۱۰سال پیش شورای عالی شهرسازی و معماری کشور با این تشخیص که قطار بلندمرتبه‌های مسکونی و تجاری در منطقه ۲۲ تهران به‌عنوان نقطه اصلی کریدور هوایی این کلانشهر ورودی جریان هوای تازه به پایتخت را مسدود کرده است، از شهرداری و استانداری تهران خواست تا اطلاع ثانوی، صدور مجوز ساخت برای برج‌های جدید در غربی‌ترین نقطه تهران را متوقف کنند، اما از آن زمان تاکنون، به دلیل مخالفت صریح مدیران شهر تهران با استدلال شورای عالی شهرسازی، نه تنها برج‌سازی‌ها در منطقه ۲۲ متوقف نشد که در سایر مناطق غرب و شمال غرب پایتخت طی این دو سال تشدید نیز شده است.
بنا بر گفته کارشناسان محیط زیست وجود ساختمان‌های بلندمرتبه در محیط شهر، در نقش «دیوار باد» موجب سرکوب شدن جریان باد سطحی در داخل شهر می‌شود که پیامد آن «ایستایی هوا»، انباشت ذرات آلاینده معلق در هوا و در نتیجه بروز «تهویه نامطبوع شهر» خواهد بود.
برج‌های شکل گرفته در منطقه ۲۲ تهران، منطقه‌ای که در حال حاضر با بیشترین تراکم ساختمان‌های بلندمرتبه روبه‌رو است ۱۰ تا ۱۵ درصد بر آلودگی هوای پایتخت مؤثر بوده و سبب کاهش قابل ملاحظه جریان باد در شمال تهران و ساکن شدن هوا در امتداد شرقی شهر شده است. بر این اساس، کاهش بادها از سمت کوه به دشت تهران و برعکس در دهه‌های اخیر بسیار قابل ملاحظه بوده و حتی سرعت بادهایی که شب و اوایل صبح از مناطق کوهستانی به سمت تهران می‌وزند، به شدت پایین آمده است. ادامه برج‌سازی در کریدور اصلی هوای پایتخت می‌تواند در آینده نزدیک، بر بادهای غربی که بادهای غالب تهران را تشکیل می‌دهند، تأثیر گذاشته و آن را کاهش دهد که در این صورت، امکان تصفیه هوای آلوده از طریق جریان باد در سال‌های آینده، سخت‌تر و محدودتر خواهد شد.
سهم برج‌سازی در آلودگی هوا
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران در گفت‌وگو با قدس درباره ظرفیت‌های برج‌سازی در تهران اذعان می‌کند: در تهران می‌توان برج‌سازی کرد اما نه در خیابان فرشته یا در مناطق دیگر که ظرفیت ندارند، نه در بافت ارگانیک تهران و روی گسل زلزله بلکه در منطقه‌ای که زمینی مسطح دارد و نیازمند برج‌سازی است.دکتر سیدجعفر تشکری هاشمی بیان می‌کند: در حال حاضر در منطقه ۲۲ تهران ساخت و سازهایی در حال انجام بوده که با مشکلات متعددی همراه است. البته در ساخت و سازهای منطقه ۲۲ هم بحث است که اصلاً این منطقه نباید به وجود می‌آمد؛ چرا که سبب گسترش شرقی غربی تهران شده و تهران را به کرج متصل می‌کند، اما حال که به وجود آمده باید گفت بله، ظرفیت برج‌سازی را دارد اما نه به شکل فعلی که این برج‌سازی‌ها انجام می‌شود. این کارشناس شهری به ما می‌گوید: در حال حاضر در منطقه ۲۲ تهران برج‌هایی ساخته می‌شود که فاصله آن‌ها با یکدیگر رعایت نشده و این نوع ساخت و ساز ادامه مشکل در یکی از طرح‌های مسکن مهر است که به راحتی ساکنان می‌توانند حتی با یکدیگر صحبت کنند. در این برج‌ها حتی پنجره‌ها آن قدر به یکدیگر نزدیک بوده که حریم و اشراف و معنویت بی‌معنا شده است.
وزش باد کارساز نیست
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران با اشاره به این موضوع که جریان هوا در تهران عمدتاً به‌صورت غرب به شرق است ادامه می‌دهد: هر چند در ساعاتی از روز و در شرایط آب و هوایی خاص ممکن است این جریان هوا تغییر کند و جنوب به سمت شمال باشد، بنابراین گردش جریان هوا وجود دارد و نمی‌توان گفت دائم به یک سمت است، ولی جریان غالب غرب به شرق است بنابراین ضرورت دارد جانمایی و فاصله میان این برج‌ها به گونه‌ای باشد که وزش باد محلی در جریان باشد. وی یادآور می‌شود: در کشورهای غربی و شرقی، کشورهای اروپایی و کشورهای آمریکایی نیز ساختمان‌های بلندمرتبه بسیاری ساخته شده و اصولاً به عنوان مانع برای جریان هوا تلقی نمی‌شوند. وی با اشاره به این موضوع که باید در مورد منابع تولید آلایندگی هوا فکری کرد، می‌افزاید: اینکه عده‌ای تصور می‌کنند به هر شکل ممکن می‌توانند آلاینده‌ها را در هوای تهران تولید کنند سپس باد آن‌ها را جابه‌جا کند تفکر غلطی است زیرا باید بکوشیم از تولید آلاینده‌ها پیشگیری شود.
تشکری هاشمی می‌گوید: در برخی از فصول سال وزش باد جریان دارد و هیچ مشکلی نداریم اما در اوایل پاییز تا اواسط زمستان با پدیده وارونگی دما و جریان ساکن هوا مواجه می‌شویم و این پدیده در همه نقاط تهران اعم از شرق، غرب و مرکز قابل مشاهده است بنابراین نمی‌توان آلودگی و یا وارونگی هوای تهران را به گردن برج‌های بلندمرتبه انداخت زیرا ما در مناطقی از تهران شاهد آلودگی بیش از حد هوا هستیم که اصلاً برج‌سازی در آن مناطق اتفاق نیفتاده است! از همین رو باید برای مقابله با آلودگی هوا، منشأ این آلودگی‌ها شناسایی شده تا به فراخور آن تصمیم مناسب گرفته شود.
تحقیقات شورای عالی شهرسازی
پیش از این شورای عالی شهرسازی با استناد به اطلاعات هواشناسی که از کاهش متوسط سرعت باد در تهران گزارش داده، اعلام کرده است: برج‌های منطقه ۲۲ به عنوان مانع و دیوار در مسیر ورود بادهای منطقه‌ای به تهران موجب کاهش جریان باد در شمال و شرق پایتخت شده است.
در تهران جریان اصلی باد را بادهای «سطحی» تشکیل می‌دهد. طبق تحقیقات گروه اساتید دانشگاه تربیت مدرس (رساله دکترای احسان رنجبر و همکاران)، سرعت باد در سطح شهر و خیابان تحت تأثیر عناصر طراحی شهری از جمله ارتفاع و تراکم ساختمان‌ها و همچنین پراکندگی ساختمان‌های مرتفع، دچار تغییر قابل توجهی می‌شود به طوری که سرعت باد در برخورد با سطح ناهموار که در اثر ساخت و ساز در شهر ایجاد شده دچار افت و کاهش می‌شود. ضمن آنکه میان «میزان وزش و جریان باد» با «تمرکز یا دفع آلودگی هوا» ارتباطی مستقیم وجود دارد.در این تحقیق که با استدلال شورای عالی شهرسازی و اطلاعات پژوهشکده سازمان هواشناسی کاملاً در یک راستا قرار دارد، تأکید شده است: «باد» جریان اتفاقی نیست که تصادفی در شهر توزیع شود، بلکه براساس چگونگی نظم‌دهی بلوک‌های ساختمانی و کریدورهای خیابانی جاری می‌شود بنابراین برج‌ها قسمت عمده‌ای از جریان باد را منحرف می‌کنند و اثر ناخوشایندی بر هوای شهر می‌گذارند.
مکان‌یابی نادرست
شایان ذکر است دانشگاه تهران نیز در پژوهشی با عنوان «ارزیابی اثر بلندمرتبه‌سازی بر عملکرد جریان باد شهری منطقه ۲۲ کلانشهر تهران» به این نتیجه رسیده که به دلیل مکان‌یابی نادرست و غیراصولی ساختمان‌های بلند در این منطقه الگوی طبیعی وزش باد تغییر یافته و موجب بروز اثرات ثانویه ناشی از رکود یا تشدید جریان باد شده و کریدور ورودی هوا به شهر تهران را با مشکل جدی مواجه کرده است.
همچنین پژوهشی دیگر در دانشگاه تربیت مدرس انجام شده که به ارتباط میان ساختمان‌های بلندمرتبه و جریان باد پرداخته و در آن این مسئله مطرح شده که سرعت باد در شهر و خیابان تحت تأثیر عناصر طراحی شهری از جمله ارتفاع و تراکم ساختمان‌ها و همچنین پراکندگی ساختمان‌های مرتفع دچار تغییر قابل توجهی می‌شود به طوری که سرعت باد در برخورد با سطح ناهموار که به دلیل ساخت و ساز در شهر ایجاد شده است دچار افت و کاهش می‌شود. ضمناً میان میزان وزش و جریان باد با تمرکز یا دفع آلودگی هوا رابطه مستقیمی وجود دارد.
نظر شما