شورای عالی انقلاب فرهنگی برای این منظور در همان سال از یک سو طرح پیشنهادی ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور مبنی بر افزایش۲۰درصدی ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی را به تصویب رساند -که براساس آن وزارت بهداشت موظف شد به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی تحت نظارتش برای رشته پزشکی در مقطع عمومی، از سال ۱۴۰۱ به مدت حداقل چهار سال، در هر سال ۲۰درصد نسبت به سال قبل افزایش یابد. ضمن اینکه طبق قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور نیز وزارت بهداشت موظف است نسبت به افزایش ظرفیت پزشکی تخصصی سالانه به میزان حداقل ۱۲درصد با دریافت تعهد خدمت در مناطق موردنیاز اقدام کند.
حال که چهار سال از مصوبه یاد شده می‌گذرد و بنا به درخواست وزارت بهداشت و تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، افزایش ۲۰درصدی ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی از کنکور ۱۴۰۵ متوقف می‌شود، پرسش اصلی این است آیا این سیاست می‌تواند به بهبود دسترسی مردم مناطق محروم به پزشک و خدمات سلامت منجر شود بدون آنکه به کیفیت آموزشی آسیب برسد؟
افزایش ظرفیت پزشکی قابل دفاع است
حسن حسن‌نتاج، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در پاسخ به قدس از افزایش ظرفیت پزشکی دفاع می‌کند و می‌گوید: به نظر می‌رسد افزایش ظرفیت پذیرش در دوره‌های عمومی و تخصصی، همراه با تعهد خدمت در مناطق محروم می‌تواند بخشی از مشکلات اساسی نظام سلامت را برطرف کند. نکته مهم، کمبود پزشک در مناطق محروم است. بازدیدها از بیمارستان‌های شهرستان‌ها نشان می‌دهد در برخی مناطق حتی پزشک عمومی نیز وجود ندارد. از همین رو، راهکار عملی می‌تواند انتخاب و تربیت پزشکان بومی باشد؛ افرادی که از همان مناطق محروم هستند و پس از آموزش، در همان مناطق به خدمت ادامه دهند. در این میان می‌توان نخبگان محلی را که شاید در کنکور امکان ورود به رشته پزشکی پیدا نکرده‌اند، شناسایی کرد و با گرفتن تعهد خدمت، در مسیر پزشک عمومی یا متخصص تربیت کرد. حسن‌نتاج با بیان اینکه بعید است وزارت بهداشت سیاست محدود کردن ظرفیت پزشکی در مقاطع تخصصی را دنبال کند، می‌افزاید: در حالی که بسیاری از شهرهای کشور، به‌ویژه مناطق جنوبی و غربی با کمبود جدی پزشک متخصص مواجه‌اند و حتی مقامات وزارت بهداشت از عدم استقبال پزشکان عمومی برای ورود به دوره تخصصی در برخی از رشته‌های حیاتی مانند بیهوشی، اطفال و جراحی خبر می‌دهند، افزایش پذیرش در دوره‌های دستیاری و... ضرورت دارد.
تداوم این سیاست پیامدهای جبران‌ناپذیری دارد
رضا لاری‌پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی به قدس می‌گوید: اما نکته مهم اینجاست اساساً اصرار بر یک تصمیم اشتباه، خطای بزرگ‌تری است و تداوم آن می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای نظام سلامت کشور داشته باشد.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر هدف اصلی از افزایش ظرفیت‌ها، دسترسی عادلانه مردم به خدمات سلامت بوده، باید گفت این هدف نه محقق شده و نه خواهد شد، زیرا صرفاً بالا بردن ظرفیت پذیرش، بدون تأمین زیرساخت‌های ضروری همچون استاد، تخت بیمارستانی، تجهیزات آموزشی و امکانات آزمایشگاهی، تنها به خروجی‌های کم‌کیفیت منجر می‌شود و در نهایت آسیب اصلی را مردم به عنوان گیرندگان خدمات سلامت متحمل می‌شوند.
لاری پور با اشاره به خالی ماندن ظرفیت‌ها در برخی رشته‌های تخصصی می‌گوید: امروز بسیاری از رشته‌های مهم مانند جراحی قلب، بیهوشی، بیماری‌های عفونی و حتی اطفال با کمبود داوطلب روبه‌رو هستند. چه کسی حاضر است سال‌های عمر خود را صرف تحصیل در این رشته‌های دشوار کند، در حالی که درآمد حاصل از آن از یک نیروی خدماتی بیمارستان هم کمتر است؟ نتیجه این شده که بیش از نیمی از ظرفیت برخی رشته‌های تخصصی و فوق‌تخصصی کشور خالی مانده است.سخنگوی سازمان نظام پزشکی تصریح می‌کند: اگر مشوق‌هایی مانند کاهش مالیات، اعطای تسهیلات بانکی و رفاهی، حمایت از ادامه تحصیل فرزندان جامعه پزشکی و ایجاد شرایط کاری مناسب در مناطق کمتر برخوردار فراهم شود، می‌توان هم از مهاجرت جغرافیایی و هم از مهاجرت شغلی پزشکان جلوگیری کرد.
حفظ کیفیت آموزش دانش‌آموختگان بر افزایش کمّی پذیرش اولویت دارد
یوسف زراعت کیش، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس هم با اشاره به اینکه توقف اجرای طرح افزایش ظرفیت پزشکی شامل دوره دستیاری نمی‌شود در پاسخ به قدس می‌گوید: در بسیاری از گرایش‌های دوره دستیاری به دلیل کاهش استقبال داوطلبان این دوره با کمبود دستیار مواجه هستیم. بررسی آمار پذیرش دستیاری تخصصی و فوق‌تخصصی در سال‌های اخیر نشان‌دهنده افزایش نگران‌کننده ظرفیت‌های خالی در برخی رشته‌های حیاتی است. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است در آینده با کمبود شدید متخصصان در رشته‌های بحرانی مانند اورژانس و اطفال روبه‌رو شویم. برای حل این مشکل، اصلاح ساختار مالی، کاهش فشار کاری، بهبود کیفیت آموزش و ارائه مشوق‌های هدفمند، ضروری است.
زراعت کیش با اشاره به اینکه حفظ کیفیت آموزش دانش‌آموختگان بر افزایش کمّی پذیرش اولویت دارد، می‌گوید: پزشکی، حرفه‌ای حیاتی و مرتبط با جان انسان‌هاست. کیفیت آموزش تأثیر مستقیم بر مهارت‌های تشخیصی، درمانی و تصمیم‌گیری بالینی دارد. دانش‌آموختگان بی‌کیفیت می‌توانند منجر به خطاهای پزشکی، افزایش هزینه‌های درمانی و کاهش اعتماد عمومی به نظام سلامت شوند.
لطمه پزشک و پرستار کم‌سواد
عبادی، معاون پرستاری وزیر بهداشت در پاسخ به قدس می‌گوید: در اینکه کمبود پزشک در مناطق محروم و کم‌برخوردار داریم هیچ تردیدی نیست، اما از سوی دیگر زیرساخت‌ها هم برای توسعه یا افزایش ظرفیت در رشته‌های علوم پزشکی- اعم از پزشکی و پرستاری- به حد کافی نیست. مثلاً باید نسبت هیئت علمی به دانشجوی ما درست باشد که متأسفانه این‌گونه نیست، به‌طوری که اگر الان میانگین نسبت استاد به دانشجو در حوزه سلامت یک به ۱۲ است در حوزه پرستاری اعم از دولتی و خصوصی، یک به ۲۸ است. یعنی دانشجویان ما استاد به حد کافی ندارند و گاهی اوقات که تراکم پذیرش دانشجوی پزشکی و پرستاری داریم، در بعضی بیمارستان‌ها تعداد دانشجویان پزشکی، پرستاری و دستیاری حاضر در بخش از تعداد بیماران بستری در بخش بیشتر می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه اگر افزایش ظرفیت پذیرش دانشگاه‌های علوم پزشکی متناسب با زیرساخت‌ها نباشد، شاید خروجی بیشتری داشته باشیم اما خروجی ما باکیفیت نخواهد بود، می‌افزاید: پیامدهای این موضوع هم متوجه مردم و نظام سلامت خواهد بود.
سیاست وزارت بهداشت چیست؟
امیر صدری، عضو شورای اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت هم معتقد است: کشور به نیروی متخصص و فوق‌تخصص نیاز دارد، بنابراین سیاست وزارت بهداشت در این حوزه این است تا حد امکان با حداکثر ظرفیت دانشجو پذیرش کند. اما برای تربیت نیرو در مقاطع تخصصی، فوق‌تخصصی و دستیاری در برخی از رشته‌ها محدودیت داریم. مثلاً برای دوره تخصصی جراحی مغز فقط تعداد خیلی کمی از دانشگاه‌ها امکان آموزش این دوره را به دانشجویان دارند. به همین خاطر ممکن است هنوز نتوانیم به تعداد نیاز کشور در برخی از رشته‌ها پذیرش داشته باشیم. اما قطعاً تلاش می‌شود سال به سال تعداد پذیرش‌شدگان افزایش پیدا کند. البته در برخی رشته‌ها مثل دوره‌های فوق‌تخصصی قلب و عروق، اطفال، خانواده، طب اورژانس، بیهوشی و... صندلی‌ها یا ظرفیت دانشگاه‌ها پر نمی‌شود و خیلی از دانشگاه‌ها بیشتر از اینکه پذیرش داشته باشند ظرفیت خالی دارند.
سید جلیل حسینی، معاون آموزشی وزیر بهداشت هم چندی پیش در نشستی خبری ضمن استقبال از توقف مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی، گفته است: حدود ۹۰ هزار دانشجو در آموزش پزشکی مشغول هستند و با اطلاعاتی که از سازمان نظام پزشکی گرفتیم ۳۰هزار پزشک هیچ جا جذب نشده‌اند. بنابراین هیچ مشکلی از نظر پزشک عمومی نداریم و حتی بیش از نیاز داریم، ولی باید پزشکان را متقاعد کنیم در مناطق مورد نیاز فعالیت کنند.
نظر شما