در این میان، آموزه‌های وحیانی، گنجینه‌ای بی‌بدیل برای شناخت ابعاد وجودی انسان و ارائه راهکارهایی برای شکوفایی استعدادهای فطری و رسیدن به حیات طیبه است. در گفت‌وگوی پیش رو با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر ساعی‌ور، استاد حوزه و دانشگاه، به واکاوی این گنجینه الهی می‌پردازیم تا دریابیم چگونه کلام وحی، چراغ راهی برای زندگی پرچالش امروز ماست و چگونه می‌توانیم با شناخت شایستگی‌هایمان، به نسخه‌ای بهتر از خود دست یابیم.
چرا شناخت خود، شاه‌کلید سعادت است؟
حجت‌الاسلام ساعی‌ور در ابتدا توضیح می‌دهد: مطالعه وجود انسان و ابعاد مختلف آن از مهم‌ترین وظایف هر انسان است. با شناخت بیشتر خود می‌توان به آسانی سعادت ابدی را در دنیا و آخرت شناخت. تاریخ گواه است همه انسان‌هایی که به کمال رسیده‌اند، از طریق شناخت خود به مقصد دست یافته‌اند و ریشه تمام بدبختی‌ها، غفلت و جهالت در شناخت خویشتن بوده است. این سخن، زنگ هشداری است برای انسان امروز که در میان انبوه اطلاعات و مشغله‌ها، اغلب از مهم‌ترین موضوع، یعنی خودشناسی غافل می‌ماند.
وی ادامه می‌دهد: قرآن کریم به قدری اطلاعات رفیع و برتر درباره ابعاد وجودی انسان ارائه داده که هیچ کتاب دیگری به اندازه آن نتوانسته به این عمق و جامعیت بپردازد. این کتاب آسمانی تنها مرجعی است که می‌تواند ادعای جامعیت و جاودانگی در شناخت اوصاف و احوال انسان داشته باشد. در واقع، قرآن نه تنها یک کتاب دینی، بلکه یک راهنمای کامل برای مهندسی وجود انسان است.
قرآن؛ راهنمای جامع برای انسان امروز
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح می‌کند: موضوع مهمی که در آیات متعددی از قرآن از آن سخن به میان می‌آید، مقوله انسان و هدایت او است. قرآن نه تنها درباره خلقت انسان و شناخت ابعاد مختلف آن بحث می‌کند، بلکه درباره هدایت و نوع هدایت او به سعادت یا شقاوت نیز حرف می‌زند. این نوع ورود به بحث، حکایت از جامعیت و کامل بودن قرآن دارد؛ چرا که شناخت انسان واقعی به شناخت سعادت او و شناخت سعادت هم به آگاهی از خلقت انسان پیوند خورده است. این جامعیت، برای انسان امروز که با چالش‌های پیچیده و چندوجهی روبه‌رو است، بسیار حیاتی است. حجت‌الاسلام ساعی‌ور با اشاره به آیه ۱۰۵ سوره مائده بیان می‌کند: خداوند به مؤمنان گوشزد می‌کند باید مراقب نفس خود باشند و اجازه ندهند سبک زندگی منحرفان، آن‌ها را از مسیر الهی بازدارد. این پیام، در عصر شبکه‌های اجتماعی و الگوهای زندگی کاذب، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. انسان امروز باید بیاموزد ارزش‌های درونی و الهی خود را فدای هیاهوی بیرونی و معیارهای غلط جامعه نکند و بداند سعادت او در گرو پایبندی به فطرت پاک خویش است، نه تقلید از اکثریت گمراه.
کرامت اکتسابی؛ پله‌های تعالی به سوی قرب الهی
این کارشناس دینی تصریح می‌کند: قرآن کریم، انسان را موجودی با کرامت ذاتی معرفی می‌کند. این کرامت شامل توانایی انسان در فهم و درک خوب و بد، دارا بودن فطرت الهی، مختار بودن در انجام کارها، هدفدار بودن و قادر بودن در مقابله با وسوسه‌های شیطان است. این‌ها دارایی‌های فعلی ما هستند که خداوند در وجودمان به ودیعه نهاده است. بسیاری از انسان‌ها حلقه گمشده سعادت را در بیرون از خود جست‌وجو می‌کنند، در حالی که قرآن ما را به رجوع به درون و شناخت ابعاد فطری خود دعوت می‌کند. این غفلت از سرمایه‌های درونی، مانع اساسی انسان در نیل به سعادت است.
وی می‌گوید: علاوه بر کرامت ذاتی، انسان شایستگی کسب کرامت اکتسابی را نیز دارد. این کرامت شامل تقرب الهی، رضوان خدایی و کسب تقوای الهی است. این‌ها دارایی‌هایی هستند که انسان با تلاش و مجاهدت بدست می‌آورد و او را به مراتب بالایی از کمال می‌رساند. اینکه انسان می‌تواند با اعمال و نیات خود، به مقام قرب الهی دست یابد، انگیزه‌ای قوی برای حرکت و تلاش است. در دنیایی که بسیاری از اهداف مادی، زودگذر بوده و ارضاکننده نیستند، هدف‌گذاری برای کسب رضایت خداوند، معنایی عمیق و پایدار به زندگی می‌بخشد و انسان را از پوچی و بی‌هدفی رها می‌کند.
حجت‌الاسلام ساعی اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین شایستگی‌های انسان، شناخت موقعیت خود به عنوان خلیفه‌الله روی زمین است. این خلافت به معنای مجرای فیض خداوند بودن، عهده‌دار مدیریت کلان جهان هستی، مظهریت صفات الهی و قابلیت یادگیری اسماء الله است. این جایگاه بی‌نظیر، مسئولیت عظیمی را بر دوش انسان می‌گذارد. اگر انسان به درستی جایگاه خود را به عنوان خلیفه بشناسد، هرگز به فساد و تباهی در زمین دست نمی‌زند و به سمت عدالت، احسان و حفظ محیط زیست سوق می‌یابد. متأسفانه بسیاری از مشکلات امروز جهان، ناشی از غفلت انسان از این جایگاه و سوءاستفاده از قدرت و منابع است.
محبت و مهرورزی؛ اکسیر بقای جامعه
وی می‌گوید: یکی از شایستگی‌های روحی و عاطفی انسان، روحیه محبت و مهرورزی است. قرآن کریم تأکید می‌کند عبادت بدون مهرورزی، بیهوده است و بقای جامعه با مهرورزی تضمین می‌شود. محبت، کلید ورود به بهشت و همراهی خداوند با آدم مهربان است. در دنیای امروز که ارتباطات انسانی گاه سطحی و مجازی شده و فردگرایی رو به افزایش است، بازگشت به اصل محبت و مهرورزی قرآنی می‌تواند گرمای از دست رفته را به خانواده‌ها و جوامع بازگرداند و به انسان کمک کند با گسترش دایره محبت خود، به آرامش و رضایت درونی دست یابد.
این کارشناس دینی یادآور می‌شود: قرآن کریم به روحیه خشم و غضب نیز می‌پردازد و آن را به دو نوع مقبول و نامناسب تقسیم می‌کند. خشم مقبول شامل خشم دینی (مانند غیرت برای دین) و خشم ناموسی و حیایی است، در حالی که خشم نامناسب، مانند اظهار ناراحتی بر پیامبر یا غضب بر قوم منحرف، مذموم شمرده می‌شود. پس از شناخت انواع خشم، قرآن به مراتب گذشت در هنگام خشم اشاره می‌کند که شامل فرو بردن خشم، عفو و بخشش و در نهایت احسان و نیکی است. این یک نقشه راه عملی برای مدیریت یکی از قدرتمندترین احساسات انسانی است که در زندگی پرفشار امروز، مهارت‌های حیاتی برای حفظ آرامش فردی و اجتماعی را به ما می‌آموزد.
امیدواری؛ چراغ راه در تاریکی‌های زندگی
این مبلغ بین‌المللی عنوان می‌کند: یکی دیگر از شایستگی‌های روحی انسان، روحیه امیدواری و چشمداشت به خداوند است. قرآن این امیدواری را مشروط به توبه، عمل صالح و تبعیت از سنت پیامبر(ص) می‌داند. این امید، نه یک امید واهی و منفعلانه، بلکه امیدی فعال و سازنده است که انسان را به حرکت وامی‌دارد. این امیدواری، به انسان امروز کمک می‌کند در برابر مشکلات و چالش‌های زندگی تاب‌آوری بیشتری داشته باشد. وقتی انسان می‌داند با توبه، عمل صالح و پیروی از راه حق می‌تواند به رحمت و یاری خداوند امیدوار باشد، دیگر هیچ بن‌بستی او را از پا درنمی‌آورد و هر شکست، پله‌ای برای پیروزی خواهد شد.
نقش انسان در صلاح و فساد زمین؛ انتخابی سرنوشت‌ساز
این کارشناس دینی خاطرنشان می‌کند: انسان دارای شایستگی هدایت‌پذیری است که شامل هدایت عامه، همگانی و هدایت خاصه، ویژه مؤمنان می‌شود. هدایت خاصه خداوند مصادیقی چون شرح صدر برای اسلام، توفیق‌بخشی در عمل خیر و الهام در کارهای نیک دارد. این هدایت‌پذیری، در نهایت به اطاعت‌پذیری از اوامر الهی منجر می‌شود. پسامدهای طاعت الهی، شامل رشد و پیشرفت، نیل به قطع و یقین و رسیدن به حیات طیبه است. حیات طیبه، زندگی پاکیزه‌ای است که اصول و قواعد آن در قرآن تبیین شده و شامل قانون‌مداری، ضابطه‌مندی و برقراری اقتصاد سالم است.
حجت‌الاسلام ساعی‌ور در نهایت تصریح می‌کند: یکی از بزرگ‌ترین شایستگی‌های رفتاری انسان، قدرت او در ایجاد صلاح یا فساد در زمین است. مصادیق صلاح و فساد شامل عمل یا عدم عمل به شریعت، بندگی یا عدم بندگی خداوند و ایمان یا کفر به او است. این بدان معناست که هر انتخاب و عمل انسان، تأثیری مستقیم بر وضعیت جهان دارد. در عصر حاضر که جهان با چالش‌های بزرگی مانند تغییرات اقلیمی، فقر، جنگ و بی‌عدالتی روبه‌رو است، این آموزه قرآنی اهمیت حیاتی پیدا می‌کند. هر فرد با انتخاب‌های خود می‌تواند به سمت صلاح حرکت کرده و در آبادانی و بهبود جهان نقش داشته باشد یا با بی‌تفاوتی و فساد، به تخریب آن دامن بزند. این یک انتخاب سرنوشت‌ساز است که آینده بشریت را رقم می‌زند.
نظر شما