انتظارات اقتصادی نقش تعیین‌کننده‌ای در رفتار سرمایه‌گذاران و بازارهای مالی دارد. اکثر کارشناسان حوزه رسانه همچون اکبر نصرالهی و یا یونس شکرخواه در نوشته‌هایشان به نقش هدایتگری رسانه‌ها با استفاده از تبلیغ و اطلاع‌رسانی، اشاره کرده اند. (نصرالهی، ۱۳۹۸). دانیل کاهنمن (۲۰۱۱) روانشناس برنده نوبل اقتصاد سال ۲۰۰۲، در حوزه اقتصاد رفتاری، افراد را دچار سوگیری‌های شناختی می‌داند. دَن اریلی (۲۰۰۸) دیگر استاد برجسته اقتصاد رفتاری، نشان می‌دهد که رفتار غیرمنطقی سرمایه‌گذاران، تحت تأثیر تکرار پیام‌ها تغییر می‌کند. پرویزیان (۱۴۰۰) و عرفانی (۱۳۹۹)، نقش رسانه در شکل‌دهی انتظارات کلان و پیوست رسانه‌ای سیاست‌های پولی و مالی را برجسته کرده‌اند.
در رهیافت اقتصاد خرد و بررسی تصمیم‌گیری فردی و واکنش به اخبار و تبلیغات بنگاه‌ها، موضوع خطاهای شناختی، سوگیری‌ها و واکنش‌های احساسی، موضوع کتاب کانمن با عنوان تفکر، سریع و کند نوشته شده توسط دانیل کاهنمن است.
در حوزه تأثیر تکرار و اقناع، مطالعات دَن آریلی (۲۰۰۸) نشان می‌دهد تکرار پیام‌ها می‌تواند باورها و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی افراد را به شکل قابل توجهی تغییر دهد، حتی زمانی که پیام‌ها منطقی یا نادرست باشند. اکبر نصرالهی نیز بر نقش اقناع به عنوان ابزاری برای هدایت رفتار تأکید دارد و معتقد است، تکرار هدفمند پیام‌ها همراه با اعتمادسازی می‌تواند افراد را در تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان به سمت انتخاب‌های مطلوب اقتصادی سوق دهد. با ترکیب این دو رویکرد نشان، تکرار و اقناع، نه تنها اطلاعات را منتقل می‌کنند، بلکه می‌توانند انتظارات و رفتار اقتصادی را به طور غیرخطی و پایدار شکل دهند. مجموعه این تعاملات در رهیافت اقتصاد خرد بویژه در حوزه تبلیغات بنگاه‌ها و اثرگذاری بر خرید و سرمایه‌گذاری قابل بررسی مفصل است.
برای مثال می‌توان به راهبرد اقناع با پیام‌های تکراری دن آریلی و یا اثر غیرخطی تبلیغ یعنی کاهش یا معکوس شدن اثر بعد از حد مشخص و بطور نمونه به تبلیغات بازارهای مالی همراه اخبار رسانه‌ای اشاره کرد. بطوری که برخی تحقیقات نشان داده است تبلیغات وسیع در باره شرکت‌ها در بازارهای مالی ممکن است بعد از دوره ای حتی به کاهش قیمت سهام آن ها در بازار منجر شود. در این باره مقالات پژوهشی متعدد خارجی و د اخلی قابل مطالعه است.
در رهیافت اقتصاد کلان که می‌توان به تحقیقات پرویزیان و عرفانی در باره تأثیر رسانه بر نرخ ارز، طلا و شاخص‌های کلان (۱۳۹۸) و یا پرویزیان در باره مدیریت انتظارات از طریق سیاست‌های پولی (۱۴۰۰) اشاره کرد، مباحث جدیدی همچون کاهش عدم اطمینان و نوسانات بازار با استفاده از رسانه و هوش مصنوعی و یا تحلیل غیرخطی داده‌ها و پیش‌بینی روند بازار با هوش مصنوعی قابل مطالعه است.
این روزها، دنیای رسانه و هوش مصنوعی با مزایای تحلیل داده‌های پیچیده، تولید محتوا و اطلاع‌رسانی سریع بسیار داغ اما با خطرات فیک‌نیوز، افزایش نوسانات و کاهش اعتماد نیز روبرو است. از جمله می‌توان به متغیرهای آستانه‌ای اشاره کرد که اثرات منفی وقتی اطلاعات از حد مشخص فراتر رود، مشاهده می‌شود. در این رهگذر البته مهمترین موضوع، سواد رسانه‌ای مخاطبان برای تشخیص منابع معتبر و استفاده مناسب و علمی از رسانه و هوش مصنوعی برای پیش‌بینی روند بازار در فضای اقتصاد کلان و مدیریت انتظارات است.
در فضای انتظارات باید به دو مقوله مهم انتظارات تطبیقی و عقلایی توجه جدی داشت که چارچوب مهمی برای تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران و بازارهای مالی فراهم می‌کنند. در انتظارات تطبیقی، افراد تصمیمات خود را بر اساس تجربیات گذشته و روندهای قبلی شکل می‌دهند، در حالی که در انتظارات عقلایی، تصمیم‌گیرندگان از اطلاعات موجود و پیش‌بینی‌های منطقی برای پیش‌بینی آینده استفاده می‌کنند؛ و البته رسانه‌ها نقش کلیدی در این فرآیند دارند؛ انتشار اخبار و تحلیل‌های اقتصادی می‌تواند انتظارات بازار را همسو یا ناهمسو با واقعیت شکل دهد و باعث کاهش یا افزایش عدم تقارن اطلاعاتی شود. کاهش تقارن اطلاعاتی از طریق اطلاع‌رسانی شفاف و قابل اعتماد، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش داده و نوسانات بازار را کاهش می‌دهد (پرویزیان، ۱۴۰۰). این ترکیب نشان می‌دهد که مدیریت هوشمند رسانه‌ای و تقارن اطلاعاتی، ابزار مؤثری برای هدایت انتظارات کلان اقتصادی و تثبیت بازارها است. در این رهگذر اهمیت ویژه پیوست رسانه‌ای سیاست‌های پولی و مالی برای کاهش و شاید تثبیت نوسان های اقتصادی مطرح است.
برای مثال آموزش سرمایه‌گذاران و مخاطبان برای تحلیل پیام‌ها و کاهش اثرات منفی بویژه در شرایط جنگ اقتصادی و تحریم‌ها قابل توجه است که باید به نقش حیاتی رسانه و هوش مصنوعی در مدیریت انتظارات و کنترل نوسانات اشاره کرد که به موضوع اثرات انتشار اخبار صحیح یا نادرست بر اقتصاد و حفظ اعتماد عمومی و ثبات بازار از طریق پیوست رسانه‌ای سیاست‌های کلان اقتصادی اشاره دارد.
در یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری خلاصه باید گفت:
۱-رسانه‌ها، بنگاه‌ها و تبلیغات با تکرار و اقناع، انتظارات خرد و کلان را تغییر می‌دهند.
۲-هوش مصنوعی ظرفیت بالایی دارد، اما خطرات بالقوه آن در شرایط جنگ اقتصادی و تحریم‌ها قابل توجه است
۳-سواد رسانه‌ای، کلید مدیریت انتظارات و کاهش اثرات منفی اطلاعات نادرست است.
۴- سیاست‌گذاران باید پیوست رسانه‌ای را در سیاست‌های پولی و مالی به عنوان ابزار پیشگیری از نوسانات لحاظ کنند.
بر این اساس می توان توصیه نهایی ۴ گانه ارائه کرد:
• توصیه به رسانه‌ها:
-انتشار اخبار صحیح، تحلیل‌های معتبر و کاهش تأثیر فیک‌نیوز
-رعایت اصول اخلاقی و شفافیت در اطلاع‌رسانی اقتصادی
-همکاری با نهادهای اقتصادی برای مدیریت انتظارات بازار
• توصیه به مردم و خانواده‌ها:
-ارتقای سواد رسانه‌ای و توانایی تشخیص منابع معتبر
-احتیاط در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی بر اساس اخبار کوتاه و بدون تحلیل
-آموزش مهارت‌های مالی و سرمایه‌گذاری خرد
• توصیه به بنگاه‌ها و نهادهای اقتصادی:
-استفاده مسئولانه از تبلیغات و اطلاع‌رسانی برای هدایت بازار
-تحلیل اثرات غیرخطی تبلیغات و تکرار پیام‌ها بر تصمیم سرمایه‌گذاران
-به‌کارگیری هوش مصنوعی برای پیش‌بینی روند بازار و مدیریت ریسک
• توصیه به مسئولان و دستگاه‌های دولتی اقتصادی:
-داشتن پیوست رسانه‌ای برای سیاست‌های پولی، مالی و ارزی
-ایجاد شفافیت و اطلاع‌رسانی منظم برای کاهش عدم اطمینان
-ارتقای همکاری بین سازمان‌های اقتصادی و رسانه‌ها برای ثبات بازار
منابع و مآخذ
-پرویزیان, فرشاد و عرفانی, علیرضا و ابونوری, اسمعیل. (۱۳۹۸). نقش رسانه در شکل گیری انتظارات اقتصادی پویا و مدیریت سبد دارایی‌ها. مدلسازی اقتصادسنجی. ۳۶-۱۱.
-پرویزیان, فرشاد و عرفانی, علیرضا. (۱۴۰۲). متغیر پرده نشین و بی ثباتی تابع تقاضای پول ایران. فصلنامه اقتصاد محاسباتی, ۲(۳), ۱-۲۴.
-شکر خواه، یونس (۱۳۸۸)، خبر، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ ۱۱.
-عرفانی، علیرضا و پرویزیان، فرشاد. (۱۳۹۹). تأثیر حضور رسانه‌ای مقام پولی در تقاضای پول، نرخ ارز، و قیمت سکه طلا در ایران. فصلنامه پژوهشهای پولی-بانکی، سال سیزدهم، شماره۴۴، ۳۴۱-۳۶۶
-موسسه مطبوعاتی بازار پول و ارز. (۱۴۰۳). اقتصاد در هیاهوی انتظارات. فصل ۲۵ نوشته فرشاد پرویزیان
-نصرالهی، اکبر (۱۳۸۳). اصول خبر نویسی. انتشارات سروش.
-Ariely, D. (۲۰۰۸). Predictably Irrational: The Hidden Forces That Shape Our Decisions. HarperCollins.
-kahneman d. (۲۰۱۱). thinking fast and slow. farrar straus and giroux
نظر شما