از این رو نمی‌توان زیارت را در محدوده یک سفر یا چند ساعت حضور در حرم مطهر محصور کرد. زیارت نوعی «زیستن در ارتباط» است؛ نه صرفاً عمل رفتن، دیدن و بازگشتن. همان‌گونه که نماز هم صرفاً حرکات و اذکار نیست؛ بلکه استمرار حضور و احساس مسئولیت در زندگی روزمره است.
در این نگاه، هر توان مشروع و خردمندانه‌ای که این ارتباط با امام را ماندگارتر و معنادارتر کند، قابل بررسی است. «اتاق اذان نوزاد» که اواخر پارسال در بیمارستان رضوی افتتاح شد، به عنوان یک فضای صوتی-معنوی می‌تواند یکی از همین توانایی‌ها و تجربیاتی باشد که قابل تسری در جغرافیای حرم مطهر است؛ جایی که حس معنوی زیارت همراه با احساس مسئولیت پدر و مادر شدن، منتقل‌کننده این پیام است که صلاح اول و آخر انسان در دست امامش بوده و جز او هیچ کس نمی‌تواند ضامن رستگاری انسان باشد.
تجربه زیارت اگر در همان لحظه زیارت محدود بماند، در بازگشت به زندگی روزمره فراموش یا کمرنگ می‌شود. همان‌طور که یک عکس، خاطره سفر را زنده نگه می‌دارد یا یک سوغات ساده به مثابه تجلی یک مکان کارکرد پیدا می‌کند، «اتاق اذان» هم می‌تواند مانند یک «خاطره‌سازی شنیداری و دیداری» عمل کند. خاطره‌ای که زائر را نه تنها در حرم مطهر؛ بلکه پس از بازگشت نیز به حال و هوای معنوی‌اش پیوند می‌دهد. خاطره در این نگاه، قلاب ارتباط است؛ ابزاری که احساس را برمی‌انگیزد، نگه می‌دارد و با کوچک‌ترین اشاره‌ای دوباره فعال می‌کند.
با این حال، استفاده از چنین توان‌هایی با چند ملاحظه جدی همراه است:
منطق دینی و جامعه‌شناختی روشن
هر خدمت یا نوآوری در عرصه زیارت باید بر یک تفقه معرفتی و جامعه‌شناختی تکیه داشته باشد. اگر «خدمت‌های جدید» صرفاً یک ابزار تبلیغاتی یا یک نوآوری بی‌پشتوانه باشد، نه تنها اثر مثبت نخواهد داشت؛ بلکه ممکن است مقاومت اجتماعی نیز ایجاد کند. بنابراین لازم است دست‌اندرکاران نسبت هرگونه خدمت جدید را با سایر لایه‌های زیارت حاضر تبیین کنند و تاریخچه آن خدمت را در راستای نوع اتصالش به جغرافیای حرم مطهر در منظر عموم قرار دهند.
فرم و قالب مناسب
یکی از مقدمات ضروری زیارت، فضای آرامش و خلوتی است که باید در صحن‌ها و رواق‌های پیرامونی وجود داشته باشد. هر توان و خدمتی که وارد این فضا می‌شود، باید «حد و مرز» خود را با نظم موجود زیارت تعیین کند؛ به عنوان مثال اتاق اذان نباید با صدای بلند یا پیام‌های طولانی سکوت لازم برای زیارت را بشکند. حتی طراحی معماری و نورپردازی این فضاها باید در امتداد زیبایی‌شناسی حرم مطهر باشد.
پرهیز از یکدستی و یکنواختی
زیارت، تنوع زائران، فرهنگ‌ها و ذائقه‌ها را در خود دارد. خدمات مکمل زیارت باید این تنوع را بپذیرند، نه اینکه همه را در یک الگو یا سلیقه محدود کنند. در پژوهشی برای شبکه مسائل رواق عقد مشخص شد برخی از زائران غیر ایرانی که در حرم منور عقد می‌کنند، به علت قوانین و آیین‌نامه‌های موجود در حرم مطهر، نمی‌توانند مراسم سنتی و بومی خودشان را (اغلب شامل پذیرایی‌ها) برگزار کنند. گرچه در صورت اطلاع خادمان از قبل، بسیاری از این موارد رفع می‌شود؛ اما این تنوع باید در ساختار حرم مطهر، یعنی قوانین و آیین‌نامه‌ها و فرهنگ عمومی خادمان نهادینه و شفاف شود.
با رعایت این ملاحظات، تجربه «اتاق اذان» بیمارستان رضوی یا هر خدمت مکمل دیگری می‌تواند به مثابه پلی میان زیارت و زندگی روزمره باشد.
نظر شما