آن زمان، سخنان شی جین‌پینگ اغراق‌آمیز و دور از واقعیت به نظر می‌رسید؛ نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند که یکی از اعضای اصلی سازمان است، به دلیل اختلافات با چین و پاکستان حتی در نشست سران شانگهای حاضر نشد، اقدامی که عملاً بی‌اعتنایی به این بلوک بود. امروز و تنها یک سال پس از این رویداد، چشم‌انداز ژئوپلیتیکی در جهان شرق بسیار متفاوت به نظر می‌رسد؛ چین هم اینک میزبان نشست سالانه سازمان است و جمعی از رهبران منطقه و فراتر از آن در این گردهمایی حضور یافته‌اند. مودی برای نخستین بار از سال ۲۰۱۸ به چین سفر کرده است؛ در حالی که روند نزدیکی دوباره دهلی و پکن پس از اعمال تعرفه ۵۰ درصدی دونالد ترامپ بر کالاهای هندی شتاب بیشتری گرفته است.
۲ پیشنهاد مهم پزشکیان
بیست و پنجمین گردهمایی سران سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین اما در شرایطی برگزار شد که از یک سو باید آن را فرصتی مهم پیش روی تهران برای توسعه مناسبات با متحدان و از طرف دیگر نمایش قدرت دنیای شرق مقابل یک‌جانبه‌گرایی غرب تعبیر کرد. مسعود پزشکیان صبح یکشنبه ۹ شهریور به منظور شرکت در اتفاق مذکور راهی سرزمین اژدهای زرد شد و دیروز هم در نشست سران به بیان نقطه نظرات جمهوری اسلامی پرداخت.
رئیس جمهور در این گردهمایی به تشریح دو پیشنهاد خود پرداخت و گفت: ایده مشخص جمهوری اسلامی برای پیگیری سازمان یافته‌تر دو ضرورت یا تلاش مهم یعنی «ضرورت صلح‌سازی» - از طریق ایجاد کمیته‌ای متشکل از کشورهای عضو - و «ضرورت تقویت همکاری‌های مالی برای کاهش اثرگذاری تحریم‌های یک‌جانبه» – از طریق ایجاد ابتکار تسویه مبادلات با ارزهای ملی و کاهش وابستگی به دلار - است.
پزشکیان در ادامه سازمان همکاری شانگهای را الگویی موفق در ایجاد یک نظم مالی چندقطبی، عادلانه و مقاوم در برابر فشارهای خارجی معرفی و اعلام کرد: ایران با اتکا به موقعیت کم‌نظیر ژئوپلیتیکی و ترانزیتی خود از جمله بندر چابهار و دسترسی به مناطق مختلف این آمادگی را دارد که بستر لازم برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و ایجاد دسترسی به کشورهای علاقه‌مند را فراهم کند.
اجلاس «تیانجین» انعکاس ندای اتحاد و انسجام شرق
سازمان همکاری شانگهای سازمانی بین‌المللی است که در سال ۲۰۰۱ تشکیل شد و عمده کشورهای شرقی شامل روسیه، چین، هند، ایران، قزاقستان، پاکستان، عربستان سعودی و ترکیه عضو دائم یا ناظر در آن هستند که این مسئله جایگاه ویژه‌ای به این ائتلاف داده است. نشست اخیر سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین، البته به زعم کارشناسان از ابعاد مختلف حائز اهمیت است. حضور بیش از ۲۰ رهبر خارجی و ۱۰ رئیس سازمان بین‌المللی فرصت بسیار خوبی برای تبادل نظر و رایزنی برای هیئت‌های مختلف و از جمله ایران فراهم آورده بود.
محمدرضا منافی، کارشناس مسائل جنوب شرق آسیا در گفت‌وگو با قدس ضمن اشاره به این مسئله درباره اهمیت نشست مذکور گفت: اکنون ایران در وضعیت حساس و دشوار پس از جنگ تحمیلی ۱۲روزه قرار دارد؛ جنگی که ممکن است هر لحظه بار دیگر از جانب اسرائیل از سر گرفته شود. در این میان از آنجا که شانگهای به عنوان یک سازمان اوراسیایی و میان‌دولتی برای تقویت همکاری‌های چندجانبه اقتصادی، امنیتی و سیاسی و با هدف ایجاد موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شده است موجب شده ایران و دیگر کشورهای عضو، انتظارات بیشتری از این سازمان، نه تنها برای اتخاذ مواضع صریح علیه رویکردهای خصمانه و یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا داشته باشند، بلکه از قدرت بالای خود و از طریق راهکارهای سیاسی مؤثر، برای جلوگیری از تجاوزهای بیگانگان به کشورهای عضو و حمایت حداکثری از آن‌ها استفاده کند. بنابراین یکی از مهم‌ترین انتظارات ایران از اجلاس تیانجین، اتخاذ رویکردی یکصدا و مؤثر از سوی این سازمان قدرتمند منطقه‌ای برای کاستن از فشارهای آمریکا و غرب و تبعات فعال کردن مکانیسم «اسنپ‌بک» است. همچنین آن گونه که از سخنان رئیس جمهور پیداست ایران انتظار دارد به عنوان کشوری که در یک چهارراه راهبردی در مسیر کریدورهای شمال- جنوب و شرق- غرب قرار گرفته، بتواند نقش بیشتری در شکل‌گیری ابتکار بزرگ کمربند و جاده چین ایفا کند.
وی ادامه داد: اجلاس بیست و پنجمین دوره شانگهای به دلیل حضور حداکثری مقامات عضو و مقامات بین‌الملل از جمله دبیر کل سازمان ملل، ولادیمیر پوتین، مودی و... مهم است. چنین اجتماعی فرصتی مهم پیش روی دیپلماسی قرار می‌دهد. بر این اساس دولت چین بسیار تلاش دارد روی این مسئله مانور دهد که این بزرگ‌ترین نشست از ابتدای تشکیل سران شانگهای و در واقع یک گردهمایی علیه یک‌جانبه‌گرایی و ترویج چندجانبه‌گرایی است. در همین راستا شی جین پینگ در نشست اخیر از یک ابتکار جدید با عنوان «حکمرانی جهانی» رونمایی کرد که با مواضع ایران و همه کشورهای عضو هماهنگ است و تأکیدی بر سیاست‌های مقابله‌ای روشن شانگهای با غرب است.
مأموریت مهم دولت
همزمان با سفر رئیس‌جمهور به چین، حساب‌های رسمی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب در شبکه‌های اجتماعی، بخشی از بیانات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای درباره اهمیت روابط ایران و چین را به زبان چینی با این مضمون منتشر کردند: «ایران و چین با سابقه کهن تمدنی در دو سوی آسیا، قدرت تحول‌آفرینی در صحنه منطقه‌ای و جهانی را دارند. عملیاتی نمودن تمامی ابعاد توافق راهبردی، این راه را هموار می‌کند». این موضوع تأکیدی دوباره بر ضرورت حرکت تهران و پکن در مسیر اجرای توافق‌ها در حوزه‌های مختلف به ویژه اجرای توافق‌نامه راهبردی ۲۵ ساله است. منافی ضمن اشاره به این مسئله تأکید کرد: با توجه به شرایط کنونی کشور، پزشکیان باید تلاش کند روندها میان ایران با چین و دیگر اعضای سازمان شانگهای را بازآرایی کند. به ویژه اگر قرار است چین را به عنوان شریک راهبردی تعریف کنیم باید اجرای توافق بلندمدت میان دو کشور به صورت واقعی و نه روی کاغذ انجام گیرد. توییت سایت رهبر معظم انقلاب هم تأکید بر همین مسئله است. ایشان به ندرت از این نوع توییت‌ها می‌زنند و این بیانگر اهمیت سفر رئیس جمهور بوده و یک پیام بسیار قوی است برای اینکه ایران به دنبال روابط و مناسبات باثبات و قدرتمند با چین است و این یک قوت قلب برای چین است که با اعتماد و حسن نیت بیشتر به رابطه با تهران بنگرد.
با این اوصاف سفر رئیس‌جمهور به چین آزمونی جدی برای دولت در مسیر اجرای توافق راهبردی ۲۵ ساله با پکن است؛ توافقی که در صورت رفع موانع و عملیاتی شدن، می‌تواند اقتصاد ایران را متحول کرده و جایگاه کشور را در معادلات جهانی ارتقا دهد. از سویی حضور وزیر دفاع در هیئت ایرانی می‌تواند معنادار بوده و بازتابی از تقویت همکاری‌ها میان تهران با روسیه، چین و حتی کره شمالی با وجود تهدیدهای آمریکا تلقی شود.
نظر شما