تو که پیشنهادات دندان‏گیرتری در ادارات و سازمان‏های دیگر داشتی، خوب است بشوی سیبل تیر شکایات و انتقادات .حتی بارها جلوی روی خودش گفته بودند که فلانی! تو اصلا به فکر مردم نیستی، ببین اوضاع اجناس کوپنی را. همین شد که «اسماعیلی» وارد گود شد و ماجرای مافیای کوپن و زد و بندهای برخی مغازه‏دارها با بانکی‏ها را در فروش کالاهای کوپنی در بازار آزاد دنبال کند و با امنیتی کردن کاغذ کوپن جلوی جعل آن را بگیرد. از زمانی‏که ماجرای کوپن به وزارت بازرگانی واگذار شد تا همین دو سه سال پیش که پرونده‏اش مختومه اعلام گردید،«اسماعیلی» پای خوب و بد کوپن ماند. شاید شهرت «پدر کوپن» برای مردی که 17 سال در این جایگاه مانده، زیاد نباشد.
ماجرای کوپن چه بود؟
- در دوران جنگ واردات کالا دشوار شده و در برخی مواقع به حداقل رسیده بود. بنابراین برای مدیریت این حداقل کالای داخلی کالاها باید سهمیه‏بندی می‏شد تا مردم احساس کمبود و قحطی را به خاطر تبعات جنگ نداشته باشند و همان مقدار کالایی که بود به صورت سهمیه‏ای و با قیمت‏های بسیار ارزان به دست مردم برسد.
قرار بود این طرح چند ساله باشد؟
- قراری برای زمان مشخص نداشتیم، این برنامه برای شرایط ویژه بود اما چون در توزیع کالا های اساسی پاسخ مثبت گرفته بودیم، طرح تا همین دو سه سال گذشته ادامه داشت. اکنون در هر مغازه‏ای انواع اقلام و کالا به وفور هست.
آیا این شرایط ویژه خیلی طولانی نشد؟
- کوپن به مرور زمان، حذف شد و نه ناگهانی. این کار درستی بود تا شوکی به بازار وارد نشود. در آغاز کار، بیست قلم کالای کوپنی داشتیم از مرغ و تخم مرغ گرفته تا صابون و پودر لباسشویی. بعد از آن کالاهایی که مردم قدرت خریدش را پیدا کردند، از گردونه سهمیه بندی خارج شد تا اینکه کالاهای کوپنی رسید به سه قلم کالای برنج، روغن و قند و شکر. به نظرم کوپن، وضعیت بازار را تنظیم می‏کرد.
شما هم کالای کوپنی استفاده می‏کردید؟
- من مدیری بودم که با کوپن زندگی می‏کردم.
چرا اجناس بی‏کیفیت برای کالای کوپنی انتخاب می‏شد؟ به یاد دارم که برنج کوپنی از نظر طعم و بو و ظاهر کاملا مشخص بود!
- من این را قبول ندارم. ببینید در مورد برنج، حجم واردات آن کالا به دلیل تقاضای بالا در کشور فقط از یک کشور ممکن نبود پس مجبور بودیم که از چند کشور برنج وارد کنیم برنج تایلندی، اروگوئه ای، آرژانتینی که در بین این‏ها برنج تایلندی خیلی کیفیت نداشت.
شده بود که میهمانی بیاید و ببیند که برنج کوپنی استفاده می‏کنید؟
- خیلی زیاد. آنها باور نمی‏کردند اما من کیسه برنج را می‏آوردم و می‏گفتم ببین از همان برنج‏هایی است که دولت به همه مردم می‏دهد.
مغازه‏دارها هم شما را می‏شناختند؟
- وقتی می‏رفتم جنس کوپنی بگیرم بعضی ازمغازه‏دارها که مرا می‏شناختند تعجب می‏کردند که مگر شما هم کالای کوپنی استفاده می‏کنید، می‏گفتم خب ما هم شهروندیم.
شماره‏ها را زودتر از همه می‏دانستید؟
- همین‏طور است. همان زمانی که شماره کوپن را اعلام می‏کردند فوری از کوپن‏هایم جدا می‏کردم و در راه بازگشت به خانه، هر مغازه‏ای که جنس کوپنی داشت می‏خریدم.
به گمانم اوایل دهه هفتاد بود که وقتی می‏رفتیم دم مغازه برای گرفتن کالای کوپنی می‏گفتند تمام کردیم در حالیکه مدت طولانی از اعلام شماره کوپن نگذشته بود!
- متاسفانه این اجناس را برخی از مغازه‏داران سودجو به بازار آزاد می‏فروختند که البته جلوی آن را گرفتیم مثلا زمان دادن فیش مغازه به بانک را کم کردیم تا فرصت سودجویی کم شود.
شده بود بروید مغازه‏ای و طرف بگوید تمام شده!
- بله می‏گفتیم چرا اینقدر زود تمام شده، می‏گفتند آقا ریختند، گرفتند و بردند! وقتی به شرایط مسلط شدیم، سودجودیی‏ها کنترل شد. زد و بندهایی که بین مغازه‏دار و بانک‏ها بود را با اصلاح برنامه‏ها از بین بردیم. بعد از آن بود که پشت شیشه مغازه‏ها می‏چسباندند؛ روغن کوپنی موجود است یا قند و شکر کوپنی موجود است، چون دیگر نمی‏توانستند کاری کنند.
گاهی که به تخلفاتی برخورد می‏کردم، بازرس می‏فرستادم که کوپن‏های آن مغازه را بشمارد و با کالای فروخته شده، تطبیق دهد و اگر کمتر بود به به دستگاه ذی‏صلاح برای بررسی تخلفش معرفی می‏شد.
از ماجرای مافیای پشت پرده کوپن هم بگویید؟
- آنها که سرمنشا بودند بحث های میلیاردی و ماجراهای مفصلی داشتند، حتی آنها را به اسم و رسم شان هم می‏شناختم که همان زمان سرشاخه‏هایشان شناسایی شدند و از بین رفتند. در واقع از زمانی که کوپن امنیتی شد و نوع کاغذ و شکل آن و برخوردهایی که با مغازه داران و بانک ها داشتیم، خود به خود تخلفات از بین رفت چون راه‏های تخلف را بستیم.
هنوز کوپن‏هایتان را دارید؟
- بله، توی کمدم هست. البته هنوز کوپن اعتبار دارد و از اعتبار ساقط نشده.
یعنی ممکن است دوباره کوپن به بازار برگردد؟!
- امیدواریم که هیچ وقت استفاده نشود اما خب با وجود تحریم‏ها ممکن است، مردم باید کوپن‏هایشان را نگه دارند. البته پیش بینی من این است که دیگر استفاده نمی‏شود.