با نزدیک شدن به موعدی که اتحادیه اروپا برای ایران تعیین کرده، بازار ارز و طلا در ایران در وضعیت آماده‌باش قرار گرفته است. برای سیاست‌گذاران اروپایی، این تاریخ خط قرمزی دیپلماتیک است و برای فعالان بازار ایران، خط قرمزی روانی که می‌تواند موج‌های سنگین قیمتی ایجاد کند؛ چراکه در کشور ما نرخ‌ها در بازارهای مالی در شرایط پرریسک بیش از هر چیز، گروگان خبر و سیاست هستند.
در پنج ماه نخست سال جاری، سرمایه‌گذاران خرد به دلیل ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، جریان پول خود را از بازار سهام به سمت دارایی‌های کم‌ریسک هدایت کردند. ۵۱هزار میلیارد تومان از بازار سهام خارج و همزمان ۴۴هزار میلیارد تومان به صندوق‌های درآمد ثابت و حدود ۱۱هزار میلیارد تومان به صندوق‌های طلا وارد شد. این تغییر جهت سرمایه‌گذاران خرد نشان می‌دهد اولویت آنان حفظ سرمایه و دوری از دارایی‌های پرریسک بوده است. طلا و صندوق‌های درآمد ثابت به‌دلیل امنیت و بازدهی پایدار، نقش پناهگاه سرمایه را ایفا کرده‌اند.
تجربه مردادماه نشان داده است قیمت دلار نیز در شرایط پرریسک بیش از هر چیز به بازتاب تحولات سیاسی می‌پردازد. در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، پیش‌بینی‌ها از صعودی شدن دلار و حتی ورود به محدوده سه‌رقمی ۱۰۰هزار تومان حکایت دارد. اگر نشانه‌ای از توافق یا کاهش تنش سیاسی ظاهر شود، امکان بازگشت نرخ به کانال ۹۲ یا حتی ۹۱ هزار تومان وجود خواهد داشت. همین چشم‌انداز متلاطم موجب شده حرفه‌ای‌های بازار به راهبردهای پله‌ای و روزانه روی آورند و از موقعیت‌های سنگین پرهیز کنند.
بازار طلا و ارز در حالت آماده‌باش
از هم‌اکنون نشانه‌های پیش‌واکنش در بازار طلا و ارز دیده می‌شود. معامله‌گران عمده محتاط شده‌اند و خریدهای سنگین جای خود را به معاملات لحظه‌ای و پله‌ای داده‌اند. سرمایه‌گذاران خرد نیز چشم به تیترها دوخته‌اند. درست در همین نقطه است که تحلیلگران، بر ضرورت هوشیاری و تصمیم‌گیری آگاهانه برای عبور از این مقطع تأکید دارند.
میلاد یزدان‌پور، تحلیلگر بازارهای مالی، در همین زمینه به خبرنگار ما می‌گوید: مکانیسم ماشه اگر فعال شود، پیام روشنی برای بازار دارد؛ فشار اقتصادی مضاعف و محدودیت در دسترسی ایران به منابع ارزی. صادرات نفت به نصف یا کمتر می‌رسد، نقل‌وانتقالات بانکی مختل می‌شود و حتی پیمان‌های پولی غیردلاری هم با ریسک بالاتری مواجه خواهند شد.
وی با اشاره به اینکه واکنش اولیه بازار ارز، جهش سریع و نوسان‌های سنگین خواهد بود، اضافه می‌کند: بعید نیست که دلار در نخستین روزها به محدوده سه‌رقمی برسد، حتی اگر پس از آن، کمی عقب‌نشینی کند. در کوتاه‌مدت فضای روانی و انتظارات، نقش مهم‌تری از عوامل بنیادی دارند.
بازدهی بازارها در ماه اخیر
از سوی دیگر باید گفت فعال شدن مکانیسم ماشه تنها یک شوک ارزی ایجاد نمی‌کند؛ بلکه موجی از پیامدهای اقتصادی را به دنبال دارد. کاهش صادرات نفت، کاهش ورود ارز، افزایش تقاضای دلار در بازار داخلی، کاهش دسترسی به مواد اولیه و کند شدن روند لجستیک بین‌المللی، به افزایش هزینه تولید و در پی آن افزایش تورم می‌انجامد. همزمان، کسری بودجه دولت از محل کاهش درآمد نفتی بیشتر می‌شود و فشار بر منابع داخلی برای تأمین مالی پروژه‌ها و پرداخت حقوق افزایش پیدا می‌کند.
یزدان‌پور در این زمینه خاطرنشان می‌کند: وقتی منابع ارزی کمتر می‌شود، دولت یا باید یارانه‌ها و هزینه‌های جاری را کاهش دهد، یا با استقراض و چاپ پول، کسری را جبران کند. هر دو مسیر می‌تواند تورم را شعله‌ور کند. نتیجه مستقیم این اتفاق، کاهش قدرت خرید مردم و کوچک شدن سبد مصرف خانوار است.
به گفته این کارشناس اقتصادی، طلا در چنین شرایطی، براساس تجربه‌های پیشین، به پناهگاه امن سرمایه تبدیل می‌شود. داده‌ها نشان می‌دهد در ماه گذشته طلا با بازدهی ۲۳/۹درصد پیشتاز بازارهای سرمایه‌گذاری بوده است؛ ربع سکه با ۸/۵۴درصد و سکه طرح جدید با ۸/۲درصد در جایگاه بعدی قرار دارند، در حالی که دلار ۳۴/۶درصد رشد کرده و صندوق‌های درآمد ثابت بازدهی ۲/۵درصدی داشته‌اند. بورس با افت ۱۳درصدی، بازنده بزرگ این مقایسه بوده است.
در عین حال یزدان‌پور این عملکرد را طبیعی می‌داند و می‌گوید: زمانی که ریسک سیاسی بالا می‌رود، سرمایه‌گذاران داخلی سراغ دارایی‌هایی می‌روند که هم نقدشوندگی بالا داشته باشند و هم در برابر نوسان‌های ارز، ارزش خود را حفظ کنند. طلا دقیقاً این ویژگی را دارد. همین حالا هم فشار خرید در بازار طلا مشهود است.
فعال بودن دو موتور اصلی اقتصاد
این تحلیلگر معتقد است دو موتور اصلی، یعنی افزایش تقاضای دارایی‌های امن و ریسک‌های ژئوپلیتیک، همزمان فعال هستند و همین موضوع می‌تواند قیمت طلای داخلی را به رشد مستمر سوق دهد.
بازار خودرو نیز بی‌نصیب نمی‌ماند. رشد نرخ ارز به معنی افزایش قیمت قطعات وارداتی است و با کمبود این قطعات، خودروسازان داخلی با افت تولید و افزایش هزینه‌ها روبه‌رو می‌شوند. یزدان‌پور در این باره می‌گوید: حتی اگر تقاضای واقعی برای خرید خودرو کاهش پیدا کند، قیمت‌ها تحت تأثیر رشد دلار بالا می‌رود. خودرو در چنین شرایطی بیشتر به یک کالای سرمایه‌ای نزدیک می‌شود تا یک وسیله مصرفی.
راهبردهای سرمایه‌گذاری پیشنهادی
وی برای سرمایه‌گذاران، حتی در فضای پرریسک کنونی، چند پیشنهاد مشخص دارد. به گفته او، در حال حاضر قیمت پیش‌فروش سکه حدود ۱۲درصد پایین‌تر از نرخ نقدی بازار است و این اختلاف به معنای یک سود بالقوه و تقریباً بدون ریسک به شرط تحویل در موعد مقرر است. طلای آب‌شده زیر ۸ میلیون تومان نیز به گفته وی در این محدوده قیمتی می‌تواند در بلندمدت بازدهی مناسبی به همراه داشته باشد.
وی می‌گوید: برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال تنوع‌بخشی هستند، نگهداری بخشی از سرمایه به صورت ارزی می‌تواند مفید باشد، اما تمام این پیشنهادها باید با رعایت مدیریت سرمایه و آگاهی از ریسک‌های سیاسی و اقتصادی همراه باشند؛ چراکه هیچ بازاری امن مطلق نیست. سرمایه‌گذار باید بداند چه درصدی از دارایی را در معرض ریسک قرار می‌دهد و انتظار چه بازدهی‌ای دارد.
چشم‌انداز کوتاه‌مدت و بلندمدت
وی در عین حال تأکید می‌کند: پیش‌بینی کوتاه‌مدت برای دلار و طلا به‌شدت وابسته به تحولات سیاسی هفته‌ها و ماه‌های آینده است. اگر مذاکرات هسته‌ای آغاز شود، می‌توان انتظار داشت نرخ ارز کمی آرام بگیرد، اما بازگشت به شرایط سال‌های پیشین دشوار خواهد بود. در بلندمدت، فشار تحریم‌ها و محدودیت‌های لجستیکی، هزینه تولید را بالا می‌برد و سودآوری شرکت‌های بزرگ را کاهش می‌دهد. این وضعیت می‌تواند بازار سرمایه را در رکود نگه دارد و توجه سرمایه‌گذاران را بیشتر به سمت بازارهای طلا و ارز سوق دهد.
به گفته این کارشناس اقتصادی، در زمانه‌ای که بازارها بیش از هر چیز به اخبار وابسته‌اند، پیش‌بینی دقیق دشوار است. ولی یک نکته روشن است؛ هر که زودتر و دقیق‌تر به نشانه‌ها واکنش نشان دهد، شانس بیشتری برای حفظ سرمایه دارد.
به هر روی می‌توان گفت فعال شدن مکانیسم ماشه بی‌شک به موجی از تغییرات سریع در رفتار سرمایه‌گذاران منجر خواهد شد. در چنین فضایی، تحلیلگران توصیه می‌کنند فعالان اقتصادی با دید باز، مدیریت ریسک و تنوع‌بخشی به پرتفوی خود، حرکت کنند.
نظر شما