با تحلیل امتیازات کل، کلان و فیزیکی، نقاط قوت و ضعف ایران شناسایی شده و راهکارهایی برای بهبود جایگاه کشور ارائه می‌گردد. این تحلیل نشان می‌دهد که در حالی که کشورهای حوزه خلیج فارس با تکیه بر اقتصادهای پایدار و زیرساخت‌های قوی در رتبه‌های برتر قرار دارند، ایران با چالش‌های اقتصادی و زیرساختی متعددی روبرو است که نیازمند اصلاحات اساسی است.

شاخص تاب‌آوری جهانی (Global Resilience Index ۲۰۲۵) بر اساس ۱۸ مولفه کلیدی ارزیابی می‌شود که هر یک از این مولفه‌ها نشان‌دهنده بخشی از توانایی کشورها در مواجهه با چالش‌های مختلف است. در قسمت اول این یادداشت گفتیم که وضعیت کلی ایران در شاخص تاب‌آوری جهانی چگونه است. رتبه کلی ایران ۱۱۷ از بین ۱۳۰ کشور جهان می باشد که نسبت به سال گذشته یک رتبه صعود داشته است. امتیاز کلی ۳۳.۷ از ۱۰۰ می باشد. در این یادداشت، به بررسی دقیق‌تر این موضوع و عوامل مؤثر بر رتبه ایران در این شاخص در منطقه می‌پردازیم.

بررسی وضعیت کشورهای منطقه در شاخص تاب آوری ۲۰۲۵

• قطر، امارات و عربستان به ترتیب رتبه‌های ۱ تا ۳ را در منطقه دارند و در سطح جهانی نیز جزو ۵۰ کشور برتر محسوب می‌شوند. امتیازات کل این کشورها بالای ۶۵ است که نشان‌دهنده عملکرد قوی آن‌ها در شاخص‌های مختلف است.
• ایران در رتبه ۱۴ منطقه و ۱۱۷ جهان قرار دارد که نشان‌دهنده عملکرد ضعیف‌تر در مقایسه با کشورهای منطقه است. امتیاز کل ایران (۳۳.۷) نسبت به سایر کشورها پایین‌تر است.

تحلیل امتیاز کل کشورها

• قطر با ۷۶.۳ بالاترین امتیاز کل را دارد و پاکستان با ۲۹.۵ کمترین امتیاز را کسب کرده است.
• کشورهای حوزه خلیج فارس (قطر، امارات، عربستان، بحرین و عمان) به طور قابل‌توجهی امتیازات بالاتری دارند که نشان‌دهنده وضعیت مطلوب اقتصادی و زیربنایی آن‌ها است.
• کشورهای آسیای مرکزی مانند (قرقیزستان، تاجیکستان و مغولستان) در رتبه‌های پایین‌تر قرار دارند.

تحلیل امتیاز کلان (Macro Score)

• قطر و امارات در این شاخص نیز پیشتاز هستند (۶۷.۵ و ۶۵.۵).
• ایران درمولفه سطح کلان امتیاز ۲۹.۳ دارد که نشان‌دهنده چالش‌های اقتصادی و ساختاری در حوزه مدیریت کلان کشور است.

تحلیل امتیاز فیزیکی (Physical Score)

• قطر (۹۲.۹)، امارات (۹۰.۱) و عربستان (۸۹.۴) بالاترین امتیاز را دارند که نشان‌دهنده زیرساخت‌های فیزیکی قوی آن‌ها است.
• ایران (۶۱) در این شاخص وضعیت بهتری نسبت به امتیاز کل دارد اما همچنان از بسیاری از کشورهای منطقه عقب‌تر است.
• تاجیکستان(۴۴.۳) و پاکستان (۵۵.۹) پایین‌ترین امتیازات را دارند که نشان‌دهنده مشکلات زیرساختی آن‌ها است.

مقایسه ایران با کشورهای هم‌تراز

• ایران از نظر امتیاز کلان و فیزیکی پایین‌تر از بسیاری از کشورهای منطقه است.
• کشورهای مانند کویت (۳۵.۳) و لبنان (۳۳.۲) امتیازات نزدیکی به ایران دارند، اما ایران همچنان از نظر شاخص‌های کلان عملکرد ضعیف‌تری دارد.

نتیجه‌گیری و پیشنهادات

اهم برنامه ها و محورهای سیاستی برای بهبود شاخص تاب‌آوری به شرح زیر است.

• تمرکز بر بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی از طریق سیاست‌های اقتصادی پایدار، بهبود بهره‌وری و کاهش وابستگی به نفت.
• تقویت سیستم‌های سیاسی و اداری: کاهش فساد و افزایش ثبات سیاسی.
• افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های توسعه: تقویت زیرساخت های فیزیکی و توسعه فناوری‌های پیشرو برای بهبود رتبه جهانی ایران.
• توسعه روابط اقتصادی و تعامل با کشور ‌های منطقه: توسعه مبادلات تجاری و استفاده از ظرفیت‌های مرزی برای برای بهبود جایگاه رقابتی ایران.
• بهبود شرایط کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاری خارجی: ایجاد انگیزه حضور فعالان اقتصادی، کارآفرینان برای عرضه ایده و نوآوری های تولید محصولات برای افزایش رقابت‌پذیری اقتصادی.

بطور کلی کشورهای حوزه خلیج فارس به دلیل اقتصادهای پایدار، زیرساخت‌های قوی و سیاست‌های توسعه‌ای رتبه‌های بالاتری دارند. ایران نیاز به اصلاحات جدی اقتصادی و زیرساختی دارد تا بتواند جایگاه خود را در منطقه بهبود ببخشد.

جداول و نمودار:

وضعیت رتبه ایران و کشور های منطقه در (۱۸) مولفه شاخص تاب‌آوری سال ۲۰۲۵ جهانی و رتبه پنج کشور برتر از هر مولفه در جهان

Resources

https://www.fm.com/resources/resilience-index