رنج‌ها از نوع «رنج خودخواسته» رنجی هدفمند، آگاهانه، داوطلبانه و عامدانه برای رسیدن به هدفی مقدس است. برخلاف «رنج ناخواسته» که زندگی انسان را با اختلال جسمی و روحی مواجه می کند مانند بیماری ها و اتفاقات ناگواری بر اثر سیل و زلزله و مانند آن رخ می دهد.

رنجی آگاهانه و هدفمند

رنج اربعین از نوع «رنج خودخواسته» است. پیاده روی اربعین یکی از مصادیق بارز این رنج است. سفری که با پای پیاده اما چونان رنجی خود خواسته، هدفمند، آگاهانه، داوطلبانه و عامدانه برای رسیدن به راه رهایی بخش حسین بن علی(ع) است. حرکتی الهام بخش و تداعی کننده آلام و رنج‌ها و پیام‌های حماسه خونین کربلاست.
این دو رنج تفاوت‌هایی باهم دارند ولی از هم گسسته و غیرمرتبط نیستند، جایگاه معنایی این رنج، درنگرش مشابه اربعین، زنده نگه‌داشتن آرمان‌های عاشورا، و تعمیق پیوند با مکتب امام حسین(ع) است. این سفر با توجه به مشکلات بسیارش، حقیقتا آسوده و ساده نیست و هر کسی که یک بار به آن طریق رفته باشد، بدین رنج اذعان می کند.
رنجی شیرین، زیبا و مقدس

اما پاسخ به این سوال که چگونه و چرا این رنج تحقق می یابد. در پاسخ می توان گفت: رنج اربعین؛ تجربه رنج حسین است. رنج حسین، در نظام معنایی شیعه، رنجی هدفمند، آگاهانه، برای رسیدن به دو هدف: قرب الی الله و اصلاح دین جدّش رسول الله است که در صدر تاریخ نقش بسته است؛ رنجی که بشریت در تحلیل آن درمانده است. چون رنج امام حسین علیه السلام رنج وصف ناشدنی ... رنج تمام ناشدنی و مانا است. این رنج با مظلومیت و شهادت مادر و پدر بزرگوارش آغاز می‌شود و با رنج برادر، رنج فرزندان، رنج یاران، رنج خواهر و رنج اسارت خاندانش به اوج می‌رسد.
بر این اساس، در نگاه مشابه اربعین، رنج اربعین، شیرین، زیبا و مقدس است. از این رو، زمین و زمان در نزد وی قدسی شده است، و در بستر قدسی شده، اساسا چیزی به نام «رنج» وجود ندارد و رنج هدفمند و خود خواسته، اول و آخرش معرفت زا و دانایی است. همه اش عشق است.
آری رنج اربعین، باز روایی و واگویی مصائب و رنج‌های حسین بن علی(ع)، فرزندان و یارانش است. رنج نخستین کاروان اربعین از شام به کربلا است. رنج خانم زینب(س) است، رنج آقا علی بن حسین(ع) است. و بر این بنیاد، مسافر اربعین تمام رنج را پیشا پیش به جان خریده است لذا آنچه می کشد دلربایی است، دلدادگی است.

رنجی برای اصلاح دین خدا

اما سوال این است امام حسین(ع) چگونه سرور آزادگان و نجات بخش انسان‌هاست. شاید بتوان این گونه به پاسخ این سوال نشست که امام رنجی را که برای حفظ و اصلاح دین خدا و تسلیم‌ناپذیری در برابر استکبار و ستمگران را بر خود هموار کرد و در این راه مقدس خون خود، فرزندان و یارانش را نثار راه خدا کرد. و خداوند قادر و قهار مشتری این خون شد.
خون‌بهایی که تنها خداست و خون حسین در آموزه های دینی به «ثارَ الله»؛ یعنی کسی که خون او، به عنوان خون خداوند معرفی شده است، مظلومی که همه عزیزانش را از دست داد و خود نیز مظلومانه به شهادت رسید. اگر امام حسین (ع) خون خدا و فرزند خون خدا است، قطعاً خون او مقدس و الهی شده است. و رنج او نیز چونان خون او مقدس و الهی شده است. بر این مبنی این رنج دو وجه دارد: یکی رنج حماسه کربلا است که با قیام عاشورا در برابر انحراف دین ایستاد. و دوم وعده خداوند است که خود خریدار این رنج شده است.

امام حسین(ع)؛ سفینه نجات و رستگاری

بنابر این، اگر امام حسین (ع) خون خداست، و خون و رنج او مقدس و الهی شده است پس هر انسان آزاد و مؤمنی وظیفه دارد که راه او را ادامه دهد و در برابر ظلم و فساد سکوت نکند. این خون الهی، تضمینی برای بیداری وجدان‌های بشری و استمرار راه حق در طول تاریخ است. به همین دلیل، در هر زیارت و یادآوری عاشورا، این عنوان مقدس تکرار می‌شود تا فراموش نکنیم که امام حسین (ع) نه برای خود، بلکه برای خدا و اصلاح امت قیام کرد.
بر این بنیاد، امروزه ما شاهد حضور پر شور نه تنها شیعیان جهان بلکه مسلمانان و غیر مسلمانان از پیروان ادیان دیگر در مراسم عزاداری سالارشهیدان و اربعین حسینی هستیم. ازاین رو، امام حسین(ع)، فقط امام شیعیان نیست، او سرور آزادگان است، او حامی ستمدیدگان و دشمن ظالمان و ستمگران است. امام حسین(ع) سفینه رستگاری و نجات انسانهاست.

حسین لطیفی
مدیر گروه کلام اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی