ورود دام قاچاق از کشورهای پاکستان و افغانستان، بی‌توجهی به سم‌پاشی جایگاه‌های دام و همچنین عدم رعایت نکات بهداشتی هنگام ذبح دام‌های آلوده و مصرف گوشت تازه پیش از گذراندن مرحله «پیش‌سرد» همگی در زمره عوامل انتقال این بیماری کشنده از دام به انسان است.
استان سیستان و بلوچستان به دلیل موارد مطروحه یکی از استان‌های درگیر و خط مقدم مبارزه با این بیماری خطرناک است که اگر چه مسئولان این استان با ارائه آموزش‌های لازم توانسته‌اند از آمار مبتلایان بکاهند اما بنا بر آمار رسمی همچنان این بیماری در سیستان و بلوچستان قربانی می‌گیرد چنان که در سال گذشته منجر به فوت دو نفر از ساکنان این استان شد!
تب کریمه کنگو یک بیماری ویروسی است که می‌تواند بسیاری از حیوانات اهلی و وحشی را مبتلا کند. انسان هم در صورت تماس با حیوان مبتلا یا کنه آلوده به ویروس ممکن است مبتلا شود البته پرندگان به‌جز شترمرغ در مقابل این ویروس مقاوم هستند.
تب کریمه کنگو در ایران نخستین بار در کتاب ذخیره خوارزمشاهی جرجانی در حدود ۹۱۵ سال پیش یعنی در سال ۴۸۹ شمسی توصیف و سال ۱۳۴۹ شمسی وجود این بیماری در ایران ثابت شد با این حال سال‌ها موردی از ابتلا به این بیماری شناسایی نشده بود تا اینکه سال ۱۳۹۶ این بیماری از طریق مهاجران افغانستانی و پاکستانی در بخش‌های شرقی کشور شیوع پیدا کرد و از آن پس تاکنون هر ساله با نزدیک شدن به فصل گرما شاهد ابتلای بیمارانی به این ویروس در مرزهای شرقی و سایر مناطق گرمسیری کشور هستیم که این بیماری در برخی از موارد منجر به فوت هموطنانمان می‌شود. اکنون این پرسش مطرح است که راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری چیست و با چه اقدام‌های درمانی می‌توان جان بیماران مبتلا را نجات داد؟
مهدی علی‌احمد، کارشناس مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در گفت‌وگو با قدس به این پرسش‌ها پاسخ داده است.
راه‌های انتقال تب خونریزی دهنده کریمه کنگو چیست؟
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یا سی‌سی‌اچ‌اف؛ بیماری خونریزی دهنده و تب‌دار حادی است که از طریق گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست یا تماس مستقیم با خون، ترشحات یا لاشه گوشت دام آلوده یا خون، بزاق، ادرار، مدفوع و استفراغ فرد مبتلا به بیماری انتقال می‌یابد.
مهم‌ترین عامل انتقال این بیماری به انسان، کنه آلوده است، به همین دلیل شیوع بیماری بیشتر در فصل گرم سال همزمان با فصل فعالیت مخزن بیماری (کنه) است.
آیا با خوردن گوشت آلوده افراد به بیماری مبتلا می‌شوند؟
خیر، این بیماری از راه خوردن گوشت پخته دام‌های مبتلا که ۴۸ ساعت از ذبح آن‌ها گذشته و در دمای ۴ تا ۸ درجه سانتیگراد – در یخچال- نگهداری شده است، منتقل نمی‌شود و تنها در صورتی که افراد بلافاصله گوشت حیوان تازه ذبح شده را خام بخورند احتمال ابتلای آن‌ها به بیماری وجود دارد. در واقع گوشتی که دارای مهر سازمان دامپزشکی است را می‌توان بدون نگرانی مصرف کرد.
این بیماری در حیوانات چه علائمی دارد؟
با وجود اینکه ویروس عامل بیماری در خون حیوانات نشخوارکننده اهلی مثل گاو، گوسفند، بز و شتر به مدت یک هفته پس از آلودگی باقی می‌ماند و هیچ گونه علائم مشخصی از بیماری در دام وجود ندارد ولی خطر انتقال آن به انسان طی ذبح حیوان آلوده و یا یک دوره کوتاه پس از آن وجود دارد و قصابان، کشاورزان، کارکنان کشتارگاه‌ها، دامپزشکان، پزشکان و شاغلان در آزمایشگاه‌ها از جمله افراد در معرض خطر محسوب می‌شوند.
علائم بیماری در انسان چیست؟
علائم بیماری در انسان شبیه به سرماخوردگی است و می‌توان به مواردی مانند شروع ناگهانی تب، سردرد شدید، درد شدید در ناحیه پشت و کمر، تهوع و استفراغ، اسهال و درد شکم و در برخی از مواقع خونریزی از تمام نقاط بدن به خصوص به صورت زیرپوستی اشاره کرد که در صورت تأخیر فرد بیمار در مراجعه به بیمارستان می‌تواند منجر به مرگ وی شود.
آیا برای پیشگیری واکسن برای دام‌ها وجود دارد؟
خیر. برای دام‌ها واکسن معتبری برای پیشگیری وجود ندارد. ضمن آنکه برای این ویروس در انسان هم واکسن وجود ندارد.
چه درمانی برای این بیماری ویروسی تجویز می‌شود؟
درمان این بیماری در انسان مانند بیشتر بیماری‌های ویروسی درمان حمایتی است و در بیمارستان‌ها برای کاهش عوارض و پیشگیری از خطرات تب خونریزی دهنده از داروهای ضدویروس استفاده می‌شود که خوشبختانه تاکنون تأثیر مثبتی در بهبود بیماران داشته است.
سهم دام‌های قاچاق در انتقال این بیماری چقدر است؟
در دو دهه اخیر بیش از صدها مورد انسانی مبتلا به بیماری در کشور مورد تأیید قرار گرفته و ده‌ها مورد فوت در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان غربی، یزد، کرمان، تهران، اصفهان و فارس گزارش شده است.
اما با توجه به ورود دام از کشورهای پاکستان و افغانستان که از کشورهای با شیوع بالای بیماری محسوب می‌شوند، نگهداری دام‌ها در جوار اماکن مسکونی، فرهنگ مصرف بالای گوشت توسط مردم منطقه و همچنین تأمین بخشی از گوشت مصرفی مورد نیاز از طریق کشتارهای غیرمجاز و غیربهداشتی در سطح شهرهای این استان ملاحظه می‌شود که بیشترین موارد بروز این بیماری در کشور در استان سیستان و بلوچستان رخ می‌دهد.
البته گفتنی است به همان نسبت که شیوع این بیماری در استان بالاست بیمارستان بوعلی زاهدان نیز در مقایسه با دیگر بیمارستان‌های کشور در درمان این بیماران موفق‌تر بوده و تاکنون چندین لوح تقدیر از وزارت بهداشت دریافت کرده است.
آمار فوتی‌ها در مبتلایان به این بیماری چقدر است؟
بر پایه بررسی‌های جهانی ۱۰ تا ۴۰ درصد مبتلایان به تب کریمه کنگو فوت می‌شوند، اما این آمار در ایران کمتر از ۱۰ درصد است.
آموزش در راستای پیشگیری چقدر مؤثر است؟
هر ساله با شروع فصل گرما یعنی بهار و تابستان و همزمان با رشد و بلوغ کنه‌ها، تعداد مبتلایان به بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو افزایش می‌یابد که لازم است با انجام اقدام‌های کنترلی و پیشگیرانه به موقع، تشدید نظام مراقبت بیماری به ویژه گروه‌های در معرض خطر بالا مانند قصابان، کارگران کشتارگاه‌ها و کارگاه‌های بسته‌بندی گوشت و همه افرادی که به نحوی با دام سر و کار دارند، حتی بانوان خانه‌داری که مبادرت به خرد و قطعه‌قطعه کردن گوشت تازه ذبح شده دام می‌کنند، به طور گسترده آموزش داده شود تا ضمن کاهش تعداد مبتلایان به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، در صورت ابتلا به این بیماری ویروسی از مرگ و میر ناشی از آن نیز پیشگیری شود.
همچنین ضرورت دارد اقدام‌های لازم پیشگیرانه با حساسیت بالا به مردم و گروه‌های در معرض خطر بیماری آموزش داده شود. ضمن آنکه لازم است در فصل گرما در صورت بروز علائم شبه سرماخوردگی- به ویژه در افرادی که با خون، ترشحات و بافت‌های دام آلوده در تماس بوده‌اند- فوراً به بیمارستان یا مراکز جامع سلامت مراجعه کنند.
توصیه‌های بهداشتی شما چیست؟
دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به مردم توصیه می‌کند؛ «گوشت مصرفی خود را تنها از مراکز و قصابی‌های معتبر و زیر نظر اداره دامپزشکی تهیه کرده و از خرید لاشه‌های بدون مهر اداره دامپزشکی- کشتار غیرمجاز - خودداری کنند»، «هنگام هر نوع تماس با دام یا لاشه آن مانند قصابی، کمک به زایمان دام، خرد کردن گوشت تازه، تیمار کردن دام یا پشم‌چینی و تمیز کردن آغل یا طویله از وسایل حفاظت فردی شامل کلاه، ماسک، عینک، دستکش، روپوش، پیش‌بند پلاستیکی و چکمه استفاده کنند»، «پیش از خرد کردن، دست‌کاری و مصرف گوشت تازه دام ذبح شده می‌بایست امعا و احشای آن مانند دل، جگر و قلوه به مدت ۴۸ در یخچال و در دمای ۴ تا ۸ درجه نگهداری شود»، «از مصرف جگر و گوشت دام به صورت خام یا نیم‌پز جداً خودداری کنند»، «در مناطقی که احتمال گزش کنه وجود دارد -مانند محل نگهداری دام- از مواد دورکننده حشرات استفاده کرده و هر دو تا چهار ساعت بدن و لباس خود را به لحاظ وجود کنه بررسی کنند»، «هرگز کنه را با دست جدا یا له نکنید برای این کار پس از مالیدن روغن وازلین به سطح پشتی کنه و قطع شدن تنفس آن می‌توانید شاهد رها کردن پوست توسط کنه باشند» و «در صورت مشاهده علائم شبیه سرماخوردگی و یا خونریزی از نقاط مختلف بدن به‌خصوص زیرپوستی در فردی با سابقه تماس با دام؛ فوراً وی را به بیمارستان بوعلی زاهدان و در سایر شهرستان‌ها به نزدیک‌ترین بیمارستان یا مرکز خدمات جامع سلامت راهنمایی کنند».
نظر شما