یک جامعه شناس در این باره به قدس می گوید: هر چه فضای شهری به طبیعت نزدیک تر باشد و بتواند آرامش بیشتری را فراهم کند، میزان استرس، اضطراب، افسردگی، وسواس فکری در افراد را کاهش خواهد داد.
علیرضا شریفی یزدی می افزاید: برای مثال ما در کلانشهرها با پدیده ترافیک، آلودگی هوا، آلودگی نور یا صوت رو به رو هستیم که تمام این مسائل بر روان شهروندان تأثیر منفی می گذارد. باید در معماری و مبلمان شهری نیازهای افراد دیده شود؛ برای مثال به اندازه کافی فضای سبز، صندلی و نیمکت داشته باشیم تا شهروندان بتوانند لحظاتی را در آنجا استراحت کنند.
به گفته این روانشناس اجتماعی افرادی که خانه یا محل کارشان نزدیک پارک ها قرار دارد نسبت به افرادی که در یک فضای متراکم مسکونی، تجاری یا اداری روزها و شب هایشان را سپری می کنند، استرس کمتری دارند.
امروزه یکی از مشکلاتی که در کلانشهرها وجود دارد مسئله نبود ارتباط و تعامل بین شهروندان است. شهرها به نوعی طراحی شده اند که وقتی فرد از واحد آپارتمانی خود خارج می شود، با آسانسور به پارکینگ می رود و سوار خودروی شخصی می شود. با گذر از یکی دو کوچه و خیابان کوتاه وارد یک بزرگراه می شود و بدون ارتباط با دیگران مسافت و زمانی طولانی را در بزرگراه طی می کند.
اما در شهرهای قدیمی و کوچه پس کوچه های آن به دلیل اینکه افراد مجبور بودند مسیر زیادی را پیاده طی کنند. تعامل روزانه، احوالپرسی و سلام و علیکی با یکدیگر داشتند، بنابراین از حال هم با خبر می شدند و همدیگر را بیشتر می شناختند اما طراحی شهری امروز موجب تنهایی افراد و گسترش فردگرایی شده است.
وی با اشاره به یکی دیگر از اقدامات در طراحی شهرها می گوید: یکی دیگر از اقداماتی که سبب کاهش استرس های ناشی از فضای شهری می شود وجود مکانی برای برگزاری مراسم و برنامه های مشترکی است که جزیی از ارزش ها و هنجارهای مردم شهر محسوب می شود.
برای مثال اگر آیین هایی همچون شب یلدا، نوروز، چهارشنبه سوری در مکانی تعیین شده با برنامه هایی مشخص به صورت دسته جمعی انجام شود سبب ایجاد خاطره برای مردم خواهد شد. در این صورت آن ها فضای شهر را همچون خانه خود می بینند و ترس و واهمه ناشی از احساس نبود امنیت و شناختی که در کلانشهرها وجود دارد، کاهش می یابد.
تراکم جمعیت و فروش تراکم
عضو هیئت علمی پژوهشکده خانواده ادامه می دهد: متأسفانه حدود ۴ دهه است شهرداری ها در شهرهای بزرگی مانند تهران، تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز، کرمان، اهواز و ... شروع به فروش تراکم اند.
یعنی فضاهای مسکونی در هم فشرده تر، متراژ کوچک تر و جمعیت بیشتر در یک مساحتی کوچک دور هم جمع شوند؛ موضوعی که موجب افزایش استرس و اضطراب ساکنان در آن محیط می شود.
شهرها نماینده بی رحم تمدن بشری هستند
علی عابدزاده، پژوهشگر شهرسازی و استاد دانشگاه نیز به ما می گوید: شهرها نماینده بی رحم تمدن بشری و فضاهای شهری و عمومی بازتاب دهنده ارزش ها و هنجارهای یک جامعه و بستری برای شکل گیری زندگی روزمره محسوب می شوند.
این در حالی است که شهروندان به ویژه شهروندان ساکن در کلانشهرها، در فضاهای شهری و عمومی امروز در مواجهه با بحران های گوناگون قرار دارند.
آلودگی های محیطی از جمله آلودگی هوا، آلودگی صوتی ناشی از صداهای ناهنجار و آلودگی های نوری که بویژه در شب ها بر اساس معماری مدرن در شهرها شاهد آن هستیم نیز بخشی از پیامدهای معماری های غیر اصولی است.
این استاد دانشگاه می افزاید: همه روزه شهروندان بخش زیادی از ساعات عمر خود را در ترافیک سنگین و کلافه کننده در عبور و مرور شهر سپری می کنند و بخش زیادی از زمان مفید عمر خود را در این ترافیک از دست می دهند.
راهکارهایی برای افزایش امنیت روانی جامعه
عابدزاده با اشاره به گروه های سنی مختلف جامعه عنوان می کند: فضای شهری باید به نیازهای همه گروه های اجتماعی در سنین گوناگون پاسخ دهد. حال آنکه گویا امروزه فضاهای شهری ما برای جوانان ۲۰ یا ۲۵ ساله طراحی شده و به نیازهای کودکان، سالمندان و توان یابان کمتر توجه شده است.
این استاد دانشگاه می گوید: دومین مشخصه کیفیتی یک فضای شهری این است که این فضا باید حضور پذیر و سرزنده باشد. در حقیقت شهر؛ حیاط «حیات جمعی» است که باید به ارزش های گروه های اجتماعی متفاوتی که در آن حضور دارند و از آن بهره برداری می کنند احترام گذاشته شود .
با کاهش فضاهای شهری ماشین محور و توسعه فضاهای انسان محور می توان فرصت بروز تعاملات اجتماعی را فراهم آورد.
عابدزاده ادامه می دهد: سومین کیفیت مورد انتظار از فضای شهری این است که سرزنده باشد.
به عبارتی با گسترش فضاهای سبز و دیگر عناصر طبیعی و با برانگیختن حواس پنجگانه شهروندان می توان ضمن فراهم آوردن آسایش محیطی، با برگزاری رویدادهای جمعی همچون آیین های ملی و مذهبی، رویدادهای اجتماعی، فرهنگی، ورزشی حافظه جمعی شهروندان را از خاطرات جمعی مشترکشان لبریز کرد.
نظر شما