هدف از این طرح، ایجاد یک بستر ارتباطی داخلی بود که بتواند داده‌ها و خدمات ملی را بدون وابستگی به زیرساخت‌های خارجی مدیریت کند؛ این اقدام در راستای افزایش امنیت سایبری، مدیریت بهتر اطلاعات و کاهش وابستگی به اینترنت جهانی عنوان شد و از همان ابتدا، برخی آن را گامی مثبت در راستای تقویت زیرساخت‌های ملی و مقاوم‌سازی کشور در برابر تهدیدهای خارجی دانستند، به‌ویژه در شرایطی که احتمال جنگ سایبری یا اختلالات خارجی در زیرساخت‌های ارتباطی وجود دارد.
امروز نیز همزمان با حمله وحشیانه رژیم صهیونیستی به کشورمان، برخی مسئولان بر این باورند که باید برای حفظ انسجام داخلی، امنیت داده‌ها و استمرار خدمات حیاتی در شرایط بحران، به‌طور جدی به سمت تحقق کامل شبکه ملی اطلاعات حرکت کرد.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در اظهاراتی تصریح کرده بود در روزهای سخت امنیتی، محدود و مسدودسازی موقت اینترنت یکی از ابزارهایی است که می‌تواند از تشدید بحران جلوگیری کند.
وی درباره اعمال محدودیت‌هایی در دسترسی به اینترنت گفته بود: در صورتی که مجبور شویم، به اینترنت ملی رو می‌آوریم و اینترنت جهانی محدود می‌شود؛ امنیت موضوع اصلی ماست و شاهد حملات سایبری و اختلال در عملکرد بانک‌ها بودیم، بسیاری از پهپادها از طریق اینترنت مدیریت شده و اخبار رد و بدل می‌شوند.
ضرورت حفاظت از زیرساخت‌ها
یک کارشناس فناوری اطلاعات با تأکید بر حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی و کنترل اطلاعات در شرایط بحرانی مانند جنگ یا تهدیدات سایبری گسترده می‌گوید: محدودسازی اینترنت بین‌الملل تا حدودی می‌تواند به افزایش امنیت اطلاعاتی کشور کمک کند. هنگام جنگ یا تهدیدات امنیتی طبیعی است که باید فرصت‌ها از دشمنان یا کسانی که همواره مترصد بهره‌برداری از موقعیت‌ها هستند، گرفته شود و یکی از این موارد و ابزارها نیز مربوط به فضای مجازی و ارتباطات است.
کیوان نقره‌کار ادامه می‌دهد: در جهانی که خط مقدم آن عرصه جنگ نرم و اطلاعات تعریف شده است، کشورها نمی‌توانند صرفاً به تکیه بر توان نظامی بسنده کنند. جنگ اطلاعاتی گاه تأثیری عمیق‌تر از جنگ نظامی دارد و بروز تخاصم اطلاعاتی موجب می‌شود دولت‌ها برای حفظ امنیت ملی، به دنبال کنترل بیشتر بر اینترنت و فضای مجازی باشند تا فضای امن‌تری ایجاد کنند، بنابراین اجرای چنین اقداماتی در شرایط دشوار چون جنگ یا تهدید، کاملاً طبیعی و عقلانی به نظر می‌رسد.
مشاور اسبق معاون وزیر ارتباطات در پروژه شبکه ملی اطلاعات در بررسی مزایا و معایب مداخلات سایبری و اینکه این اقدامات باید از منظری دقیق بررسی شود، عنوان می‌کند: ابتدا باید دید این اقدامات چه تأثیرات جانبی ممکن است به همراه داشته باشد، چراکه در بررسی چنین سیاست‌هایی، ما با یک چالش دو وجهی مواجهیم.
نقره‌کار با تأکید بر اینکه در بحران‌های امنیتی و جنگی «مدیریت اینترنت» یکی از ابزارهای مهم دفاعی در فضای اطلاعاتی است، ادامه می‌دهد: از یک سو تهدیدات بیرونی آن‌قدر جدی‌اند که نیاز به اقدام فوری را ایجاب می‌کنند و از سوی دیگر، مداخلات نامناسب یا بدون برنامه‌ریزی می‌تواند هزینه‌های داخلی به همراه داشته باشند.
وی فرهنگ‌سازی، آموزش و آماده‌سازی عمومی را شرط لازم برای موفقیت هر طرح زیرساختی و ملی می‌داند و می‌افزاید: متأسفانه در سال‌های گذشته فرهنگ‌سازی لازم برای معرفی مزایای اینترنت ملی انجام نشده است؛ اینترنت ملی، اگرچه ممکن است در نظر بعضی‌ها محدودکننده باشد، اما مزایای فنی، اقتصادی، آموزشی و فرهنگی قابل توجهی دارد.
محدودسازی یا تحقق اهداف استراتژیک؟
این کارشناس فناوری اطلاعات تصریح می‌کند: در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ به‌عنوان مشاور شبکه ملی اطلاعات، به‌شدت بر فرهنگ‌سازی تأکید می‌کردم؛ اما این فرایند لازم، هرگز به‌صورت گسترده انجام نشد و همین موضوع موجب شده امروز اینترنت ملی در ذهن عمومی با مفهومی از محدودسازی گره بخورد تا فرصتی برای تحقق اهداف استراتژیک.
مشاور اسبق معاون وزیر ارتباطات در پروژه شبکه ملی اطلاعات به مزایای فنی و اقتصادی اینترنت ملی اشاره می‌کند و می‌گوید: ایجاد یک شبکه ملی اطلاعات در داخل کشور می‌تواند به معنای سرعت بالاتر، کیفیت بهتر، هزینه کمتر و دسترسی راحت‌تر به اینترنت باشد، مشروط بر اینکه زیرساخت‌ها نیز فراهم باشد.
نقره‌کار ادامه می‌دهد: شاید بیشتر مردم، اینترنت ملی را عامل محدودکننده برای دسترسی به بسیاری از پیام‌رسان‌ها بدانند؛ اما فضای شبکه ملی اطلاعات که در برخی کشورهای دیگر نیز وجود دارد، بستری برای ارائه خدمات مختلف به کاربران بر مبنای فناوری اطلاعات است.
وی تأکید می‌کند: اینترنت بهتر همواره موجب رشد کسب‌وکارها می‌شود؛ چه کسب‌وکارهایی که ذاتاً بر بستر اینترنت توسعه یافته‌اند و چه کسب‌وکارهای سنتی که اکنون از این ظرفیت آنلاین بهره‌مند می‌شوند.
فرصت‌های فرهنگی و آموزشی
این کارشناس فناوری اطلاعات ادامه می‌دهد: اگر محتوای آموزشی و فرهنگی کافی فراهم شود، اینترنت ملی می‌تواند به ابزاری کارآمد برای نهادهایی مثل آموزش‌وپرورش، وزارت علوم و مراکز فرهنگی تبدیل شود، این فضا می‌تواند زمینه را برای آموزش‌های هدفمند فراهم کند؛به این ترتیب پیام‌رسان‌های ملی، به‌تدریج به ابزارهای کاربردی تبدیل می‌شوند نه صرفاً پیام‌رسان بلکه وسیله آموزش، تعامل و پژوهش.
وی به کارکردهای پنهان اینترنت ملی در زمان اتصال به اینترنت جهانی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: حتی در زمان‌هایی که به اینترنت بین‌الملل هم دسترسی داریم، بسیاری از اتصال‌هایمان به سایت‌های داخلی از طریق بستر اینترنت ملی انجام می‌شود.
اگرچه ممکن است تفاوت استفاده از اینترنت ملی شده برای کاربر چندان محسوس نباشد، اما از دید فنی و اقتصادی، تفاوت‌ها کاملاً ملموس خواهد بود. برای مثال پیام‌رسان داخلی، سرویس ایمیل و سایر خدمات بومی، حتی هنگامی که اینترنت بین‌الملل برقرار است، از مزایای «قیمت نیم‌بها» و «سرعت بیشتر» برخوردار هستند.
محدودسازی؛ ابزاری موقت و مؤثر
این کارشناس با تأکید بر اینکه قطع یا محدودسازی موقت اینترنت بین‌الملل می‌تواند در برخی مواقع در مقابله با شایعات، جنگ روانی و جلوگیری از موج‌سازی رقبا مؤثر باشد و به ابزار دفاع رسانه‌ای تبدیل شود، ادامه می‌دهد: قطع یا محدودسازی یک ابزار موقتی مؤثر است، اما نمی‌توان به‌طور کامل و بلندمدت درها را بست؛ چرا که تعاملات مالی، بانکی و دیپلماتیک کشور به برخی ارتباطات خارجی نیاز دارند؛ اما در کوتاه‌مدت می‌تواند برای کنترل تبادلات اطلاعاتی و جلوگیری از شکل‌گیری موج‌های رسانه‌ای خطرناک بسیار مؤثر باشد.
نقره‌کار با تأکید بر وجود دو دیدگاه درباره محدودسازی می‌افزاید: در این موضوع، باید دو گروه را متمایز کنیم؛ دسته نخست کسانی هستند که با هدف مشخص مشغول تولید محتوای نادرست یا فکت چک‌نشده هستند و دسته دوم مردم عادی‌اند که درگیر هیجانات می‌شوند یا سواد رسانه‌ای کافی ندارند. گروه دوم مقصر اصلی نیستند و این وظیفه نهادهای آموزشی و رسانه‌ای است که سطح سواد را ارتقا دهند.
وی با توجه به تجربه دیگر کشورها به مزایای راه‌اندازی و تقویت شبکه ملی اطلاعات در مواقع بحران و برخی محدودسازی‌ها اشاره و تصریح می‌کند: اگر چنین شرایطی برای کشوری مانند آمریکا پیش بیاید، حتی اگر دولت آن کشور وارد نشود، شرکت‌های بزرگ مانند گوگل، فیس‌بوک یا متا خودشان مجری محدودیت‌های محتوا خواهند شد؛ مانند حذف کلیدواژه‌ها یا نمایش ندادن برخی پست‌ها و این را یک پروتکل امنیت سایبری جهانی در شرایط اضطراری می‌دانند.
اهمیت فرهنگ‌سازی برای توجیه محدودیت‌ها
مشاور اسبق معاون وزیر ارتباطات در پروژه شبکه ملی اطلاعات با تأکید براینکه فرهنگ‌سازی حلقه گمشده سیاست‌گذاری رسانه‌ای ماست، بیان می‌کند: باید به مردم توضیح دهیم این محدودیت‌ها تنها قطع اینترنت نیست بلکه یک تدبیر امنیتی موقتی و مشترک در میان بسیاری از کشورهاست.
نقره‌کار به گام‌های عملی برای رسیدن به اینترنت ملی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در نخستین گام، فرهنگ‌سازی از رسانه‌های ملی مثل صداوسیما باید آغاز شود و کتاب‌های درسی و آموزش‌های رسمی در مدارس باید به این موضوع بپردازند، همچنین ارائه آگاهی به خانواده‌ها و اقشار مختلف درباره مزایای اینترنت ملی باید در اولویت قرار گیرد.
این فرایند ممکن است طولانی باشد، ولی همیشه انجام دادن آن بهتر از انجام ندادنش است. ما هزینه‌های زیادی برای توسعه پیام‌رسان بومی، ایمیل داخلی یا سیستم‌عامل ملی انجام می‌دهیم؛ اما هیچ بودجه‌ای برای آموزش عمومی یا آگاهی‌بخشی درباره مزایای این خدمات اختصاص نمی‌دهیم و همین کم‌کاری موجب می‌شود مردم به‌راحتی در برابر انتقادات یا اخبار منفی واکنش انفعالی نشان دهند.
این کارشناس تأکید می‌کند: در کنار توسعه فنی و مالی زیرساخت‌های دیجیتال ملی، حتماً باید بخشی از منابع صرف آموزش، فرهنگ‌سازی و معرفی مزایای فناوری‌های بومی شود. اگر این مزایا برای مردم به‌سادگی قابل لمس باشد، همراهی و پذیرش بیشتری در این طرح‌ها شکل خواهد گرفت.
تجربه کشورهای دیگر در محدودسازی
مشاور اسبق معاون وزیر ارتباطات در پروژه شبکه ملی اطلاعات درباره اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات در کشورهای دیگر و دستاوردهای آن هم می‌گوید: شبکه ملی اطلاعات در کشورهای دیگر مثل چین و روسیه حتی برخی کشورهای اروپایی و تا حدودی در آمریکا اجرا شده است؛ نوع بهره‌برداری از آن شبکه، مهم‌ترین قسمت ماجراست.
نقره‌کار با بیان اینکه در مجموع ذات شبکه ملی اطلاعات بد نیست، می‌افزاید: این فضا ابزاری است که استفاده خوب یا بد از آن به ما برمی‌گردد. این شبکه باید دارای کیفیت بهتر، امنیت بالاتر، قیمت مناسب‌تر و سایر خدمات مدنظر باشد که البته این قسمت خوب ماجرا محسوب می‌شود اما در صورت بهره‌برداری دیگر از آن باید دید دولت‌ها و سازمان‌ها چه برنامه‌هایی در این خصوص خواهند داشت.
وی با تأکید بر اینکه اینترنت در ایران هیچ وقت نمی‌تواند شبیه به اینترنت در کره‌شمالی شود، ادامه می‌دهد: ما در اینترنت کشورمان بسترهایی فراهم کرده‌ایم که نمی‌توانیم کاملاً روی اینترنت داخلی تمرکز کنیم؛ بحث شبکه ملی اطلاعات و شبکه داخلی اینترنتی در کشورهای پیشرفته هم وجود دارد، پس اصل مسئله، موضوع خوبی است، اما هدف این نیست که ارتباط اینترنت ما با جهان قطع شود.
منظور از شبکه ملی اطلاعات این است که یکسری داده‌هایی که مرتبط به مردم یک کشور است، مانند اطلاعات پزشکی، درمانی، سازمانی، اقتصادی و آموزشی، در سرورهای داخل آن کشور باشد، مواردی که نیاز نیست در سرورهای جهانی در دسترس باشد.
مشاور اسبق معاون وزیر ارتباطات در پروژه شبکه ملی اطلاعات با اشاره به اینکه در کنار همه این‌ها، یک اینترنت با کیفیت‌تر، با سرعت بالاتر و قیمت پایین‌تر در اختیار کاربران قرار بگیرد، عنوان می‌کند: یعنی برخلاف اینترنت طبقاتی، اگر کسی از سایت‌های داخلی استفاده می‌کند، هزینه، پایین‌تر و کیفیت بالاتر باشد، اگر هم اینترنت بین‌الملل استفاده می‌کند هزینه بیشتر باشد.
در نهایت اینکه می‌توان به‌عنوان یک فرصت به اینترنت ملی نگاه کرد، مگر اینکه بخواهیم باز با همین رویکردهای داخلی و ملی، اذهان عمومی را منحرف کنیم، وگرنه شبکه ملی اطلاعات، اتفاق خوبی است.
نظر شما