امروز که ششم ذی‌القعده، روز بزرگداشت احمد بن موسی‌الکاظم(ع) معروف به شاهچراغ است، باید فریاد زد «امامزاده‌ها زنده‌ترین اسناد حقانیت تشیع هستند». اینجا شیراز است؛ جایی که آستان شاهچراغ(ع) سومین حرم اهل‌بیت(ع) در ایران، هر روز شاهد دریایی از دل‌های مشتاق است. به همین مناسبت با حجت‌الاسلام سید احمد معلمی، استاد حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم تا از عظمت این اسوه ولایت‌مداری بگوییم. همان که در مدینه فریاد زد «من در بیعت برادرم علی بن موسی‌الرضا(ع) هستم» و همان که با هجرت خونینش، شیراز را به قطعه‌ای از بهشت تبدیل کرد. این گفت‌وگو روایتی است از زندگی مردی که تاریخ، او را شاهچراغ(ع) نامید؛ چراغی که پس از قرن‌ها، هنوز روشن‌ترین راهنمای شیعیان است.
امامزادگان؛ حلقه‌های زنجیر ولایت که ایران را شیعه کرد
حجت‌الاسلام معلمی با اشاره به نعمت بزرگ امامزادگان در ایران می‌گوید: یکی از عظیم‌ترین موهبت‌های الهی به این سرزمین، وجود پربرکت امامزادگان و فرزندان پاک رسول خدا(ص) است؛ نعمتی که متأسفانه قدرش ناشناخته مانده و ما از برکات این انوار مقدس محروم شده‌ایم. وی سپس به فرمایش آیت‌الله العظمی جوادی آملی استناد می‌کند که می‌فرماید «این احترامی که ما برای امامزاده‌ها قائلیم برای این است که ایشان به ایران آمدند و فرمایش امام صادق(ع) و امام باقر(ع) را به ما رساندند و ما تشیع خود را به وسیله همین امامزاده‌ها داریم. علویون و سادات آمدند و گفتند: علی بن ابیطالب(ع) این‌طور می‌گوید، فاطمه زهرا(س) این‌طور بوده است، لذا به وسیله این‌ها اجداد ما شیعه شدند؛ این‌ها نسبت به ما حق حیات دارند، ایشان پدرانمان را شیعه کرده و از مناقب علی بن ابیطالب(ع) و فاطمه زهرا(س)، از مناقب امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و از مناقب اهل‌بیت(ع) آگاه کردند، ما قدردان این‌ها هستیم».
وی یادآور می‌شود: یکی از این شخصیت‌های عظیم‌الشأن که ما مفتخر به میزبانی از ایشان هستیم جناب احمد بن موسی بن جعفر(ع) ملقب به شاهچراغ است. شیخ مفید نیز از ایشان با بزرگی و عظمت یاد کرده و می‌گوید: احمد بن موسی(ع) فردی کریم‌النفس، جلیل‌القدر و پرهیزکار بود که پدرش او را دوست داشت و بر دیگر فرزندان مقدم می‌کرد. امام کاظم(ع) مزرعه خویش را که به یسیره معروف بود، به او بخشید و احمد بن موسی بن جعفر(ع) هزار بنده را آزاد کرد. محمد بن عمر کشی در کتاب رجال خود، احمد بن موسی(ع) را یکی از فضلای عصر خود نام می‌برد و او را از فقها و محدثانی می‌شمارد که احادیث زیادی از پدر و اجداد بزرگوارش نقل کرده و می‌نویسد احمد بن موسی(ع) به دست مبارک خویش، قرآن کریم را کتابت کرده است.
احمد بن موسی(ع)؛ اسوه بی‌نظیر ولایت‌مداری
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان جایگاه رفیع مادر شاهچراغ(ع) تشریح می‌کند: علامه مجلسی در کتاب ارزشمند «مرآة العقول» تصریح کرده ام‌احمد داناترین، پرهیزکارترین و گرامی‌ترین بانوی نزد امام موسی بن جعفر(ع) بود، تا آنجا که امام(ع) اسرار خویش را به وی می‌سپردند و اماناتشان را نزد او به ودیعه می‌نهادند. وی سپس به روایت مهمی از اصول کافی اشاره می‌کند: در این کتاب معتبر آمده امام کاظم(ع) امانت سر به مُهری را به ام‌احمد سپردند و فرمودند: پس از شهادت من، هر کدام از فرزندانم که این امانت را طلب کرد، او خلیفه و جانشین من است. با او بیعت کن که جز خداوند، کسی از این راز آگاه نیست.
استاد با بیان جزئیات این واقعه ادامه می‌دهد: پس از شهادت امام موسی بن جعفر(ع)، هنگامی که امام رضا(ع) نزد ام‌احمد آمدند و امانت پدر را طلبیدند، این بانوی بزرگوار با گریه دریافت امام(ع) به شهادت رسیده‌اند. سپس مطابق وصیت امام کاظم(ع) امانت را به امام رضا(ع) تقدیم کرده و با ایشان به عنوان امام هشتم شیعیان بیعت کرد. این روایت به روشنی نشان‌دهنده عظمت شأن و جایگاه ویژه ام‌احمد نزد امام کاظم(ع) است.
حجت‌الاسلام معلمی با تأکید بر سجایای اخلاقی و ولایت‌مداری احمد بن موسی(ع) بیان می‌کند: به دلیل پایبندی عمیق به ولایت و پیروی بی‌چون و چرا از امام زمان خویش، احمد بن موسی(ع) مورد توجه ویژه امام کاظم(ع) قرار داشت، چنان‌که مرحوم إربلی در کتاب کشف‌الغمه و ابن‌صباغ در الفصول المهمه نقل کرده‌اند که ایشان فردی کریم و بزرگوار بود و امام کاظم(ع) محبت خاصی به او داشتند.
وی سپس به نمونه بارز این ولایت‌مداری اشاره کرده و می‌گوید: هنگامی که خبر شهادت امام کاظم(ع) در مدینه منتشر شد، مردم به منزل ام‌احمد آمدند و همراه با احمد بن موسی(ع) به مسجد رفتند. به دلیل شخصیت والای ایشان، مردم گمان کردند او جانشین امام(ع) است و با وی بیعت کردند. احمد بن موسی(ع) پس از دریافت بیعت، بر منبر رفت و در خطبه‌ای تاریخی فرمود: ای مردم! همان‌طور که شما با من بیعت کردید، بدانید من خود در بیعت برادرم علی بن موسی‌الرضا(ع) هستم. او پس از پدرم، امام بحق و ولی خداست و اطاعت از او بر من و شما واجب است.
معلمی با توصیف دقیق این واقعه ادامه می‌دهد: پس از این سخنان، احمد بن موسی(ع) به بیان فضائل امام رضا(ع) پرداخت و همه حاضران تسلیم شدند. سپس پیشاپیش مردم به خدمت امام رضا(ع) شتافتند و به امامت ایشان اعتراف و همگی با حضرت بیعت کردند. امام رضا(ع) نیز در حق برادرشان دعا فرمودند «همان‌طور که حق را ضایع نگذاشتی، خداوند در دنیا و آخرت تو را ضایع نگذارد».
هجرت تاریخی سادات علوی؛ از مدینه تا ایران با پرچم‌داری شاهچراغ(ع)
این کارشناس دینی به عزیمت از مدینه به توس اشاره کرده و با تحلیل شرایط سیاسی آن دوران می‌گوید: در زمان خلافت مأمون عباسی که قیام و نهضت سادات هاشمی و علوی به اوج خود رسیده بود و با زعامت و هدایت امام رضا(ع)، اسلام ناب و حاکمیت الهی در حال گسترش بود و چهره واقعی خلفای عباسی و حکومت غاصب آنان برای مردم آشکار می‌شد، مأمون برای مهار مبارزات انقلابی شیعیان و تحکیم پایه‌های لرزان خلافت عباسی، ولایتعهدی را به امام رضا(ع) تحمیل و باوجود مخالفت قلبی امام(ع)، ایشان را از مدینه به توس منتقل کرد.
وی سپس به تأثیر این حضور اشاره کرده و توضیح می‌دهد: حضور پربرکت امام هشتم(ع) در خراسان موجب شد شیعیان و محبان اهل‌بیت(ع) از نقاط مختلف به سوی ایران حرکت کنند تا چهره تابناک امامت و ولایت را زیارت کنند. حضرت احمد بن موسی(ع) نیز در فاصله سال‌های ۱۹۸ تا ۲۰۳ هجری قمری به همراه دو برادرش محمد و حسین و جمعی از برادرزادگان، خویشان و شیعیان با بیش از ۲ تا ۳ هزار نفر، از طریق بصره عازم خراسان شدند. در مسیر حرکت، بر تعداد همراهان ایشان افزوده شد تا جایی که برخی مورخان شمار یاران احمد بن موسی(ع) را نزدیک به ۱۵ هزار نفر ذکر کرده‌اند. ایشان از فرزندان پاک امام موسی بن جعفر(ع) و از نسل نورانی رسول خدا(ص) بودند و مصداق روشن حدیث نبوی هستند که فرمود: «ای علی! هرکس مرا در حیات یا پس از مرگم زیارت کند، یا تو و فرزندانت را در حیات یا پس از مرگ زیارت کند، ضمانت می‌کنم از سختی‌های روز قیامت نجاتش دهم تا او را هم‌ردیف خود قرار دهم».
حجت‌الاسلام معلمی در پایان با اشاره به نقش تاریخی امامزادگان خاطرنشان می‌کند: امامزادگان نقشی بی‌بدیل در گسترش تشیع در مناطق مختلف ایران در ادوار تاریخی داشته‌اند. بررسی تاریخ ایران اسلامی به وضوح نشان می‌دهد گسترش تشیع در شهرها و روستاهای این سرزمین، پیوندی ناگسستنی با مهاجرت علویان و امامزادگان در دوره‌های خلافت بنی‌امیه و بنی‌عباس دارد. در این میان، مهاجرت گسترده امامزادگان به‌ویژه فرزندان امام موسی کاظم(ع) پس از آمدن امام رضا(ع) به ایران، یکی از برجسته‌ترین دوره‌های هجرت علویان به ایران محسوب می‌شود که با حضور ماندگار و شهادت مظلومانه آنان، بذرهای تشیع در سرزمین ایران کاشته و زمینه رشد و گسترش آن در دل و جان ایرانیان فراهم شد.
نظر شما