‏عوامل دنیا گرایی

جاذبه لذت های دنیایی

یکی از عوامل و فراهم کنند گرایش جامعه منتظر به سمت دنیا گرایی، جاذبه لذت های دنیوی است ،با توجه به اینکه انسان طبیعتا موجودی است که نسبت به مظاهر زیبای دنیا حریص است و در صورتی که امکان بهره برداری از لذایذ مادی برایش فراهم شود کنترل خود را از دست داده و راه افراط را در پیش می گیرد و آنچنان پیش می رود که چه بسابه انکار آخرت سر در آورد و ارزش های انسانی را به فراموشی بسپارد و حتی حاضر می شود با پایمال کردن حقوق دیگران به امکانات بیشتری از مظاهر دنیا دست پیدا کند.

با توجه به این پیامد خطرناک ،خداوند بارها در قرآن مجید این مسئله را یا آوری نموده است و جلوه گری و فریبندگی مظاهر دنیا را هم به مؤمنان و هم به پیامبر اکرم(ص) متذکر شده است ،آنجا که فرمود:

‏«محبت و عشق به خواستنی ها که عبارت است از زنان و فرزندان و اموال فراوان از طلا و نقره و اسبان نشان دار و چهار پایان، کشت و زراعت برای مردم آراسته شده است اینها کالای زندگی زودگذر دنیاست و خداست که بازگشت نیکو نزد اوست .» (آل عمران :١٤ )

و در آیه دیگری آمده است: «اموال و فرزندان کافران تو را به شگفت نیاورد.» ) توبه: ٥٥( و«مبادا زندگی دنیا شماد را بفریبد.» (لقمان :٣٣)

البته در مورد بهره برداری از زینت های دنیا این نکته لازم به یادآوری است که اولا ،خداوند استفاده از زینت های دنیا را برای مومنان حلال کرده است و هرگونه تحریم بهره مندی ازآن را مورد سرزنش قرار داده است. ِ )اعراف:٣٢( «بگو: زینت‏های خدا و روزی‏های پاکیزه‏ای را که برای بندگانش پدید آورد، چه کسی حرام کرده؟! بگو: آنان در زندگی دنیا برای کسانی است که ایمان آورده‏اند [البته اگر چه غیر مؤمنان هم با آنان در بهره‏وری شریکند، ولی‏] در قیامت فقط ویژه مؤمنان است ما این گونه آیات خود را برای گروهی که می‏دانند [و اهل دانش و بصیرت‏اند] بیان می‏کنیم‏.»

وثانیا، به انسان هشدار داده است که «ای فرزندان آدم! [هنگام هر نماز و] در هر مسجدی، آرایش و زینتِ [مادی و معنوی خود را متناسب با آن عمل و مکان‏] همراه خود برگیرید، و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید زیرا خدا اسراف کنندگان را دوست ندارد.» (اعراف: ٣١)

ضعف ایمان و باور های قلبی

با بررسی ویژگی ها و اوصاف دنیا گرایان و افرادی که غرق در لذایذ دنیایی هستند می‌توان به راحتی این عامل را مشاهد کرد که آنان چون به خدا، قیامت و حسابرسی درعالم آخرت ایمان ندارند و یا ایمان ضعیفی دارند گرفتار دنیازدگی شده‌اند و تمام هم و غم خویش را به پای شهوترانی ،تجمل گرایی و دنیا دوستی ریختند و از عمل به آموزه‌های دینی در شیوه زندگی کردن خود دست کشیده‌اند و مسیر گمراهی را انتخاب نمودند قرآن کریم در بسیاری از آیات این حقیقت را بیان کرده است در سوره مدثر آمده است که وقتی در قیامت از گناهکاران علت بدبختی و انحراف آنان را می‌پرسند در نهایت پاسخ می‌دهند که ماچون قیامت را انکار می‌کردیم گرفتار شدیم (مدثر: ٤١-٤٦).

و در سوره ماعون بی‌ایمانی و انکار روز قیامت دلیل بی‌توجهی به رعایت حقوق یتیم و نیازمندان شمرده شده است. (ماعون:3-1)

و همچنین در سوره فرقان منشأ اصلی روی گردانی از حقانیت قرآن و رسالت رسول اکرم(ص) و درخواست های ناروای انسان های کفر پیشه از پیامبر، انکار قیامت مطرح شده است. (فرقان:٤-١١).

و یا در سوره توبه بی ایمانی به روز قیامت، علت ترک جهاد با جان و مال شمرده شده است) توبه: ٤٤-٤٥(

و به اعتراف کسانی که در دنیا آموزه های دینی را به تمسخر می گرفتند علت این کارهای زشت را یقین نداشتن به روز قیامت میدانستند) جاثیه:٣٢-٣٤(3.

فقدان اگاهی و شناخت نسبت به دنیا

یکی از عوامل دلبستگی شدید به مظاهر دنیا نا آگاهی جامعه منتظر به حیله های دنیا و عواقب دنیا گرایی است،از رسول گرامی اسلام (ص) در این باره نقل شده است که فرمود: « اگر آنچه من از دنیا می دانم شما هم بدانید جانهایتان از {فریب آن ایمن} می‌شود» ) متقی هندی1431،ج194:3)

رسانه های ترویج کننده دنیاگرایی

رسانه ها به دلیل ارتباط دائمی و نزدیک با مخاطبان نقش بسیار مهمی در القای دنیاگرایی بر ذهن مخاطبان دارند بلاشک مصرف گرایی و تجمل گرایی که امروزجامعه را در بر گرفته است یکی از آثار ترویج رسانه‌ها می‌باشد، بنابراین یکی از راههای پیشگیری از رشد دنیاگرایی که مصداق بارزش ،تجمل‌گرایی و مصرف بی‌رویه است ،اصلاح رسانه می‌باشد.

فرهنگ ناصحیح اطرافیان و جامعه

یکی دیگر از عوامل دنیا گرایی فرهنگ ناصحیح و غیر اسلامی موجود در میان اطرافیان و جامعه است به عنوان مثال در زمان حاضر ،یکی از مصادیق دنیا گرایی برگزاری مراسم ازدواج در تالار های آنچنانی همراه با پذیرایی کذایی میباشد که به هیچ وجه با روح سبک زندگی اسلامی سازگاری ندارد و این مصیبت آنچنان بر زندگی افراد سیطره انداخته است که افراد غیر مرفه نیز برای اینکه از سوی اطرافیان و جامعه سرزنش نشوند حاضرند با قرض کردن های کمر شکن مراسم خود را در آن تالارهای کذایی برگزار کنند بر همین اساس یکی از راهکاری پیشگیری از چنین مشکلاتی اصلاح فرهنگ جامعه میباشد تا زمانی که معیار ارزش و آبرو، حرف و حدیث های اطرافیان جاهل باشد، این مشکلات ادامه خواهد داشت.

دنیا گرایی حاکمان

یکی دیگر از عوامل مهم که در دنیاگرایی جامعه منتظر نقش تأثیرگذاری دارد، دنیا گرایی و زندگی اشرافی حاکمان و مدیران جامعه هست، این مسئله یک واقعیت اجتماعی انکارناپذیری است که هم در قرآن و هم در سخنان اهل بیت(علیهم السلام)به آن اشاره شده است، آنجا که می فرماید: « و (در قیامت) همه آنها در برابر خدا ظاهر می شوند، در این هنگام، ضعفا (پیروی کنندگان نادان) به مستکبران (و رهبران گمراه) می گویند: ما پیروان شما بودیم، آیا اکنون که به خاطر پیروی از شما گرفتارمجازات الهی شده ایم، شما حاضرید سهمی از عذاب الهی را بپذیرید و از ما بردارید؟ (ابراهیم: 21 و غافر: 47)

در سخنان امیر مومنان علی علیه السلام نیز در این موردآمده است که فرموده اند: « مردم به امیران و حاکمان شبیه ترند تا به پدرانشان» (ابن شعبه حرانی، 1363: 208)

امیر مومنان علی (ع) در زمان حکومت خویش نیز ،در باره دنیاگرایی حاکمان ، فرمانداران خویش را هشدار داده و در نامه ای به عثمان بن حنیف این گونه فرمودند:

‏« آگاه باش! هر پیروی را امامی است که از او پیروی می‏کند، و از نور دانشش روشنی می‏گیرد، آگاه باش! امام شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده، و دو قرص نان رضایت داده است، بدانید که شما توانایی چنین کاری را ندارید امّا با پرهیزکاری و تلاش فراوان و پاکدامنی و راستی، مرا یاری دهید. پس سوگند به خدا! من از دنیای شما طلا و نقره‏ای نیندوخته، و از غنیمت‏های آن چیزی ذخیره نکرده‏ام، بر دو جامه کهنه‏ام جامه‏ای نیفزودم، و از زمین دنیا حتی یک وجب در اختیار نگرفتم و دنیای شما در چشم من از دانه تلخ درخت بلوط ناچیزتر است‏»( نهج البلاغه، نامه 45ص553)مقام معظم رهبری نیز در پیامد فساد حاکمان مدیران فرموده است: « ریخت و پاش ما (حاکمان و مسئولان) مُشوِّق ریخت و پاش دیگران است ،واقعا «اَلنّاسُ عَلی دینِ مُلُوکِهِم»(ابن بابویه 1413،ج15:1) ملوک در این جا به معنای پادشاهان نیست که بگوییم ما پادشاه نداریم، نه، ملوک، شماها هستید، »، ایشان برای تأیید این سخنان خویش در تأثیرگذاری دنیا گرایی و سبک زندگی حاکمان در شیوه زندگی مردم، از وقایع تاریخی استفاده کرده و فرموده است : «در یکی از تاریخ ها، خواندم زمانی که ولید بن عبدالملک خلیفه شده بود، چون خیلی اهل جمع کردن ثروت و جواهرات و اشیاء قیمتی بودند مردم کوچه و بازار وقتی به همدیگر می رسیدند، مکالماتشان از این قبیل بود: آقا! فلان لباس را آوردند، شما خریدید؟ آقا فلان نگین را فلان کس آورده، شما خریدید؟ یعنی مردم همه اش راجع به خرید و فروش وسایل و اشیاء زینتی و امثال اینها حرف می زدند. بعد از ولید، سلیمان بن عبدالملک خلیفه شد، او اهل ساختمان سازی بود و به کاخ سازی و ساختمان سازی خیلی عشق می ورزید، این مُورِّخ می گوید، مردم حتی وقتی برای نماز به مسجد می آمدند، یکی می گفت: آقا! شما کار ساختمانی منزلتان را تمام کردید؟ حرفهایشان همه از این قبیل بود. بعد از این دو نفر، عمر بن عبدالعزیز آمده اهل عبادت بود. مورخ می گوید، مردم کوچه و بازار وقتی به هم می رسیدند، یکی می گفت: آقا ! راستی شما دیروز دعای ماه رجب را خواندید؟ دیگری می گفت: آن دو رکعت نماز را خواندید؟ بنابراین، رفتار ماها (حاکمان و مدیران) تأثیر قهری در رفتار مردم دارد» (بیانات رهبری: 8 / 4/ 1384)

ایشان در باره پیامد آلوده شدن نظام به فساد، فرمودند:«فساد اقتصادی و اخلاقی و سیاسی، توده ی چرکین کشورها و نظامها و اگر در بدنه ی حکومتها عارض شود، زلزله ی ویرانگر و ضربه زننده به مشروعیّت آنها است؛ و این برای نظامی چون جمهوری اسلامی که نیازمند مشروعیّتی فراتر از مشروعیّتهای مرسوم و مبنائی تر از مقبولیّت اجتماعی است، بسیار جدّی تر و بنیانی تر از دیگر نظامها است. وسوسه ی مال و مقام و ریاست، حتّی در عَلَوی ترین حکومت تاریخ یعنی حکومت خود حضرت امیر المؤمنین (علیه السّلام) کسانی را لغزاند، پس خطر بُروز این تهدید در جمهوری اسلامی هم که روزی مدیران و مسئولانش مسابقه ی زهد انقلابی و ساده زیستی میدادند، هرگز بعید نبوده و نیست»(بیانیه گام دوم انقلاب22/11/97)

دنیاگرایی رهبران دینی

با توجه به اثر گذاری سبک زندگی رهبران دینی در جامعه منتظر ، و پیامد خطر ناک دنیاگرایی آنان، امام خمینی نیز در توصیه ای به علما فرمودند: «من اکثر موفقیتهای روحانیت و نفوذ آنان را در جوامع اسلامی در ارزش عملی و زهد آنان می‏دانم و امروز هم این ارزش نه تنها نباید به فراموشی سپرده شود، که باید بیشتر از گذشته به آن پرداخت ،هیچ چیزی به زشتی دنیاگرایی‏ روحانیت نیست. و هیچ وسیله‏ای هم نمی‏تواند بدتر از دنیاگرایی‏، روحانیت را آلوده کند. چه بسا دوستان نادان یا دشمنان دانا بخواهند با دلسوزیهای بی مورد ،مسیر زهدگرایی آنان را منحرف سازند؛ ... در این شرایط حساس و سرنوشت‏سازی که روحانیت در مصدر امور کشور است و خطر سوء استفاده دیگران از منزلت روحانیون متصور است، باید بشدت مواظب حرکات خود بود. » (موسوی خمینی، 1378ج21ص100)

‏ یکی دیگر از پیامد های دنیاگرایی علما که امام خمینی(ره) در توصیه های خود به آن اشاره نمودند، ایجاد ضعف و سستی در مقابله و مبارزه با دشمنان اسلام است، ایشان در این باره فرمودند: ‏«ایادی استعمار می‏خواهند تمام حیثیات اسلام را از بین ببرند، و شما باید در مقابل ایستادگی کنید؛ و با حبّ‏ نفس و حبّ جاه و کبر و غرور نمی‏توان مقاومت کرد. عالم سوء، عالم متوجه به دنیا، عالمی که در فکر حفظ مسند و ریاست باشد،نمی‏تواند با دشمنان اسلام مبارزه نماید. و ضررش از دیگران بیشتر است. قدم را الهی کنید، حبّ دنیا را از دل بیرون نمایید، آن وقت می‏توانید مبارزه کنید»(موسوی خمینی ، 1387 ،61و62)