توسعه روابط سیاسی باشد.
البته توجه آقای رئیس‌جمهور به اقبال لاهوری دربرگیرنده نکته مهم دیگری هم هست که شایسته است به آن توجه کنیم و آن آشنایی و علاقه قلبی او به این شاعر و متفکر است. پزشکیان گفته است از جوانی با اقبال آشنا بوده و شور، شوق و سوزی که این شاعر و متفکر آن زمان در نسل او ایجاد می‌کرده، ستودنی بوده است.این جملات نشان می‌دهد پزشکیان به صورت ذوقی، اقبال را می‌شناسد و با اشعار او عجین بوده است. علاقه سیاستمداران و دولتمردان به مقوله فرهنگ و اینکه فارغ از ردای سیاست در زیست روزمره‌شان هم از آن بهره ببرند می‌تواند در پویایی تعاملات فرهنگی، توجه به اشتراکات غیرسیاسی و درک دامنه و اهمیت این ارتباط اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
شاید اگر حوزه‌های مشترک کشورهای خاورمیانه به خصوص همسایه نظیر همزبانی پیش از این‌ها مورد توجه بود و مغفول واقع نمی‌شد می‌توانست اتفاق‌های بهتری را رقم بزند؛ اتفاق‌هایی که در شرایط سخت فعلی با غلبه بر آن به اهداف مورد نظر در زمینه پیوند ملت‌ها و دولت‌ها دست پیدا کنیم و طبق گفته شهباز شریف که روز گذشته گفت: «ایران و پاکستان مرزهای مشترک زیادی دارند؛ باید از مرزها در برابر تروریسم دفاع کنیم» پیش از این‌ها این بایدها محقق می‌شد و اکنون تعاملات و روابط، عمق بیشتری داشت.