آیت‌الله سید فاضل موسوی جابری، استاد دروس خارج حوزه علمیه نجف اشرف در گفت‌وگو با ما، ضمن تبیین ابعاد اخلاقی و معنوی زیارت اربعین، راهکارهای عملی و ملموسی برای تبدیل این رویداد میلیونی به یک جنبش جهانی برای خدمت و مقاومت ارائه می‌دهد. از ترویج فرهنگ ایثار و همدلی تا تقویت روحیه ایستادگی در برابر استکبار.
شاهد هستیم که اربعین هرسال باشکوه‌تر از قبل برگزار می‌شود و به یک قدرت‌نمایی فرهنگی برای جهان اسلام تبدیل شده. اما برخی معتقدند که این ظرفیت عظیم هنوز به درستی برای حل مسائل مهم جهان اسلام، از جمله مسئله فلسطین، به کار گرفته نشده است. نظر شما در این مورد چیست و چه راهکارهایی برای استفاده حداکثری از این فرصت پیشنهاد می‌کنید؟
برای دستیابی به تفاهم و همکاری میان مسلمانان، ضروری است در سه حوزه کلیدی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی گام‌هایی عملی برداشته شود. در حوزه فرهنگی، برگزاری نشست‌ها و همایش‌های تخصصی با حضور نخبگان علمی از مذاهب مختلف، به منظور ارائه قرائت‌های مشترک از مسائل جهان اسلام و انتشار آثار معرفتی یکپارچه که بر اصول مشترک و چالش‌های اساسی امت (مانند قدس، فقر و فساد) تمرکز دارند، امری حیاتی است. در حوزه اجتماعی، تشویق ازدواج‌های بین‌مذهبی در فضایی آکنده از احترام متقابل و اجرای برنامه‌های حمایتی مشترک در مناطق مختلط، به منظور نمایش عملی همکاری‌های مذهبی، می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند. در حوزه اقتصادی، ایجاد صندوق‌های حمایت مشترک در کشورهای اسلامی برای پشتیبانی از پروژه‌های توسعه‌ای که منفعت همگان را در بر داشته باشد و همچنین تقویت تجارت متقابل میان جوامع شیعه و سنی در کشورهای اسلامی، به منظور تحقق همبستگی اقتصادی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در این میان، علما و اندیشمندان وظیفه‌ای خطیر بر عهده دارند. آن‌ها باید با تأکید بر گفتمان عقلانی و متوازن، الگویی در دوری از نفرت‌پراکنی باشند و قرآن کریم و سیره نبوی(ص) را به‌عنوان اساس وحدت معرفی کنند. حمایت از برگزاری کنفرانس‌ها و دیدارهایی که علمای مذاهب مختلف را گرد هم می‌آورد و برای عموم پخش می‌شود، می‌تواند روحیه برادری را تقویت کند. همچنین، ایجاد رشته‌های مطالعات تطبیقی مذاهب در حوزه‌ها و دانشگاه‌های اسلامی، که در آن هر مذهب به طور عینی تدریس شود، می‌تواند جهل متقابل را کاهش داده و درک متقابل را افزایش دهد. صدور فتاوای مسئولانه که وحدت امت را در نظر داشته باشد و از فتاوایی که باعث ایجاد فتنه می‌شود دوری کند، همراه با تبیین خطرات فتاوای تکفیری و تفسیقی، از جمله وظایف مهم علما و اندیشمندان است.
با الهام از رویداد اربعین حسینی، این فرصت طلایی برای احیای وحدت امت و یکپارچگی کلمه تحت لوای حسین(ع) محور وحدت را غنیمت شماریم. هر کس که عدالت می‌خواهد و هر کس که ذلت را نمی‌پذیرد، در حسین (ع) نمادی الهام‌بخش می‌یابد. شعار ما در این مرحله باید این باشد که به سوی حسین (ع) گام برمی‌داریم و دغدغه امت را بر دوش می‌کشیم.
در ادامه بحث پیرامون ظرفیت‌های معنوی اربعین، این سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان از این زیارت میلیونی به عنوان بستری برای ارتقای اخلاق و معنویت در جامعه اسلامی بهره برد؟
زیارت اربعین، فراتر از یک مراسم عبادی، یک سفر اصلاحی به سوی انسان کامل است. این رویداد عظیم، مدرسه‌ای است که زائر را به خدا نزدیک‌تر، از درون پاک‌تر و از لحاظ اخلاقی والاتر می‌سازد. برای بهره‌مندی حداکثری از این فرصت معنوی، لازم است زائران با نیتی خالص قدم در این راه بگذارند و این سفر را نه برای ریا و تظاهر، بلکه به عنوان وفاداری به امام حسین(ع) و تقرب به خداوند تلقی کنند.
زائران باید در طول مسیر، به ذکر و دعا، قرائت قرآن و مناجات با پروردگار مشغول باشند و از غیبت، نمیمه و سخنان بیهوده دوری گزینند. الگوگیری از اخلاق حسینی و اصحاب ایشان، از جمله تواضع، صبر، حیا و حلم، می‌تواند این سفر را به تجربه‌ای تحول‌آفرین تبدیل کند. همچنین، یاری رساندن به نیازمندان و خدمت به زائران، از جمله اعمالی است که در این مسیر مورد توجه و عنایت امام حسین (ع) قرار دارد. علما و مربیان اخلاقی نیز نقش مهمی در هدایت و ارشاد زائران بر عهده دارند. تبیین بعد اخلاقی نهضت حسینی، برگزاری سخنرانی‌های تربیتی در طول مسیر، تشویق به توبه جمعی، نشر کتب و ادعیه اخلاقی و ارائه الگوی عملی از تواضع و خدمت به زائران، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به ارتقای معنویت و اخلاق در جامعه اسلامی کمک کند. بنابراین، باید تلاش کنیم تا این اربعین، محطه‌ای برای تطهیر و تجدید نفس باشد، نه صرفاً یک مشقت جسمی. اگر زائر پس از این سفر، با تغییر درونی و تحول اخلاقی به خانه بازگردد، امام حسین(ع) به هدف خود رسیده است.
در پایان با توجه به اهمیت روزافزون اربعین و تاثیرات گسترده آن، چگونه می‌توان از این ظرفیت عظیم برای ترویج دو فرهنگ اساسیِ خدمت به خلق و مقاومت در برابر ظلم در جامعه اسلامی بهره برد؟ به عبارت دیگر، چه راهکارهای عملی و ملموسی را برای تقویت این دو فرهنگ با الهام از نهضت حسینی و در بستر اربعین پیشنهاد می‌فرمایید؟
اربعین حسینی، فراتر از یک مراسم مذهبی، فرصتی استثنایی برای ترویج دو فرهنگ اساسی در جامعه اسلامی است: خدمت به خلق و مقاومت در برابر ظلم. در حوزه خدمت؛ اربعین الگویی زنده از ایثار و همدلی را به نمایش می‌گذارد. زائران بدون هیچ چشم‌داشتی، به یکدیگر خدمت می‌کنند. این روحیه را می‌توان در زندگی روزمره نیز جاری ساخت و با تربیت افراد بر اساس ایثار جمعی، تحولی اخلاقی عمیق در جامعه ایجاد کرد. خدمت‌رسانی نباید محدود به اربعین باشد، بلکه باید به یک وظیفه مستمر در مدارس، بیمارستان‌ها، محله‌های فقیرنشین و مراکز نگهداری سالمندان تبدیل شود. با پیوند دادن خدمت به هویت دینی و معرفی آن به عنوان یک شعیره حسینی هم‌تراز با نماز و روزه، می‌توان انگیزه افراد را برای خدمت‌رسانی افزایش داد. همچنین، با معرفی و تجلیل از فعالان این عرصه در رسانه‌ها، می‌توان فرهنگ کار خیر را در جامعه گسترش داد.
برای ساماندهی کمک‌های مردمی در اربعین، پیشنهاد می‌شود صندوق‌های خیریه متمرکز و مورد اعتماد ایجاد شود و کمیته‌های تخصصی و کارشناسان اقتصادی بر نحوه توزیع این کمک‌ها نظارت کنند. هماهنگی بین موکب‌های خدمت‌رسانی و استفاده از فناوری‌های نوین برای جمع‌آوری و مستندسازی کمک‌ها می‌تواند به شفافیت و اعتماد بیشتر کمک کند. بخشی از این کمک‌ها نیز باید به پروژه‌های دائمی مانند درمانگاه، پرورشگاه و ... به نام امام حسین (ع) اختصاص یابد تا در طول سال به جامعه خدمت کنند. علما و مؤسسات خیریه نیز می‌توانند با تشویق به انفاق، هدایت کمک‌ها به نیازمندان واقعی و ترویج اخلاق خدمت (تواضع، گشاده‌رویی، اخلاص و نیت پاک)، نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند.
در حوزه مقاومت نیز اربعین، تجلی‌گاه روحیه مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم است. می‌توان از پیام عاشورا و اربعین برای تقویت این روحیه در برابر استکبار جهانی بهره برد. با پیوند دادن واقعه کربلا به مسائل روز جامعه، می‌توان این پیام را به نسل‌های جدید منتقل کرد. تبدیل مسیر پیاده‌روی اربعین به محفلی برای تبادل اندیشه‌های مقاومت، سر دادن شعارهای مقاومت‌طلبانه و انتشار آثار مرتبط با این موضوع، می‌تواند به تقویت این فرهنگ کمک کند. همچنین، تشویق زائران به حمایت از آرمان‌های امت اسلامی از طریق دعا، کمک مالی، آموزش و تحریم اقتصادی می‌تواند مؤثر باشد.
تاریخ اسلام، مملو از نمونه‌های مقاومت در برابر ظلم است که می‌توان از آن‌ها الهام گرفت. قیام امام حسین (ع)، قیام زید بن علی (ع) و مبارزات علمای بزرگ مانند امام خمینی (ره) و شهید صدر (ره) نمونه‌هایی از این مقاومت‌ها هستند. مقاومت مردم فلسطین، لبنان و عراق نیز امتدادی از نهضت عاشورا است. علما و رهبران دینی می‌توانند با تبیین شرعی ضرورت مقاومت، صدور فتاوای جهادی، هدایت مردم به حمایت از مقاومت، افشای نفاق سیاسی و تربیت نسل جوان بر اساس آموزه‌های حسینی، نقش مهمی در حمایت از جنبش‌های مقاومت اسلامی ایفا کنند.
در نهایت، اربعین فرصتی است برای تبدیل شدن به یک انسان مقاوم در برابر ظلم. اگر بر حسین(ع) اشک می‌ریزیم، باید در برابر ظلمی که او را به شهادت رساند نیز ایستادگی کنیم. شعار ما در مسیر اربعین باید این باشد: از کربلای حسین تا فلسطین، جز برای خدا سر خم نمی‌کنیم.
نظر شما