در تقویم تشیع، نهم ربیعالاول تنها یک یادبود تاریخی نیست، بلکه یک گفتمان سیال است که هر ساله نسبت امامت با مهدویت و انتظار امت را بازتعریف میکند. این روز، نقطه اتصال دو حادثه عظیم «غدیر» و «غیبت» است؛ روزی که پیمان ولایتمداری امت با آخرین ذخیره الهی تجدید میشود و پرسش کلیدی «انتظار برای ظهور یا ظهورِ انتظار؟» را به میان میآورد. در ادامه با تمرکز بر مفهوم محوری بقیةالله و با بهرهگیری از دیدگاه استاد محمدباقر حیدری کاشانی، کارشناس مهدویت واکاوی میکنیم که چگونه میتوان از سطح مناسبتگرایی عبور کرد و به مسئولیتپذیری مهدوی در سپهر فردی و اجتماعی دست یافت.
«بقیةالله خیر لکم ان کنتم مؤمنین»؛ رمزگشایی از پیام ظهور
حجتالاسلام حیدری کاشانی در ابتدا با اشاره به اینکه نهم ربیعالاول، سالروز آغاز امامت حضرت ولیعصر(عج)، فرصتی مغتنم برای تجدید عهد و پیمان با ساحت مقدس امام زمان(عج) و اعلام وفاداری به آرمانهای بلند مهدویت است، میگوید: امام کاظم(ع) در روایتی فرمودهاند «الشیعة تربی بالأمانی»؛ شیعه با آرمانهای بلند تربیت میشود و بر همین اساس مفهوم انتظار مفهومی است که خود سبب تربیت میشود. این روز بزرگ، یادآور غدیر خم است؛ همان گونه که در غدیر، پیامبر اکرم(ص) با معرفی امیرالمؤمنین(ع) به عنوان جانشین خود، مسیر هدایت امت را پس از خویش مشخص فرمودند، در نهم ربیعالاول نیز با آغاز امامت حضرت مهدی(ارواحنا فداه) امیدها برای تحقق وعدههای الهی و برپایی حکومت عدل جهانی زنده میشود. از این رو، این روز را «غدیر ثانی» مینامند؛ چرا که در آن، پیمان ولایت و امامت با آخرین حجت الهی تجدید میشود. قرآن کریم سرشار از اشارات و نشانههایی است که به وجود و ظهور و یاوران حضرت مهدی(ارواحنا فداه) و برپایی حکومت عدل جهانی دلالت دارند.
ایشان در ادامه با بیان کلام خداوند و ظهور حضرت مهدی(عج) و ویژگیهای دولت کریمه ادامه میدهد: قرآن کریم سرشار از اشارات و نشانههایی است که به ظهور حضرت مهدی(عج) و برپایی حکومت عدل جهانی دلالت دارند. پژوهشگران قرآنی، آیات قرآنی مهدویت را تا بیش از ٥٠٠ آیه برشمردهاند که نیمی از آن را میتوان در کتاب «المَهدی فی الکتاب و السُّنَّه» به نظاره پرداخت. یکی از محوریترین و مهمترین آیات مهدویت در قرآن، آیه ۸۶ سوره هود است: «بَقِیَّتُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِین» بازنهاده و ذخیره خدا برای شما پرخیرترین است، اگر مؤمن باشید. این آیه شریفه منشور و سرلوحه و سرآغاز دولت کریمه مهدوی است. بر اساس روایتها هنگامی که حضرت مهدی(عج) ظهور میفرمایند، نخستین کلامی که بر زبان مبارکشان جاری میشود، همین آیه است. ایشان با تلاوت این آیه، خود را به جهانیان معرفی میفرمایند و اعلام میکنند: «اَنَا بَقِیَّةُ الله فِی اَرضِه» منم بازمانده، نماینده و ذخیره خدا در زمینش که برای شما خیر و برکت و بلکه پرخیرترین و پربرکتترین هستم، اگر ایمان داشته باشید. این آیه حاوی پیامهای متعددی است؛ نخست تأکید بر نقش ایمان در پذیرش و همراهی با امامت مهدوی، دوم معرفی ایشان به عنوان منشأ خیر و برکت برای جامعه بشری و سوم اینکه تنها با وصف مؤمن بودن میتوان از نعمت وجود پر خیر و برکت ایشان بهرهمند شد.
«بقیةالله(عج)»؛ تجلیگاه تمام اسمای الهی در وجود ائمه اطهار(ع)
این کارشناس دینی توضیح میدهد: «بقیةالله» به معنای بازمانده و ذخیره الهی است؛ یعنی کسی که از جانب خداوند برای حفظ و حراست از دین و ارزشهای الهی برگزیده شده است. این عنوان در واقع تجلی اسما و صفات الهی در وجود انسان کامل است. در روایتها این عنوان برای تمام پیامبران و ائمه اطهار(ع) به کار رفته است؛ چرا که همگی آنها نمایندگان و جانشینان خداوند در روی زمین بودهاند. اما این عنوان به طور خاص به حضرت مهدی(عج) اطلاق میشود؛ چرا که ایشان، آخرین حجت الهی و منجی عالم بشریت هستند؛ چرا که ایشان بقیةالله الاعظم هستند یعنی عظیمترین و کاملترین تجلی بخش اسما و صفات الهی دروجود انسان و در عرصه جهان و طبق ادامه روایت، مشهورترین و رایجترین لقب حضرت در روزگار ظهور، همین لقب قرآنی «بقیةالله» خواهد بود.
استاد حیدری کاشانی در ادامه با اشاره به روایتی از امام کاظم(ع) به تبیین این مفهوم پرداخته و میگوید: هنگامی که امام رضا(ع) متولد شدند، امام کاظم(ع) قنداقه ایشان را از مادرشان، حضرت نجمه خاتون(س) گرفتند و در گوش راستشان اذان و در گوش چپشان اقامه گفتند. سپس با آب فرات، آب زمزم و تربت حضرت سیدالشهدا(ع) کام ایشان را برداشتند و فرمودند: «هذا کرامة الله؛ هذا بقیة الله». یعنی این فرزند، کرامت و هدیه الهی است؛ این فرزند، بقیةالله است. این امر نشان از پیوند ناگسستنی ائمه اطهار(ع) با مفهوم «بقیةالله» و تداوم خط امامت و ولایت تا عصر ظهور دارد.
توصیههای امام رضا(ع) برای تقویت پیوند با امام عصر(عج)
این کارشناس مهدویت در ادامه و در توضیح دوران غیبت و ظهور حضرت مهدی(عج) در بیان و کلام امام علی بن موسی الرضا(ع) تشریح میکند: امام رضا(ع) که خود مصداق بارز «بقیةالله» در عصر خویش بودند، با تأسی به سیره اجداد طاهرینشان، همواره شیعیان را به تعمیق معرفت و ارتباط با امام زمان(عج) ترغیب میکردند. ایشان نه تنها با کلام نورانی خویش، بلکه با عمل و رفتار خود، به منتظران میآموختند چگونه میتوان در عصر غیبت، در مسیر بقیةاللهی گام برداشت و خود را برای یاری و نصرت امام عصر(عج) آماده کرد. ایشان به شاگردان و پیروان خود توصیه میکردند با دعا، زیارت، توسل و انجام اعمال نیک، پیوند خود را با امام زمان(عج) تقویت کنند.
ایشان یادآور میشود: امام رضا(ع) دعایی را به شاگردان ویژه خویش مانند یونس بن عبدالرحمان تعلیم دادهاند تا در آن از خداوند بخواهند ایشان را در زمره یاوران و انصار حضرت و تقویتکنندگان حکومتش قرار دهد. این دعا را جناب محدث قمی در مفاتیحالجنان با عنوان «دعا برای حضرت صاحبالامر» بلافاصله پس از دعای عهد ذکر کردهاند. این دعا گنجینهای ارزشمند از معارف ناب مهدوی و تجلی والاترین آرزوهای معنوی اولیای الهی است. این دعا به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ارتباط با حضرت بقیةالله(عج) به منتظران میآموزد چگونه از خداوند متعال، توفیق یاری و نصرت امام عصر(عج) را طلب کنند. در این دعا، با تضرع به درگاه الهی، از او میخواهیم: «اللّهُمَّ اسْلُک بِنا عَلَی یدَیهِ مِنْهاجَ الْهُدَی...؛ خدایا، دو دست ما را در دستان هدایتگر آن حضرت بگذار و در راه هدایت سلوکمان ده!» در این دعا همچنین از خداوند میخواهیم ما را در زمره انصار، اعوان و تقویتکنندگان سلطنت آن حضرت قرار دهد: «حَتَّی تَحشُرَنا یوْمَ القِیامَةِ فِی أَنصارِهِ وَ أَعوانِهِ وَ مُقَوِّیةِ سُلطانِهِ» و در راه حمایت و تقویت او از هر گونه شک، شبهه، ریا، کسالت و تنبلی مصون بدارد. این دعا، نه تنها بیانگر عمق ارادت امام رضا(ع) به حضرت بقیةالله(عج) است، بلکه راهنمایی ارزشمند برای ما و تمام سالکان و منتظران بقیةاللهی است تا با تلاوت این دعا و به کار بستن معانی آن، بتوانند آرزوهای معنوی خود را با والاترین آرزوی امام رضا(ع) همسو کنند و در مسیر تحقق والاترین اهداف الهی گام بردارند.
حجتالاسلام حیدری کاشانی با تأکید بر اینکه انتظار فرج، تنها به معنای نشستن و دعا کردن نیست، بلکه به معنای آمادگی برای یاری امام عصر(عج) و تلاش برای تحقق اهداف ایشان است، تصریح میکند: منتظر واقعی کسی است که در راه اصلاح خود و جامعهاش گام بردارد و برای برپایی حکومت عدل جهانی زمینهسازی کند. امروز وظیفه اساسی ما این است که با تقویت ایمان و عرفان و شکران فرهنگ مهدویت با حمایت و نصرت نایب برحق حضرت بقیةالله؛ رهبر معظم انقلاب، برای ظهور آن حضرت زمینهسازی کنیم. ظهور زمانی رخ خواهد داد که ما آمادگی پذیرش و همراهی با حضرت بقیةالله(عج) را با پیروی و همراهی نایب ایشان نشان دهیم. مهمترین تمرین و امتحان ولایتمداری ما در عصر غیبت، در میدان حمایت و نصرت نایب امام تجلی مییابد. به این ترتیب، نهم ربیعالاول به عنوان فرصتی دوباره برای تجدید میثاق با امامت و نیابت مهدوی، به نقطه آغازی برای حرکت در مسیر انتظار فعالانه و زمینهسازی برای ظهور حضرت بقیةالله تبدیل میشود.
نظر شما