بوشهر با وجود برخورداری از منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و ظرفیت عظیم پتروشیمی‌ها و مجتمع گازی که به‌عنوان پایتخت انرژی کشور شناخته می‌شود؛ اما ساکنانش سهم چندانی از عایدات این تولیدات ثروت‌زا ندارند. علاوه بر مرکز کشور، در استان بوشهر نیز از این مجموعه انتظار وجود دارد که خروجی تولیدات این منطقه مهم صنعتی و ثروت‌افزا هم در اداره کشور و هم در توسعه و آبادانی استان عایدی داشته باشد.
مدارس بندر سیراف در جنوب استان بوشهر خود گواه این مدعاست که در جوار صنایع عظیم پارس جنوبی و شرکت‌های بزرگ پتروشیمی نه‌تنها با کمبود فضای آموزشی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ بلکه حتی از ابتدایی‌ترین امکانات مانند سیستم‌های سرمایشی مناسب محروم هستند.بندر سیراف یکی از شهرهای استان بوشهر و در مجاورت صنعت گاز و پتروشیمی است که مدارس آن هنوز از ابتدایی‌ترین نیازها مانند بهره‌مندی از یک کولر محروم هستند.
بسیاری از مسئولان این بندر بر این باورند اگر صنایع پتروشیمی در ایفای نقش مسئولیت اجتماعی خود جدی و مصمم باشند و دست از کمک‌های نمایشی بردارند، می‌توان با کمک آن‌ها با سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و پرورش و یا به‌عنوان نمونه ساخت هنرستان برای تربیت نیروی کار متخصص و نسل آینده مفید بود.
پایتخت انرژی ایران، قدرت سیاسی در مرکز ندارد
یک جامعه‌شناس و عضو بنیاد ملی نخبگان بوشهر نیز در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود آنکه بوشهر پایتخت انرژی کشور است، در حوزه‌هایی همچون بهداشت و درمان ، آموزش و اشتغال در محرومیت به سر می‌برد، به ما می‌گوید: وقتی توسعه اقتصادی مطرح می‌شود، باید به نقشه قدرت سیاسی در مرکز توجه شود. بر اساس این نقشه میزان دسترسی استان‌ها به قدرت در مرکز مشخص می‌شود و هرچه این قدرت بیشتر باشد، توسعه اقتصادی بیشتری خواهند داشت. اگر استان‌ها را بر اساس میزان قدرت در مرکز بررسی کنید، متوجه خواهید شد استان‌هایی که قدرت بیشتری در مرکز دارند، با وجود آنکه منابع هم نداشتند، توسعه‌یافته‌تر هستند.
مهتا بذرافکن می‌افزاید: استان‌هایی همچون بوشهر، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد با وجود آنکه تأمین‌کننده منابع انرژی کشور هستند و همه آلودگی‌ها و مشقات تولید ثروت کشور بر دوش این استان‌هاست، به دلیل اینکه در مرکز قدرت سیاسی ندارند، در مقایسه با دیگر استان‌های کشور محروم‌تر هستند. این پژوهشگر اجتماعی ادامه می‌دهد: با توجه به آنکه تصمیم گیرندگان توزیع منابع در مرکز هستند، هر استانی که در سیستم‌های تصمیم‌گیرنده نماینده نداشته باشد، سهم کمتری از تخصیص امکانات و جذب توسعه خواهد داشت.
منابع ثروت در بوشهر فقط تولید می‌شود
دکتر بذرافکن می‌گوید: استان‌های مرکز همچون سمنان، یزد و اصفهان تعداد قابل توجهی شخصیت سیاسی -از وزیر و نماینده مجلس گرفته تا مدیران کل نهادها و مراکز دولتی- در پایتخت دارند و جای تعجب نیست که این افراد منابع قابل توجهی- منابع ثروتی که در بوشهر و خوزستان تولید می‌شود- را جذب استان‌های خودشان کرده‌اند.
این جامعه‌شناس در پاسخ به این پرسش که شرکت‌های پتروشیمی تا چه میزان به مسئولیت‌های اجتماعی خود در قبال بوشهر متعهد هستند، می‌افزاید: پتروشیمی‌ها تعداد بسیار اندکی از نیروهای کارگری خود را از بوشهر تأمین می‌کنند و در واقع دانش‌آموختگان دانشگاهی این استان سهمی از اشتغال این پتروشیمی‌ها ندارند. بنابراین با توجه به اینکه اغلب مدیران این پتروشیمی‌ها افراد غیربومی هستند، اهمیتی به توسعه استان نمی‌دهند.
به گفته این عضو انجمن آموزش آب و محیط‌زیست حتی طرح‌های پژوهشی عسلویه به دانشگاه‌های تهران، اصفهان و شیراز داده می‌شود و دانشگاه بوشهر سهمی از طرح‌های پژوهشی عسلویه ندارد. اجرای همایش‌هایی را که در عسلویه برگزار می‌شود، به شرکتهایی در تهران می‌دهند و حتی از اینکه مردم بومی سهمی از کارهای اجرایی پتروشیمی داشته باشند، دریغ می‌کنند. بنابراین سهم مردم بوشهر از پتروشیمی عسلویه چیزی جز آلودگی محیط‌زیست و محرومیت نیست.
بی‌توجهی پتروشیمی به مسئولیت اجتماعی
بذرافکن اظهار می‌کند: با وجود آنکه حق مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها برای آموزش و محیط‌زیست تعریف شده، تاکنون هیچ کمکی از عسلویه برای این حوزه‌ها به استان نشده است. به‌عنوان نمونه اگر انجمنی از تهران برای دریافت کمک به پتروشیمی عسلویه مراجعه کند، به راحتی می‌تواند کمک مورد نظر را دریافت کند در حالی که مدیران پتروشیمی حتی حاضر به مکاتبه با انجمن‌های بوشهری نیستند چه برسد به اینکه به آن‌ها کمک کنند.
این عضو بنیاد ملی نخبگان بوشهر با اشاره به اینکه سال‌هاست استانداری بوشهر در تلاش است حساب بانکی پتروشیمی‌ها به بانک‌های بوشهر منتقل شود تا از اعتبارات آن‌ها بتواند به جوانان تسهیلات اشتغال پرداخت کند، می‌گوید: سهم استان بوشهر از پتروشیمی، آلودگی‌های زیست‌محیطی است؛ آلودگی‌هایی که حتی در خون ساکنان عسلویه و شیر مادران این شهر سرایت کرده است.
میراثداران رنج انرژی ایران
به گفته دکتر بذرافکن بوشهر استانی در مجاورت خلیج‌فارس هست؛ اما آب آشامیدنی ندارد؛ زیرا هیچ‌یک از آب‌شیرین‌کن‌های این استان وارد مدار نشده است، راه‌آهن ندارد، جاده‌های این استان روستایی است و فاصله ۲۷۰ کیلومتری بوشهر تا شیراز را باید در مدت ۶ ساعت طی کرد. اغلب مدارس شهرهای بوشهر آزمایشگاه ندارند و مجموع این عوامل نشان می‌دهد مردم بوشهر ابزاری در مسیر توسعه کشور محسوب می‌شوند و در واقع میراثدار رنج‌های پایتخت انرژی ایران هستند. به نظر می‌رسد عسلویه فقط به لحاظ جغرافیایی در این استان واقع شده که نه‌تنها تأثیری در توسعه بوشهر نداشته؛ بلکه موجب آلودگی‌های زیست‌محیطی فراوانی برای استان شده که این آلودگی‌ها بر عمق وجود زنان و مردان این استان به‌ویژه ساکنان عسلویه تأثیر گذاشته است.
انتقال ثروت از استان
نماینده مردم شهرستان‌های دشتی و تنگستان در مجلس شورای اسلامی در زمره منتقدانی است که اذعان می‌کند در استان بوشهر ۲۷ پتروشیمی فعال وجود دارد که برخی از آن‌ها تا ۵۰۰ حساب بانکی در سراسر کشور دارند؛ اما فقط چهار تا پنج حساب در بانک‌های استان گشایش کرده‌اند.
غلامحسین زارعی با اشاره به این موضوع که میزان دارایی‌های مالی شرکت‌های پتروشیمی در بانک‌های استان بسیار پایین و تا حد صفر است، می‌گوید: با گشایش حساب و انتقال بخشی از سرمایه‌های مالی شرکت‌های پتروشیمی به بانک‌های استان بوشهر، زمینه ارائه تسهیلات به بخش‌های خصوصی و حوزه تولید ارتقا می‌یابد.وی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از تولیدات داخلی کشور وابسته به استان‌های نفتخیز است، می‌افزاید: این در حالی است که کمترین سهم از این درآمد، به همین استان‌ها ازجمله بوشهر تعلق می‌گیرد.
وی تأکید می‌کند: در ۴۵ سال گذشته کارهای اساسی توسط شرکت‌های بزرگ صنعتی مستقر در استان بوشهر برای کاهش محرومیت‌ها انجام نشده و از این رو باید از اهرم قانون برای اصلاح این مشکل استفاده کرد.
سهم اندک مردم از صنایع انرژی
نماینده مردم بوشهر، گناوه و دیلم در مجلس شورای اسلامی نیز با انتقاد از سهم مالیاتی این استان از درآمدهای نفتی می‌گوید: سهم مردم بوشهر از درآمدهای نفتی و پتروشیمی بسیار اندک است.
عبدالکریم جمیری اذعان می‌کند: مالیات‌های کلانی در استان از شرکت‌های بزرگ دریافت و به خزانه واریز می‌شود؛ اما برای دریافت کمترین بودجه باید کلی التماس کنیم تا تخصیص صورت بگیرد، در حالی که مشکلات زیادی در حوزه زیرساخت‌های بهداشتی، درمانی و آموزشی داریم.وی می‌گوید: در حوزه درمان می‌توان از ظرفیت مؤدیان بزرگ برای ساخت درمانگاه و تجهیز بیمارستان‌ها و نوسازی مدارس استفاده کرد. از این رو این موضوع یک تدبیر عالمانه می‌خواهد تا با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و شناسایی مؤدیان بزرگ، استان بهره‌ای از درآمدهای کلان مالیاتی داشته باشد.جمیری با اشاره به اینکه از رئیس‌جمهور خواسته‌ایم نگاه دولت به این استان با این همه ثروت و ظرفیت عوض شود، ادامه می‌دهد: البته ایشان هم پذیرفته است این استان با این‌همه نعمت نباید کمبود و محرومیت داشته باشد.
نظر شما