دختری که در خرابه شام با دیدن سر بریده پدر، جهانی را به لرزه درآورد و با شهادتش چراغی روشن کرد برای رهروان حقیقت. برای شناختن این اسوه صبر و عشق، پای صحبت‌های حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن وکیلی، کارشناس دینی و نویسنده کتاب «شهیده شام، حضرت رقیه بنت‌الحسین(س)» نشسته‌ایم؛ روایتی از یک زندگی کوتاه، اما پر از درس‌های بزرگ.
از رقیه(س) تا کربلا، پلی به سوی خدا
حجت‌الاسلام وکیلی در ابتدای سخنان خود با اشاره به شخصیت حضرت رقیه(س)، ایشان را به عنوان شخصیتی ممتاز معرفی می‌کند که واجد ویژگی‌های برجسته‌ای است و به همین دلیل، الگویی شایسته برای همگان محسوب می‌شود. وی توضیح می‌دهد: یکی از مهم‌ترین این خصایص، عشق و محبت عمیق و مثال‌زدنی ایشان به امام حسین(ع) است. عشق و محبت به اولیای الهی، کلید دستیابی به گنجینه سعادت و راهی مطمئن برای سیر در مسیر الهی و تقرب به خداوند متعال است. در حقیقت، مهم‌ترین ابزار برای حرکت در این مسیر، همین عشق و کششی است که در جان و دل انسان نسبت به اولیای خدا شعله‌ور می‌شود. این محبت و ارادت، سبب پیوند ناگسستنی قلب و روح انسان با انوار الهی شده و زمینه بهره‌مندی از برکات و فیوضات معنوی را فراهم و در نهایت، انسان را به خداوند متعال نزدیک‌تر می‌کند. از این رو، قرآن کریم، مودت و محبت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را به عنوان معیاری اساسی برای تحقق اهداف والای دین مبین اسلام و اجر و مزد رسالت پیامبر اکرم(ص) معرفی می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیه ۲۳ سوره شوری که می‌فرماید «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی...» اضافه می‌کند: اجر رسالت، چیزی نیست که نفع و خیرش به رسول خدا(ص) بازگردد؛ چرا که ایشان برای خدا و در راه اجرای فرمان او تلاش می‌کنند. به همین دلیل در آیات متعددی تصریح شده پیامبران الهی از مردم، اجر و مزدی طلب نمی‌کنند. اگر هم در جایی سخن از تقاضای اجر به میان می‌آید، براساس آیه ۴۷ سوره سبأ «قُلْ مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ» به شما برمی‌گردد؛ مانند معلمی که به دانش‌آموزان می‌گوید: «اجر و مزد من این است که شما نمره ۲۰ بگیرید». در واقع، هدف این است انسان‌هایی تربیت شوند که همواره در جست‌وجوی رضایت خداوند باشند. در آیه ۵۷ سوره فرقان آمده است: «قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلًا»؛ «بگو من در برابر آن رسالت هیچ پاداشی از شما نمی‌طلبم، مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش در پیش گیرد». آن اجر و مزدی که وسیله حرکت انسان‌ها به سوی خداوند متعال است، محبت و مودت اولیای الهی است. یکی از ارزشمندترین پیام‌ها و عبرت‌های عاشورا، درس عشق‌ورزی به اولیای الهی است. محبت داشتن به خاندان پاک پیامبر(ص) و سرچشمه زلال امامت، یعنی امام حسین(ع) و یاران باوفای ایشان، سرمایه‌ای است که با آن می‌توان به سوی خدا حرکت کرد و به مقامات عالی رسید. همان‌گونه که در زیارت وارث آمده است «طِبْتُمْ وَ طابَتِ الاْرْضُ الَّتی فیها دُفِنْتُمْ» یعنی پاک و پاکیزه شدید و سرزمینی که در آن آرام گرفتید، به واسطه شما پاک و مطهر شد.
رقیه(س)، دریچه‌ای به سوی اقیانوس بی‌کران حسینی
استاد وکیلی با تأکید بر اهمیت بهره‌مندی از نورانیت سیدالشهدا(ع) یادآور می‌شود: بازماندگان سیدالشهدا(ع) نیز بر حسب مراتب والای عشق و محبتی که داشتند، از آن روحانیت و نورانیت بهره‌مند شدند. یکی از نمونه‌های برجسته این حقیقت، وجود مبارک حضرت رقیه(س) است که عشقی شگرف به سیدالشهدا(ع) داشتند؛ عشقی که هزاران بار فراتر از رابطه صرفاً پدری و دختری است. این عشق، محصول هم‌سنخی روحی، طهارت و پاکی درونی است. به واسطه همین عشق و محبت، حضرت رقیه(س) در مدتی که پس از سیدالشهدا(ع) در قید حیات بودند، به سوی ایشان در عالم معنا کشیده می‌شدند و عروج می‌کردند. سرانجام، براساس بخشی از آیه ۲۱ سوره طور «أَلحَقنَا بِهِم ذُرِّیَّتَهُم...» ما فرزندانشان را به آنان ملحق می‌کنیم...، به واسطه محبت به سیدالشهدا(ع) به ایشان ملحق شدند. وجود حضرت رقیه(س) دریچه‌ای به اقیانوس بی‌کران سیدالشهدا(ع) است. انسان از طریق این دریچه می‌تواند به امام حسین(ع) متوسل شود، با ایشان ارتباط برقرار کند و از نورانیت آن حضرت بهره‌مند شود.
نویسنده کتاب شهیده شام، حضرت رقیه بنت‌الحسین(س) تصریح می‌کند: حضرت رقیه(س) الگویی بی‌نظیر برای همگان هستند و به همین دلیل، فصلی از کتابم را به سوگ‌نامه ایشان با عنوان «اسیر عشق و سفیر دمشق» اختصاص داده‌ام. ایشان اسیر عشق الهی سیدالشهدا(ع) بودند و با همین عشق، پیام ایشان را در دمشق به منصه ظهور رساندند و سند گویای مظلومیت آن حضرت شدند. ویژگی بارز دیگر ایشان، صبر، استقامت و تسلیم در برابر بلاهای الهی و مصائب اسارت کربلا بود، صفتی که در وجود حضرت زینب(س) و دختران دیگر امام حسین(ع) نیز به وضوح دیده می‌شد. تسلیم در این معنا، یعنی پذیرش مصیبت‌ها به عنوان فرصتی برای رشد و تعالی، نه تهدیدی برای نابودی، و درک این نکته که این سختی‌ها نردبانی هستند برای صعود به سوی کمال. این تسلیم و رضا در اسارت کربلا به روشنی نمایان است، چرا که در طول تاریخ عاشورا، هیچ‌گاه دیده نشده است بازماندگان سیدالشهدا(ع) در آن شرایط سخت، لب به شکایت بگشایند بلکه همدل و شکرگزار، امور خود را به خداوند سپرده و از مصیبت‌ها در راه عبودیت و بندگی بهره بردند؛ حضرت رقیه(س) نیز در همین مسیر قدم برداشتند.
از رقیه(س) بیاموزیم چگونه در سختی‌ها قوی بمانیم؟ اما آیا می‌توان درک عمیق و معنوی از مسائل دینی و مصائب را به کودکی سه ساله نسبت داد؟
این کارشناس دینی در پاسخ به این پرسش توضیح می‌دهد: اگر چه ظاهراً سن مبارک حضرت رقیه(س) در آن زمان ۳ سال بوده است اما در میان کودکان عادی نیز بسیارند کودکانی با این سن که درک قابل توجهی از محیط پیرامون خود دارند. این پدیده در افرادی که به واسطه وراثت دارای استعدادهای برجسته هستند، بیشتر مشاهده می‌شود. حضرت رقیه(س) نیز فراتر از سن و سال خود، درخصوص محیط اطراف و معارف دینی، ادراک عمیقی داشتند. ایشان براساس همان فضای تربیتی و معرفتی، در برابر مصیبت‌هایی که برایشان رخ می‌داد، در همان حال و هوای خردسالی، صبر پیشه می‌کردند، آرامش داشتند و از کوره درنمی‌رفتند. درواقع در بوته آزمایش و ابتلائات دوام می‌آوردند، ساخته و پخته می‌شدند، حرکت کرده و به جلو می‌رفتند. این مصیبت‌ها و حوادث پس از عاشورا، اهل بیت(ع) را از جنبه معنوی بسیار رشد داد، ارتقا بخشید و بر درجاتشان افزود.
اگر بخواهیم از زندگی کوتاه اما پرمعنای حضرت رقیه(س) یک پیام امیدبخش و انگیزه‌دهنده برای جوانان امروز استخراج کنیم، چه پیامی خواهد بود؟ به نظر شما، چگونه می‌توان این پیام را به زبانی ساده و قابل فهم برای نسل جوان بیان کرد تا در زندگی روزمره به آن‌ها کمک کند؟
استاد وکیلی پاسخ می‌دهد: درسی که باید از سختی‌های حضرت رقیه(س) و از اسرای کربلا بگیریم و به کودکانمان بیاموزیم درس صبر، استقامت و بالاتر از آن، صبر و استقامت توأم با رضایت و آرامش است؛ اینکه سختی‌ها را تحمل کنیم و در عین حال، از این سختی‌ها خشنود باشیم، دردی را تحمل کنیم که شیرین است، سختی‌ای که جان‌افزا و فرح‌بخش است. ریشه این نگرش، در تغییر نگاه انسان به حوادث پیرامونش نهفته است؛ در این فهم که این سختی‌ها موجب سازندگی، ترقی و تعالی انسان می‌شوند. حضرت رقیه(س) و دیگر اسرای کربلا چنین حالی داشتند. مصیبت‌های بسیار عجیبی در این ایام بر ایشان وارد شد، مصیبت‌هایی که تصورشان دشوار و تحملشان به سختی امکان‌پذیر است. اما در هیچ جا، غیر از درگاه حق لب به شکوه نگشودند و هیچ رفتار غیرمنطقی، غیرحکیمانه و غیرعاقلانه‌ای از ایشان سر نزد. همواره با خدا درددل می‌کردند، شکایتشان را به نزد خدا می‌بردند و در عین حمد و شکر، از خداوند متعال تقاضای فرج و گشایش می‌کردند.
رقیه(س)؛ عروج در رنج
حجت‌الاسلام وکیلی در پایان تصریح می‌کند: این بلاکشی، سختی تحمل کردن و صبر و رضای الهی، هنگامی که با عشق و محبت در هم می‌آمیزد، روح انسان را به پرواز در می‌آورد. وجود نازنین حضرت رقیه(س) که کودکی خردسال و دختری سه ساله و لطیف بودند، تاب تحمل این مصائب جانکاه را نیاوردند. بدن نحیف و نازنین ایشان، طاقت بار دوری پدر، مصیبت شهادت و رنج بلاهایی که بر ایشان وارد شد را نداشت و سرانجام، جان به جان آفرین تسلیم کردند و از این عالم رخت بربستند. اما این پایان راه نبود؛ حضرت رقیه(س) با وجود سن کم، مراتب عالی معنوی را طی کرده و به مقاماتی والا دست یافتند. گواه این مدعا، کرامات بی‌شماری است که از این بانوی بزرگوار ظهور یافته است. هزاران نفر از ایشان حاجت گرفته و می‌گیرند و در سختی‌ها به آستان مقدسشان پناه می‌برند. نه تنها زائران مرقد نورانی‌شان، بلکه هر فردی از راه دور نیز با دلی شکسته دست نیازی به سوی ایشان دراز کند، به لطف و عنایت حضرت رقیه(س) گره از کارش گشوده و مشکلات معنوی، روحی، باطنی و ظاهری‌اش حل می‌شود. نمونه‌های این کرامات را بسیار دیده و شنیده‌ایم. این همه، محصول ارتباط عمیق و ناگسستنی آن حضرت با سیدالشهدا(ع) و صبر و تحملی است که در راه خدا از خود نشان دادند. این ویژگی‌ها، الگویی تمام‌عیار برای زندگی فردی و اجتماعی ما در دنیای امروز است. باید از زندگی ایشان عبرت گرفت و آن را در زندگی به کار بست. وجود مبارک حضرت رقیه(س) صرفاً یک پدیده تاریخی نیست، بلکه واقعیتی زنده در دنیای امروز است که هم عبرت‌آموز است و هم می‌توان با ایشان ارتباط برقرار کرد و از نور وجودشان بهره‌مند شد.
نظر شما