قدس؛ یکم اسفندماه جاری بود که روزنامه قدس با عنوان «معمای معادلات کردی در غرب آسیا» به موضوع پردامنه و مهم این روزهای منطقه پرداخت و از انتقال پیامی مهم از «عبدالله اوجالان» رهبر زندانی حزب کارگران کردستان «پ‌ک‌ک» توسط هیئتی از حزب دموکراتیک ترکیه به «مسعود بارزانی» رئیس حزب دموکرات و «نچیروان بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق خبر داد.
در حالی که تلاش‌ها برای برقراری صلح میان «کُردها» و «آنکارا» حدود یک دهه متوقف شده بود، انتشار پیام مهم اوجالان در روز گذشته را باید یک چرخش بزرگ در فرایند تبدیل احزاب کُردی به‌ویژه در ترکیه و سپس در سوریه به مهره‌های نرمال در سازوکارهای سیاسی کشورهای خود دانست.
فراخوان عبدالله اوجالان رهبر «پ‌ک‌ک» در جزیره «اِمرالی» محل نگهداری رهبر هفتادوپنج ساله این حزب که بیش از ۲۵سال از زندگی خود را در زندان سپری کرده، صادر شد. فراخوانی برای زمین گذاشتن سلاح و انحلال حزب کارگران کردستان!
اوجالان در بخشی از پیام خود، نیاز به یک جامعه دموکراتیک را اجتناب‌ناپذیر دانسته و پ‌ک‌ک را «طولانی‌ترین و گسترده‌ترین جنبش مسلحانه در تاریخ جمهوری» خوانده و دلیل پایگاه اجتماعی خود را «بسته بودن مسیرهای سیاست دموکراتیک» دانسته است.
وی ادامه داده: «نتایج اجتناب‌ناپذیر انحرافات ملی‌گرایانه افراطی مانند تأسیس دولت- ملت جداگانه، فدرالیسم، خودمختاری اداری و... نمی‌تواند پاسخی مناسب به جامعه‌شناسی تاریخی این سرزمین باشد و احترام به هویت‌ها، آزادی بیان و سازماندهی دموکراتیک همه اقشار جامعه براساس ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود، تنها از طریق وجود جامعه و فضای سیاسی دموکراتیک امکان‌پذیر است».
ترکیه‌ای در کار نیست
اوجالان در حالی که در این پیام تاریخی همچنان از نامیدن رژیم حاکم بر آناتولی به عنوان «ترکیه» امتناع دارد و آن را «جمهوری» می‌نامد، ادامه داده است: «قرن دوم جمهوری تنها در صورتی می‌تواند استمرار پایدار و برادرانه‌ای را تضمین کند که با دموکراسی همراه باشد. در تحقق یک نظام سیاسی، هیچ جایگزینی برای دموکراسی وجود ندارد. اجماع دموکراتیک، تنها راه اساسی است».
در مهم‌ترین بخش این پیام، اوجالان مقصود اصلی خود از انتشار آن را این‌گونه بیان می‌کند: «فراخوان آقای دولت باغچلی، همراه با اراده‌ای که آقای رئیس‌جمهور ابراز کرده و پاسخ‌های مثبت دیگر احزاب سیاسی به این پیام، شرایطی ایجاد کرده که در آن، من نیز برای خلع سلاح فراخوان می‌دهم و مسئولیت تاریخی این پیام را می‌پذیرم؛ همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ‌ک‌ک باید خود را منحل کند».
اگر چه بسیاری از رسانه‌ها این موضوع را یک دستاورد بزرگ داخلی برای اردوغان و دولتش دانسته‌اند اما گمانه‌زنی‌های زیادی درخصوص موضع احتمالی دولت جدید ایالات متحده به عنوان همپیمان سنتی احزاب کُرد در سوریه و امتداد سرزمینی آن‌ها در فلات آناتولی و تضعیف جایگاه و پشتیبانی از ایشان توسط طرف آمریکایی مطرح شده و این وضعیت را عامل گرایش جدی‌تر شخص اوجالان به ادغام در فرایندهای سیاسی در سوریه و ترکیه اعلام می‌کنند. هرچند به عنوان مثال «مظلوم عبدی» فرمانده نیروهای کرد شمال سوریه موسوم به «ق‌س‌د» (نیروهای دموکراتیک سوریه) ضمن رد هرگونه ارتباط این پیام با احزاب کردی در سوریه، در عین حال آن را اقدامی مثبت برای رفع بهانه‌های ترکیه برای حمله به مواضع کردهای سوریه دانسته است.
کردها، وجه المصالحه قدرت‌ها
شاید برای شفاف‌تر شدن صحنه این مناسبات پیچیده، باید فراتر از موضع و موضوع آناتولی و شمال سوریه، به مقوله کُردی و «پ‌ک‌ک» به شکل خاص به عنوان یک «وجه المصالحه» قیمتی در دست بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی نگاه کرد. دولت مستقر ترکیه با وجود همه علاقه‌ای که به غربی شدن و شناسایی به عنوان یک موجودیت اروپایی داشته است، در دوره‌های متمادی با وضعیتی تحقیرآمیز، از این آرزوی دیرینه پس‌زده شده و در واکنشی طبیعی، تمرکز خود را بر حوزه‌های استعماری پیرامونی خود و بازمانده از «جغرافیای تخیلی» عثمانی گذاشته و در این میان، موفقیت‌هایی مانند «تغییر رژیم در سوریه» و «نفوذ در شاخ آفریقا» و... را در کارنامه خود می‌بیند و حالا برگ‌های بیشتری برای بازی کردن و پاسخ به معضلات داخلی و بیرونی خود دارد. از این رو است که به نظر می‌رسد ایالات متحده آمریکا نیز در یک معامله بهتر، نزدیک شدن پرسود ژئوپلتیک و ژئواکونومیک به دمشق «پسا اسد» به واسطه ترکیه را به ماندن و هزینه کردن در شمال و شرق سوریه ترجیح داده و واقع‌گرایی حاصل از این معامله، زمینه‌ساز فرایندی شده که هضم در دولت‌های مرکزی را به یک گزینه ناگزیر برای «پ‌ک‌ک»، «ق‌س‌د» و مانند آن تبدیل کرده و خواهد کرد.
در این میان اما احزاب و جریان‌ها در نواحی کُردی غرب آسیا، همواره مورد سوءاستفاده قدرت‌ها به‌ویژه نیروهای فرامنطقه‌ای و یا اسیر امیال قدرت‌های هرج‌ومرج‌طلبی مانند ایالات متحده و بازوی منطقه‌ای آن یعنی رژیم صهیونیستی قرار گرفته‌اند و نه تنها به آرمان ادعایی خود نزدیک نشده‌اند که در نهایت به وجه‌المصالحه میان قدرت‌های مسلط و سلطه‌جویان بین‌المللی تبدیل شده‌اند.
پ‌ک‌ک با این پیام، بخش قابل توجهی از مشروعیت ساختاری و حزبی خود را از دست داده و سرخوردگی ناشی از این معامله بزرگ و فروش تاریخی، شاید به رادیکال‌تر شدن خرده جریان‌های زیرمجموعه آن و حتی کلیت نظامی این گروه تروریستی منجر شود و با توجه به دخیل بودن زمین بازی سوریه به علاوه آناتولی در این معامله بزرگ و خودمختاری اقلیم شمالی عراق، احتمالاً یک زمین بازی جدید در شرقی‌ترین حوزه جغرافیای کُردی منطقه باز خواهد شد.
نظر شما