به‌گزارش قدس آنلاین، بر اساس آخرین گزارش‌های معاونت برق و انرژی وزارت نیرو پیش‌بینی می‌شود اوج مصرف برق در تابستان ۱۴۰۴ به حدود ۸۵هزار مگاوات برسد و ظرفیت اسمی تولید برق کشور در مرز ۹۵ هزار مگاوات اعلام شده است حال آنکه به دلیل فرسودگی، تعمیرات و محدودیت سوخت، ظرفیت عملیاتی به حدود ۷۲-۷۳ هزار مگاوات کاهش می‌یابد و این «ناترازی» در ساعات اوج مصرف (۱۲ تا ۱۶ و ۱۹ تا ۲۳) خود را با افت ولتاژ و در برخی مناطق با قطعی‌های مدیریت‌شده نشان می‌دهد.
در بخش آب نیز بنا بر اعلام وزارت نیرو «میزان آبی که از بارندگی‌ها و رودخانه‌ها وارد سدهای کشور شده، نسبت به سال گذشته ۴۳درصد کاهش یافته و در حال حاضر میانگین میزان پرشدگی مخازن سدهای کشور حدود ۴۶درصد برآورد می‌شود» که چنین وضعیتی به‌ویژه در استان‌های جنوبی، مرکزی و شرقی، نگرانی‌های جدی را در پی داشته، اما واقعیت این است که همزمانی تابستان، موعد شدت گرفتن روزافزون مصرف انرژی در کشور و خودنمایی چالش‌های ناترازی انرژی و منابع آبی با دوران پساجنگ، ضرورت شکل‌گیری نگاهی متفاوت به بحران انرژی را هم در پی داشته است؛ بدان معنی که این ناترازی حالا و در دل روزهای داغ تابستان سال۱۴۰۴ دیگر فقط یک بحران نیست؛ بلکه می‌تواند به‌مثابه محرکی قدرتمند برای نوآوری، سرمایه‌گذاری و تحقق چشم‌انداز توسعه پایدار عمل کند.
سایه روشن ناترازی آب و برق و سازگاری با شرایط
امروز و پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه با اسرائیل، یکی از شواهد غیرقابل انکار در حوزه انرژی کشور این است که در کنار ناترازی‌ها و چالش‌ها، اراده‌ای پنهان هم برای سازگاری و جست‌وجوی راه‌حل در زیر پوست جامعه وجود دارد که خرید پنل‌های خورشیدی کوچک برای مصارف اضطراری، استفاده از مخازن ذخیره آب و حتی تغییر ساعات کار در برخی مشاغل، نشانه‌هایی از این انعطاف‌پذیری و تلاش برای افزایش تاب‌آوری است.
دیگر اینکه بنا به اذعان کارشناسان وطنی، ایران با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و ظرفیت بالا برای انرژی بادی در مناطق شرقی، شمالی و شمال غربی، بهشتی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. بنا بر اعلام رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر امروز ۷۰۰ سایت در کل کشور با درصد پیشرفت‌های متفاوت وجود دارد و تاکنون نزدیک به ۲هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر وارد مدار شده و تلاش بر این است که تا پایان شهریور این عدد به ۴هزار مگاوات برسد.
واقعیت این است که امروز با وجود ظرفیت‌های بالا، به دلیل عدم تأمین منابع و اعتبارات، عقب‌ماندگی کشور از برنامه‌های توسعه‌ای حوزه تجدیدپذیرها محرز است. این بخش فقط یک درصد تولید شبکه برق کشور را بر عهده دارد، اما میانگین جهانی آن حدود ۱۰درصد است و دولت و بخش خصوصی با درک این فرصت، پروژه‌های عظیمی را در دست اجرا دارند تا ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در داخل کشور که در پایان سال گذشته حدود هزارو۸۰۰ مگاوات ارزیابی شده بود، در پایان امسال به ۴هزار و۸۰۰ مگاوات برسد.
ناگفته نماند در همین شرایط سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی نیز در ساخت داخلی پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی توسط شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفته است که هم وابستگی به خارج را کاهش می‌دهد و هم اشتغال‌زایی فناورانه را به ارمغان می‌آورد.
آمار توانیر هم نشان می‌دهد حدود ۵۷درصد انرژی الکتریکی کشور از طریق کنتورهای هوشمند قرائت می‌شود، ۳۵درصد از بار کشور هم قابلیت مدیریت مستقیم با استفاده از این کنتورها را دارد و در سال گذشته بیش از ۷هزار مگاوات در ساعات پیک مصرف با استفاده از این کنتورها مدیریت شده است. بر اساس پیش‌بینی صورت گرفته در یکی دو سال آینده تعداد کنتورهای هوشمند در مجموعه صنعت برق به ۹ میلیون می‌رسد و این تعداد کنتور، ظرفیت مدیریت مصرف انرژی الکتریکی کشور را ۱۰ هزار مگاوات ارتقا خواهد داد. توانیر همچنین اعلام کرده تاکنون ۱۰۰درصد چاه‌های کشاورزی، بیش از ۹۵درصد مشترکان صنعتی و بیش از ۸۰درصد اداره‌ها به کنتورهای هوشمند مجهز شده‌اند.
در حوزه آب نیز به نظر می‌رسد مدیریت جامع و هوشمند آب از سد تا مزرعه بدون تعلل ادامه دارد. راه‌اندازی سامانه‌های پایش برخط منابع آب زیرزمینی و سطحی (به‌ویژه در استان‌های مرکزی) اطلاعات دقیق و لحظه‌ای را برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی فراهم می‌کنند و در مجموع با بازچرخانی، افزایش ظرفیت تصفیه فاضلاب و استفاده دوباره از آن در مصارف کشاورزی و صنعتی، پروژه‌های شیرین‌سازی آب خلیج‌فارس و دریای عمان برای انتقال به فلات مرکزی ایران، تمرکز بر بهینه‌سازی مصرف، طرح‌های تشویقی و جریمه‌ای وزارت نیرو با ارائه یارانه پلکانی به مشترکان کم‌مصرف و جریمه برای پرمصرف‌ها، اجرای سختگیرانه‌تر استانداردهای مصرف انرژی برای لوازم خانگی، صنعتی و کشاورزی هوشمند، آبیاری هوشمند و کشت‌های با نیاز آبی کمتر و... عزم جدی برای مدیریت مصرف، کاهش هدررفت و بالا بردن بهره‌وری در این حوزه غیرقابل انکار است.
پساجنگ؛ فرصتی برای جهش از ناترازی به توسعه پایدار
به گفته کارشناسان در دوران پساجنگ که سرمایه‌ها و توجهات معطوف به بازسازی و رشد اقتصادی است، ناترازی انرژی در ایران به‌جای تهدید، می‌تواند به یک فرصت طلایی برای توسعه پایدار تبدیل شود. این دگرگونی از چند مسیر کارشناسی‌شده و عملیاتی می‌گذرد که تسریع در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از همین مسیرهاست. نیاز مبرم به تأمین برق پایدار، محرکی بی‌نظیر برای سرمایه‌گذاری گسترده در انرژی‌های خورشیدی و بادی است. ایران به مدد روزهای آفتابی و ظرفیت بادی فراوان می‌تواند در این حوزه به قطب منطقه تبدیل شود و این امر نه‌تنها ناترازی را جبران می‌کند؛ بلکه با کاهش انتشار کربن به تعهدات زیست‌محیطی کشور نیز جامه عمل می‌پوشاند و تصویر بین‌المللی خود را بهبود می‌بخشد ضمن اینکه دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات مالی، تضمین خرید برق و رفع موانع بوروکراتیک، بخش خصوصی را به سمت این سرمایه‌گذاری‌ها سوق دهد.
بهینه‌سازی مصرف و ارتقای بهره‌وری هم راهکاری برای فرصت‌سازی از بحران ناترازی انرژی در کشور است. ناترازی، فشار را برای اصلاح الگوی مصرف و افزایش بهره‌وری در تمامی بخش‌ها (صنعت، خانگی، کشاورزی) دوچندان می‌کند و بر این اساس سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مدیریت انرژی(مانند شبکه‌های هوشمند، کنتورهای دیجیتال و ساختمان‌های سبز) و آموزش عمومی، به کاهش چشمگیر هدررفت کمک می‌کند. این بهینه‌سازی، هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌دهد پس منابع آزاد شده را می‌توان در مسیر توسعه زیرساخت‌های پایدار تزریق کرد.
از نگاه تحلیلگران، تنوع‌بخشی به سبد انرژی هم در این مقطع زمانی یک ضرورت است. واقعیت این است که اتکای بیش از حد به سوخت‌های فسیلی، هم از نظر پایداری و هم از نظر امنیت انرژی، اقدامی شکننده است و پساجنگ فرصتی برای حرکت به سمت سبد متنوع‌تری از جمله انرژی هسته‌ای و انرژی زمین‌گرمایی است که تاب‌آوری شبکه را افزایش می‌دهد و وابستگی به یک منبع خاص را کاهش می‌دهد.
لازم به ذکر است جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فناوری هم تدبیری قابل توجه در این روزهاست. فضای آرام‌تر پساجنگ، اعتماد بین‌المللی را افزایش می‌دهد و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و فناوری‌های پیشرفته در حوزه انرژی را تسهیل می‌کند و این ورود سرمایه نه‌تنها در تأمین مالی پروژه‌ها مؤثر است، بلکه دانش فنی روز را نیز به کشور انتقال و ظرفیت‌های داخلی را ارتقا می‌دهد. با این رویکرد، ناترازی انرژی می‌تواند به بستری برای گذار ایران به سوی یک اقتصاد سبزتر، پایدارتر و مقاوم‌تر تبدیل شود و زمینه را برای رشد بلندمدت و رفاه عمومی فراهم آورد.
نظر شما