قدس، در میانه سکوت بسیاری از نهادهای بین‌المللی در برابر کشتار غزه، بوگوتا در ۱۵ و ۱۶ ژوئیه به مرکز اجماع جهانی علیه جنایات اسرائیل تبدیل شد. بیش از ۳۰ کشور از سه قاره جهان در نشست اضطراری گروه لاهه گرد هم آمدند تا گام‌هایی عملی برای پایان دادن به فرهنگ مصونیت اشغالگران بردارند؛ اقدامی که ممکن است موازنه جهانی را به شکلی بنیادین تغییر دهد.
نشست اضطراری گروه لاهه که در پایتخت کلمبیا برگزار شد، نه‌تنها واکنشی به نسل‌کشی در غزه بود، بلکه نمادی از آغاز یک صف‌بندی جهانی جدید علیه فرهنگ مصونیتی بود که از سال ۱۹۴۸ تاکنون به اشغالگران اسرائیلی اجازه داده بدون هزینه پاسخگو باشند.
برگزاری این نشست در کلمبیا که تا پیش از روی کار آمدن گوستاوو پتر یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در آمریکای لاتین بود – خود نشانه‌ای از دگرگونی‌های بزرگ در سیاست جهانی است. پتر در سال ۲۰۲۴ روابط با اسرائیل را قطع کرد و اکنون کشورش به خط مقدم مقابله با سیاست‌های اشغالگرانه تبدیل شده است.
در این نشست، علاوه بر هشت کشور مؤسس گروه لاهه – از جمله آفریقای جنوبی، بولیوی، مالزی و نامیبیا – بیش از ۲۰ کشور دیگر از آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و حتی اروپا حضور داشتند. حضور کشورهای اروپایی چون پرتغال و اسپانیا، که در ماه‌های اخیر اقدامات قاطعی علیه اسرائیل انجام داده‌اند، نشان از شکاف‌های فزاینده در درون جهان غرب دارد.
جبهه‌ای حقوقی در برابر جنایت
محور اصلی نشست، ارائه مستنداتی درباره جنایات جنگی و ضدبشری اسرائیل در غزه و کرانه باختری بود. بر اساس بیانیه پایانی گروه، این جنایات شامل قتل بیش از ۵۷ هزار غیرنظامی، تخریب زیرساخت‌های پزشکی و آموزشی، استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح جنگی، و کوچ اجباری بود.
فرانسسکا آلبانسه گزارشگر ویژه سازمان ملل، در سخنرانی کلیدی خود گفت: «برای مدت طولانی، قانون بین‌الملل به عنوان ابزاری انتخابی استفاده شده؛ بایدن، نتانیاهو و دیگران نمی‌توانند فراتر از قانون باشند.»
همچنین بارها به احکام دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) علیه نتانیاهو و گالانت اشاره شد. این احکام که به اتهام جنایات جنگی و استفاده سیستماتیک از قحطی برای نابودی غیرنظامیان صادر شده‌اند، به‌عنوان نقطه عطفی در مسیر پاسخگویی بین‌المللی توصیف شدند.
تصمیمات عملی و پیامدهای آن
۱۲ کشور شرکت‌کننده مجموعه‌ای از تصمیمات الزام‌آور اتخاذ کردند که از جمله شامل: تحریم کامل تسلیحاتی علیه اسرائیل، ممنوعیت ورود کشتی‌های نظامی اسرائیلی به بنادرشان، بررسی مجدد قراردادهای تجاری و دفاعی مرتبط با رژیم اشغالگر، و حمایت از پیگرد بین‌المللی مقامات اسرائیلی بود.
این تصمیمات بر اساس نظر مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در ۲۰۲۴ و قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل استوار شد؛ نظراتی که صراحتاً اشغالگری اسرائیل را غیرقانونی و معادل آپارتاید اعلام می‌کنند.
آفریقای جنوبی، که در پیگیری پرونده‌های حقوقی علیه اسرائیل پیشتاز بوده، نقش کلیدی در این نشست ایفا کرد. وزیر خارجه این کشور اعلام کرد: «هیچ کشور یا مسئولی بالاتر از قانون نیست.»
تردید برخی قدرت‌ها و موانع آینده
با وجود موفقیت نشست، برخی موانع هنوز پابرجاست. چین، هند و برزیل – با وجود اعلام حمایت از اهداف نشست – از امضای اقدامات الزام‌آور خودداری کردند. دلایل این امر را می‌توان در منافع اقتصادی مشترک یا ملاحظات ژئوپولیتیک جست‌وجو کرد.
علاوه بر این، نقش ایالات متحده همچنان مانع بزرگی است. واشنگتن با استفاده از حق وتو در شورای امنیت و فشارهای سیاسی، از آغاز جنگ غزه تاکنون مانع از هرگونه اقدام الزام‌آور بین‌المللی علیه اسرائیل شده است.
اما روندی که از بوگوتا آغاز شد، به نظر می‌رسد بازگشت‌ناپذیر باشد؛ پیامی آشکار از سوی بخش بزرگی از جامعه جهانی که دیگر حاضر نیست در برابر نسل‌کشی و اشغال سکوت کند.
بازتعریف نظم جهانی؟
نشست گروه لاهه در بوگوتا، چالشی آشکار علیه روایت «نظم مبتنی بر قواعد» غربی بود. از دید بسیاری از شرکت‌کنندگان، این نظم تنها برای حفظ سلطه قدرت‌های بزرگ طراحی شده و برای دیگران هیچ ضمانتی ایجاد نمی‌کند.
«مائوریسیو جاسیر» معاون وزیر خارجه کلمبیا، در پایان نشست گفت: «نسل‌کشی فلسطینیان، آزمونی است برای بقای نظام بین‌الملل. اگر در برابر آن نایستیم، مشروعیت این نظم از بین خواهد رفت.»
در نهایت، آنچه در بوگوتا رخ داد، تنها یک رویداد سیاسی نبود، بلکه گامی بزرگ برای بین‌الملی‌سازی مقاومت در برابر جنایت و بازتعریف حقوق بین‌الملل از نگاه جنوب جهانی بود.
نظر شما