در روزهایی که قلب‌های آزادگان جهان از ستم‌های روا شده بر مردم مظلوم غزه به درد آمده و نقاب از چهره کریه استکبار جهانی و صهیونیسم جنایتکار کنار رفته است، میلیون‌ها زائر دلداده از اقصی نقاط عالم، در آستانه اربعین حسینی عازم کربلا می‌شوند تا در این اجتماع عظیم، نه تنها با آرمان‌های رهایی‌بخش امام حسین(ع) تجدید پیمان کنند، بلکه فریاد آزادی و عدالت‌خواهی را در برابر ظلم و ستم جهانی سر دهند. این راهپیمایی میلیونی، تجلی وحدت امت اسلام و نمایش قدرت نرم مقاومت در برابر مستکبران عالم است. به همین مناسبت با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد عابدی، استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفت‌وگو پرداختیم تا ابعاد سیاسی این حرکت عظیم و تأثیر آن بر معادلات جهانی، به‌ویژه در حمایت از مردم مظلوم فلسطین را بررسی کنیم.
اربعین، تبلور ایمان و سیاست
در آستانه فرارسیدن اربعین حسینی، حجت‌الاسلام عابدی با تشریح ابعاد گوناگون این رویداد عظیم، بر اهمیت ویژه بعد سیاسی آن تأکید کرده و می‌گوید: بدون شک اربعین حسینی از جنبه‌های گوناگون حائز اهمیت است که بعد سیاسی آن برجستگی ویژه‌ای دارد. در روایات منقول از امام حسن عسکری(ع)، زیارت اربعین به عنوان یکی از علائم و نشانه‌های مؤمن برشمرده شده است. این نکته حائز اهمیت است که علامت در اینجا به معنای مؤلفه‌های اصلی و شاخصه‌های بنیادین یک مفهوم است. همان‌طور که برای معرفی هر پدیده، از علائم و شاخصه‌های آن بهره می‌گیریم، ایمان و مؤمن بودن نیز دارای شاخصه‌هایی است که زیارت اربعین، به فرموده امام حسن عسکری(ع) یکی از این شاخصه‌هاست. زیارت اربعین ابعاد گوناگونی در حفظ دین و دیانت و زنده نگه داشتن یاد و خاطره کربلا دارد. یکی از مهم‌ترین این ابعاد، بُعد سیاسی آن است. این همایش عظیم که در آستانه برگزاری آن هستیم و ان‌شاءالله همچون سال‌های گذشته با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار خواهد شد، دارای یک بعد سیاسی قوی و قابل توجه است.
وی توضیح می‌دهد: به بیان خلاصه، اگرچه امام حسین(ع) به شهادت رسید، اما امامت و راه او پابرجا مانده است. ما باید مسیری را که آن حضرت پیمود، ادامه دهیم. هنگامی که امام(ع) جان خود را فدای ارزش‌هایی همچون عدالت، ظلم‌ستیزی، مبارزه با طاغوت، احیای اسلام و اعتلای کلمه الله می‌کند، امت نیز باید پیرو او باشد. راهپیمایی اربعین این پیام سیاسی را دارد که ما پیرو همان امامی هستیم که جان خود را فدای آرمان‌های الهی کرد و تا ابد در برابر حاکمان ظالم، ستمگران و مستکبران، با بذل جان، ایستادگی و مقاومت کرد. این پیام ابدی به ما منتقل شده است و ما با بزرگداشت این روز، در حقیقت اعلام می‌کنیم ای حسین جان، ما پیامت را دریافتیم و تلاش می‌کنیم در حوزه زندگی اجتماعی و سیاسی خود، همانند تو باشیم.
اربعین، مشعلی فروزان تا ظهور منجی؛ تجلی عزت و قیام
این کارشناس دینی با تأکید بر اهمیت درس‌های عاشورا و اربعین، اظهار می‌کند: اگر این روحیه و درس از کربلا گرفته شود، هیچ‌یک از حاکمان ستمگری که به اسم اسلام در کشورهای اسلامی حکومت می‌کنند، نمی‌توانند بر مسند قدرت باقی بمانند. اگر همه شیعیان و مسلمانان متحد شوند و این پیام اربعین، یعنی پیام مبارزه با ظلم، مبارزه با طاغوت، مبارزه با ساختارهای غلط حکومت‌داری و مبارزه با حکومت‌های غیرالهی، حتی به قیمت جان را جهانی کنند، خواهید دید به مرور، فرهنگ ظلم‌ستیزی به ادبیات سیاسی بازخواهد گشت و همانند دوران انبیا(ع)، سیاست، خود را از ستمگری جدا خواهد کرد. بنابراین، این نکته‌ای بسیار مهم و قابل تأمل است.
دکتر عابدی در بخش دیگری از سخنان خود به عظمت و شکوه راهپیمایی اربعین اشاره کرده و می‌گوید: نکته حائز اهمیت دیگر، عظمت این بزرگداشت‌ها به‌ویژه راهپیمایی اربعین است که نه در حد یک یا دو ساعت، بلکه به صورت یک فرایند مستمر و زنجیروار، میلیون‌ها نفر را به انحای مختلف درگیر می‌کند. این شکوه نشان‌دهنده آن است که چراغ امامت خاموش‌شدنی نیست و برای شیعیان، بن‌بستی وجود ندارد. بزرگ‌ترین پیام اربعین برای شیعیان این است که در مسیر بندگی خداوند، به‌ویژه در بعد سیاسی آن، هیچ بن‌بستی برای شیعه متصور نیست؛ یا شهادت است یا زندگی در فلاح و رستگاری. چیزی به نام اسارت‌پذیری، تحقیرپذیری و ذلت‌پذیری در قاموس شیعه وجود ندارد. شیعیان در هر حال با تمسک به پیام اربعین و پیروی از امام، همواره عزتمند هستند و طعم شکست را نخواهند چشید؛ یا پیروزی است یا شهادت؛ همواره راه تغییر و اصلاح باز است و همواره فرزندانی از امام حسین(ع) هستند که این راه را نشان دهند.
اربعین؛ مشق عزت
وی در ادامه با استناد به زیارت اربعین، به عمق پیوند معنوی شیعیان با ائمه اطهار(ع) اشاره کرده و می‌گوید: در این زمینه، توجه شما را به فرازی از زیارت اربعین جلب می‌کنم که می‌فرماید: «بِکُمْ مُؤْمِنٌ، وَ بِإِیَابِکُمْ مُوقِنٌ، بِشَرَایِعِ دِینِی، وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی، وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ» یعنی به شما ایمان دارم و به بازگشت شما یقین دارم [ایمان دارم] به قوانین دینم و عواقب کارم و قلبم با قلب شما در صلح است. ایمان به بازگشت ائمه(ع) و تصدیق این حقیقت که «أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِکَ کَلِمَةُ التَّقْوَی وَ أَعْلَامُ الْهُدَی وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَی وَ الْحُجَّةُ عَلَی أَهْلِ الدُّنْیَا» شهادت می‌دهم امامان از فرزندان تو، کلمه تقوا، نشانه‌های هدایت، دستگیره محکم ایمان و حجت بر اهل دنیا هستند و نیز اعتقاد به اینکه مهدی(عج) آخرین فرزند از نسل شماست، نشان می‌دهد این پیام اربعین تا زمان ظهور حضرت مهدی(عج) برقرار و پابرجا خواهد بود.
این استاد حوزه و دانشگاه بر ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت عظیم سیاسی اربعین در راستای اعتلای اسلام نیز تأکید و بیان می‌کند: مهم این است بتوانیم این ظرفیت عظیم سیاسی را در خدمت اسلام قرار دهیم و از تهی شدن پیام سیاسی اربعین و تبدیل آن به یک مناسک ساده جلوگیری کنیم. این دو پیام بسیار اهمیت دارند و ما باید به آن‌ها توجه کنیم: نخست اینکه چراغ امامت خاموش‌شدنی نیست؛ یعنی تا لحظه حضور حضرت حجت(عج)، پیام اربعین که همان ایستادگی در برابر ظلم، نپذیرفتن حقارت، تحقیر و ذلت و زندگی بر مدار عزت است، برای ما روشن و راهنمای ما خواهد بود و دوم اینکه ما باید ارزش جان خود را در فدا کردن آن در مسیر حق بدانیم، همان‌گونه که حسین بن علی(ع) جان خود را فدای این مسیر کرد.
إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ در اربعین؛ بازگشت عزتمندانه به سوی خدا
عابدی در پایان با جمع‌بندی مباحث مطرح شده به تبیین فلسفه مسیر بازگشت به سوی خداوند پرداخته و تصریح می‌کند: مسیر، راهی است که باید پیموده شود؛ همان «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» که به ما نشان می‌دهد از خداییم و به سوی او بازمی‌گردیم. مسیری برای مراجعه به خداوند وجود دارد که همه انسان‌ها، اعم از فاسد و صالح، سالم و ناسالم، مؤمن و غیرمؤمن، کافر و مسلمان، آن را طی می‌کنند؛ مسیری برای بازگشت به سوی خداوند. اصل بازگشت به خداوند اجباری است و همگان به سوی او بازخواهند گشت. اما بُعد سیاسی اربعین نشان می‌دهد ما می‌توانیم این مسیرِ اجباریِ بازگشت به سوی خدا را، با توجه به الگوی خود، یعنی امام حسین(ع)، عزتمندانه انتخاب کنیم؛ مسیری را برگزینیم که در آن ارزش‌های الهی زنده باشند و حیات ما، زنده به این ارزش‌ها باشد. در غیر این صورت باید برای احیای کلمه الله، احیای ارزش‌های دین و برقراری عدالت، حتی از جان خود نیز بگذریم. پیام اربعین این است که ما همچون اماممان این‌گونه عمل می‌کنیم. او امام است و ما مأموم؛ او پیشرو است و ما پیرو. ما در همه چیز، از جمله در عرصه سیاسی و سبک حیات سیاسی خود، پیرو امام خود هستیم.
نظر شما