وحدتی که بر پایه تبیین حقیقت و احترام به اعتقادات استوار باشد، نه سکوت و انکار باورها. چگونه می‌توان در عین حفظ مرزهای اعتقادی، به تعامل سازنده و وحدتی پایدار دست یافت؟ این پرسشی است که آیت‌الله حسین گنجی اشتهاردی، استاد برجسته حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با ما به آن پاسخ می‌دهد.
وحدت؛ پاسداشت اعتقادات و پرهیز از تفرقه
آیت‌الله گنجی اشتهاردی ضمن تأکید بر اهمیت وحدت امت اسلامی با اشاره به سوءبرداشت‌های احتمالی از مفهوم وحدت، اظهار می‌کند: وحدت به معنای دست کشیدن از اعتقادات نیست. نباید به بهانه وحدت، در بیان حقایق و اعتقادات اصیل خود سکوت کنیم. باید حقایق را تبیین کرد، اما ضروری است از نزاع، درگیری و سخنان تفرقه‌افکن دوری جست. وحدت، تعاملی سازنده در عین حفظ مرزهای اعتقادی است. آنچه در کتب شیعه وجود دارد، غیرشیعیان نیز به این مسائل و مطالب اذعان دارند و آن را مطرح کرده‌اند. حال، برخی از این مطالب، مرتبط با تبری هستند که باید با حکمت و درایت به آن پرداخت.
وی با اشاره به روایتی از پیامبر اکرم(ص) بیان می‌کند: پیامبر(ص) فرمود «لاَ یُقْبَلُ إِیمَانٌ إِلاَّ بِوَلاَیَتِهِ وَ اَلْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِهِ» ایمان بنده مورد پذیرش خداوند واقع نمی‌شود مگر آنکه اهل تبری باشد. اگر کسی بگوید اهل‌بیت(ع) را قبول دارم، اما با مخالفان اهل‌بیت(ع) در صلح و سازش به سر می‌برم و بی‌طرفم، این ایمان فایده‌ای ندارد و هیچ نتیجه مثبتی دربرنخواهد داشت. ایمان باید با دو بال تولی و تبری به پرواز درآید. تولی، محبت و پیروی از اهل‌بیت(ع) است و تبری، بیزاری جستن از دشمنان خدا و اهل‌بیت(ع). این دو، لازم و ملزوم یکدیگرند. این‌گونه نیست که بتوانیم تولی را داشته باشیم و تبری را کنار بگذاریم.
امیرالمؤمنین(ع)؛ محور وحدت و تجلی رحمت الهی
آیت‌الله اشتهاردی در ادامه به اعتراف مخالفان به فضائل بی‌شمار امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرده و آن را شهادتی بر حقانیت ایشان می‌داند. این استاد حوزه با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) و نقل قول از ابن ابی‌الحدید معتزلی در شرح نهج‌البلاغه، می‌گوید: ابن ابی‌الحدید معتزلی در شرح نهج‌البلاغه می‌گوید فضائل و مناقب امیرالمؤمنین(ع) آن‌قدر فراوان است که ماه‌ها می‌توان در مورد آن سخن گفت. این فضائل را نه شیعیان، بلکه از علمای اهل سنت بیان می‌کند. این اعترافات از سوی مخالفان، شهادتی بر حقانیت امیرالمؤمنین(ع) و جایگاه والای ایشان است. او می‌گوید فضائل حضرت از دیدگاه علمای خودشان آن‌قدر فراوان است که اگر بخواهیم به بیان آن فضائل بپردازیم، حتی یک دهم از دهگان‌های فضائل ایشان نیز قابل شمارش نخواهد بود. اهل سنت به فضائل لا تحصی و لایتنهای امیرالمؤمنین(ع) معترف بوده و شیعیان و اهل سنت در این قضیه با هم اشتراک دارند. باید این فضائل را به نسل جوان منتقل و آن‌ها را با شخصیت والای امیرالمؤمنین(ع) آشنا کنیم.
آیت‌الله گنجی در ادامه بحث فضائل امیرالمؤمنین(ع) به فضیلت قرائت و کتابت فضائل ایشان و آمرزش گناهان اشاره کرده و آن را دریچه‌ای به سوی رحمت الهی می‌داند. وی به روایتی از امام صادق(ع) نیز اشاره کرده و یادآور می‌شود: امام صادق(ع) در روایتی نقل شده در الامالی از قول حضرت رسول(ص) فرمودند: خداوند تعالی برای برادرم علی بن ابی‌طالب(ع) فضائلی را قرار داده که از کثرت و زیادی شمرده نمی‌شود، پس هر کس یکی از فضائل او را بخواند با اقرار به آن، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می‌بخشد و هر کس یک فضیلت از فضائل او را بنویسد تا وقتی که اثر آن نوشته باقی باشد ملائکه برای او استغفار می‌کنند و هر که به یکی از فضائل او گوش فرا دهد خداوند گناهان او را که از راه گوش انجام داده میآمرزد و هر که نوشته‌ای از فضائل او را بخواند، خداوند گناهانی را که او از راه چشم مرتکب شده میآمرزد. سپس فرمود نگاه به علی بن ابی‌طالب(ع) عبادت است؛ خداوند ایمان بندهای را نمیپذیرد مگر با ولایت او و بیزاری از دشمنانش.
زیارت و فضائل اهل بیت(ع)؛ راهی به سوی تطهیر و تقرب الهی
این کارشناس دینی در تشریح عبارت «لیغفر لک الله ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر...» که در روایت بیان شد، توضیح می‌دهد: این عبارت در سه جا نقل شده است که یکی از آن‌ها زیارت امام رضا(ع) است و به این معناست که این عمل، دریچه‌ای به سوی رحمت الهی است، گناهان گذشته را محو و نابود و انسان را نسبت به آینده، واکسینه کرده و اجازه نمی‌دهد به آسانی گناه کند. یکی از معانی این عبارت، آمرزش گناهان پیش از زیارت است. در این حدیث هم منظور گناهان پیش از قرائت فضائل امیرالمؤمنین(ع) است. بنابراین، قرائت فضائل امیرالمؤمنین(ع) با اقرار و اعتراف، دو اثر دارد؛ نسبت به گذشته، محو و نابود کردن گناهان و در زمینه آینده، واکسینه‌کردن انسان و جلوگیری از ارتکاب گناه. این فضیلت، نشان‌دهنده جایگاه رفیع امیرالمؤمنین(ع) نزد خداوند است.
وی با اشاره به دلیل این روایت که زیارت امام رضا(ع) سبب بخشش گناهان می‌شود، اظهار می‌کند: زیارت، افراد را دگرگون کرده و سبب تحول روحی و معنوی در انسان می‌شود. انسان به برکت توبه و استغفار تغییر پیدا می‌کند، قلب و ذهنش متحول شده و گناهانی را که قبلاً انجام می‌داده، ترک می‌کند. زیارت، جوهره‌ای در وجود زائر می‌گذارد که او را وادار به استغفار و جبران کند. زائر امام رضا(ع) بر اثر این ارتباط، از بسیاری از گناهان که پیش از این مرتکب می‌شد، دوری می‌جوید. زیارت، پالایش‌کننده قلب و ذهن است و انسان را به سوی کمال هدایت می‌کند. همچنان که در آیه ۷۰ سوره فرقان آمده است «فَأُولئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ...» با زیارت و توبه و... خداوند بدی‌هایشان را به خوبی‌ها تبدیل می‌کند. زیارت، افراد را دگرگون می‌کند. حتی اگر گناهی انجام دهد، زیارت جوهره‌ای در وجود زائر می‌گذارد که با آن جوهره استغفار کرده و خلاف را جبران کند.
تولی و تبری؛ ارکان ایمان و ضامن وحدت امت اسلامی
وی به قسمت آخر روایت «وَ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ إِیمَانَ عَبْدٍ إِلَّا بِوَلَایَتِهِ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِه» نیز اشاره کرده و می‌گوید: خداوند ایمان بندهای را نمیپذیرد مگر با ولایت او و بیزاری از دشمنان. در این زمینه و در روایتی از امام صادق(ع) داریم که حضرت فرمود پدرم برایم روایت فرمود از پدرش و او از جدش رسول خدا(ص) که فرمودند: هر کسی ناتوان است از یاری کردن ما اهل‌بیت(ع) پس در تنهایی و خلوت دشمنان ما را لعن کند که در آن صورت ملائکه او را مساعدت کرده و کسی را که او لعنت کرده لعنت می‌کنند و برای او ستایش و دعا کرده و می‌گویند: خدایا درود بفرست بر این بنده‌ات که آنچه را در توانش بود تقدیم کرد و اگر بیش از این هم می توانست، انجام می داد. پس از جانب حق تعالی ندا می‌رسد که اجابت کردم دعای شما را و صدای شما را شنیدم و درود فرستادم به روح آن عبد در بین ارواح و او را از برگزیدگان و نیکان قرار دادم. این روایت در تفسیر امام حسن عسکری(ع)، ص۴۷، حدیث ۲۱ و مستدرک الوسائل ج۴، ص ۱۰ و نیز جلد ۲۷ بحارالانوار نقل شده است. این لعن، اعلام برائت از باطل و یاری رساندن به حق است.
آیت‌الله گنجی اشتهاردی در پایان با تأکید بر اهمیت تبری از دشمنان خدا، تصریح می‌کند: برائت از دشمنان خدا، از اوجب واجبات و تکلیفی الهی است. دشمنان خدا، همان دشمنان اهل بیت(ع) هستند و باید از آنان بیزاری جست. این بیزاری، نشان‌دهنده ایمان و اعتقاد راسخ به حقانیت اهل بیت(ع) است. اما در این مسیر باید توجه داشت حفظ وحدت و همدلی در عین پایبندی به اعتقادات، ضروری است و باید تمام مؤمنان در این مسیر، با بصیرت و آگاهی گام بردارند.
نظر شما