زیارت تنها وابسته به خلوص نیت نیست و به آدابی در ظاهر و باطن مزین است که قرب الهی انگیزه اصلی آن است و از عشق به معبود برمیآید. همچنین رعایت ادب و آداب در هر امری، سبب دست یافتن بهتر به اهداف آن کار است. هر چیزی هم برای خود شرایط و مراتبی دارد؛ مثل آداب و اصول تجارت، آداب معاشرت، آداب کسب فیض و علم، آداب جنگ و مبارزه، آداب نماز و قرائت و... که شناخت و مراعات آنها، آن امر را موفقیتآمیز کرده و ما را به هدف نزدیکتر میکند. برای زیارت هم آدابی ذکر شده است که مراعات آنها هم اجر را افزون کرده و هم زائر را در دستاوردهای معنوی زیارت کامیابتر میکند. از سوی دیگر، این آداب تربیتکننده است. پس از ادب قدم برداشتن و نحوه حرکت به سوی امام معصوم(ع)، به زبان و آنچه بر زبانمان میرود توجه میکنیم. در ادامه مروری بر این ادب داریم.
لب فروبسته و دهان پر از عربیست
در شماره قبل گفتیم حالت راه رفتن فرد مؤمن هم برای ما ملاک است که ائمه اطهار(ع) در این موارد نیز برای ما آموزههای درخوری دارند. توصیه شده با وقار و آرامش قدم برداشته و گامها را کوتاه بردارید. سر به زیر بیندازید و راه بروید و به اطراف توجه نکنید، در این حالت به عظمت امامی که به زیارتش میروید فکر کنید.
اما زبان، یکی از اعضایی است که با وجود کوچکی، بار زیادی از پیامدها را به همراه میآورد؛ چرا که هر آنچه در بطن و ذهن آدمی باشد میتواند بر زبان جاری شود. از زبان به عنوان وسیلهای برای رهیافت به بهشت یا دوزخ یاد شده است. در فرایند زیارت، زائر با زبان خود با خدای متعال و امام(ع) وارد گفتوگو میشود؛ پس پاک بودن آن شرط است. منظور از «زبان پاک» برای زیارت، زبانی است که آلوده به گناه نباشد و بهتر است قبل از قصد زیارت به همین منظور از هر آنچه با دست و زبان خود انجام دادهایم حلالیت بطلبیم و با زبان و اعضایی عاری از گناه در پیشگاه ائمه معصوم(ع) حاضر شویم. همچنین صداقت در بیان، شرط دیگر طهارت زبان در وقت زیارت است؛ زبان صادقانه و دلنشین همراه با نیت خالص که با دعا و مناجات همراه باشد، نه لزوماً یک زبان خاص. شما باید با «زبان صادق» و قلبی پاک به زیارت بروید و با قرائت دعاهای وارد شده و بیان خواستهها و عقاید قلبی خود، ارتباط معنوی عمیقتری با ائمه اطهار(ع) برقرار کنید.
ذکری بر لب که زیارتمان را بیمه میکند
در وقت زیارت برای کنترل آنچه بر ذهن و زبانمان جاری میشود، میتوانیم به توصیههای روایی از اذکار و زیارتنامههای موجود رجوع کنیم و بر این اساس خوب است ذهن و زبان خود را به ذکر تکبیر و تسبیح مشغول بداریم و در هنگام ورود با حالت سکینه و آرامش و ذکر وارد شویم. این امر هم به صحت بیان کمک کرده و هم زبان را از حرفهای بیهوده و پرداختن به امور عادی زندگی در وقت زیارت دور میکند. از سوی دیگر، لحن و تن صدای ما را کنترل میکند؛ در وقت نیایش و خواندن ادعیه، صدا به سمت نجوا هدایت میشود. برای آنکه با حضور کامل قلب و توجه به جایگاه امام معصوم(ع) به زیارت بپردازیم میتوانیم از این اذکار در هنگام ورود استفاده کنیم:
«أدخلنی بإذن الله و إذن رسوله و إذن الإمام المعصوم.
أأدخل یا حجة الله، هل دخلت أم لا؟
صلوات خاصه حضرت رضا(ع) با این فراز: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی... .
چگونگی گفتوگو با همسفران و همراهان
به غیر از رعایت آنچه میان خود و خدای متعال و ائمه اطهار(ع) بیان میکنیم، باید بکوشیم در معاشرت با همسفران و برادران دینی خود نیز دقت کنیم. سخن گفتن خوب است در حد نیاز باشد و از سخنان بیهوده و لغو بپرهیزیم و در انتخاب کلمات از نیکوترین وجه استفاده کنیم. از خشونت، جسارت، جدال، دروغ، غیبت، نیش زبان و سخنان رنجشآور، بیهوده و تفرقهانگیز برحذر باشیم، بهخصوص در حال انجام اعمال و مناسک و زیارت که بیشترین توجه و ادب را میطلبد. امام صادق(ع) میفرماید: «از فخرفروشی بپرهیز و برتو باد به پرهیزکاری که از معصیت خداوند بزرگ تو را بازدارد. چه، خداوند میفرماید: آنگاه آلودگی را از خود بزدایید و ازجمله آلودگیها این است که در احرام خود سخن زشت بگویی، پس چون داخل مکه شدی و طواف خانه کردی و به کلام پاک زبان گشودی، این کفاره آن گناه است».
مراقب گناهان زبانی در وقت زیارت باشیم
ممکن است زمانی که درباره گناهان زبانی میشنویم مطلب برایمان تکراری به نظر برسد، زیرا از زمان کودکی درباره زشتی گناهانی چون دروغ یا تهمت بسیار شنیدهایم. اما باید به خاطر داشته باشیم گاه تکرار یک زشتی، آن را در نظر ما عادی جلوه میدهد و متأسفانه گناهان زبانی از این دست هستند. در زیارت، به دلیل قداست مکان و حال معنوی حاکم بر آن، گناهان زبان اهمیت بیشتری پیدا میکنند و میتوانند موجب بیارزش شدن ثواب زیارت شوند. لازم است با دقت بر آنچه بر زبان میآوریم حرمت مکان مقدس را حفظ کنیم و با دوری از سخن گفتن از چیزهای بیارزش، بدگویی از دیگر زائران، سخنچینی در حرم، مسخره کردن دیگران، شوخیهای نیشدار و بیاحترامی به زائران دیگر از ادب زیارت مراقبت کرده و با خود تکرار کنیم تمرکز بر امور دنیوی از ثواب زیارت میکاهد.
سخن پایانی
کلام نیکو و پاک و همصحبتی با مؤمنان و پاکان، دلها و جانها را پاک و از آلودگی دور میکند. شایسته است این پاکی و پاکیزگی گفتار و عمل، به عنوان ارمغان زیارت با ما همراه باشد، نه اینکه چون از حرم خارج شدیم بنا به دلایل ریز و درشت، مانند خستگی و گرمی هوا گرفتار عصبانیتهای بیجا شده و بند از زبان برداریم و حرف ناشایستی بر زبان بیاوریم. این تمرین و مراقبه میتواند به عنوان یکی از پیامدهای زیارت با ما همراه باشد و انگیزه ما را برای آمادگی بیشتر در زیارتهای بعدی بیشتر کند. به یاد داشته باشیم کلام پاک علاوه بر آنکه از آداب معاشرت است در قبولی اعمال و مناسک نیز نقش بسزایی دارد.
نظر شما