پیامبرانی که خاتمشان محمد مصطفی(ص) بود. پیامبری که با میلادش درهای فیض و رحمت را به سوی همه جهانیان گشوده است. در آستانه میلاد باسعادت خاتم‌الانبیا(ص) درباره جلوه‌های رحمت و رأفت نبوی و آموزه‌های ایشان برای امت اسلامی در شرایط کنونی با آیت‌الله مهدی زمانی‌فرد، از اساتید درس خارج حوزه علمیه خراسان و عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
جلوه‌های رحمت پیامبر(ص) در قرآن کریم چیست و در روزگار کنونی چگونه می‌توانیم از وجود رحمت نبوی نصیب و بهره ببریم؟
در سوره مبارکه توبه آیه ۱۲۸، خداوند متعال به سه نمونه از رحمت آن حضرت اشاره می‌فرماید: «لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ».
نخستین جلوه رحمت در این آیه آنجاست که می‌خوانیم رنج‌های شما بر این پیامبر بسیار دشوار است و اشاره به دلسوزی و مهرورزی آن حضرت نسبت به یکایک آحاد جامعه انسانی دارد. رحمت و شفقتی که موجب شده رنج‌های مردم برای او بسیار سخت و دشوار شود. دومین جلوه رحمت در این آیه مبارکه، تلاش پیامبر اکرم(ص) و اشتیاق فراوان حضرت محمد مصطفی(ص) برای هدایت انسان‌ها عنوان شده است. «حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ» یعنی حضرت برای هدایت و نجات انسان‌ها بسیار دغدغه داشته‌اند و تلاش می‌کردند، به این امید که انسان‌ها به مسیر هدایت بازگردند.
سومین جلوه رحمت در مورد حضرت محمد(ص) رأفت و رحمتی است که به مؤمنان دارند. وجود نازنین رسول اکرم(ص) نسبت به مؤمنان «رَءوفٌ رَحِیمٌ» است، یعنی هم دارای رأفت است و هم دارای رحمت است. نکته دقیقی در اینجا وجود دارد؛ رأفت با رحمت تفاوتی دارد. رأفت به این معناست که مهرورزی ناشی از یک نوع نگرانی برای شخصی باشد، اما رحمت، مهر و علاقه به شخصی برای آینده او و برای خوشبختی و سعادت او است.
البته باید در نظر داشته باشیم ما نیز با الگوگیری از رسول اکرم(ص) در حد خود این سه روحیه و نماد را در خود ایجاد و با دلسوزی و مهربانی برای هدایت دیگران تلاش کنیم.
با توجه به جلوه رحمت بودن حضرت ختمی مرتبت(ص) معنای تاریخی آیه «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» چه می‌تواند باشد و برای امروز ما حاوی چه عبرت‌هایی است؟
در زمینه سؤال و آیه‌ای که از سوره مبارکه فتح اشاره شد باید گفت خداوند متعال در ذیل آیه ۲۹، پیامبر اکرم(ص) و یاران آن حضرت را با دو صفت توصیف می‌فرماید؛ کسانی که «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ» و «رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» هستند. این ویژگی‌هایی که در این آیه مطرح شده اشاره به دو صفت پیامبر و اصحاب آن حضرت دارد با عنوان تبری و تولی.
تبری یعنی دوری و برائت جستن از دشمنان خداوند که هدایت را نمی‌پذیرند. انسان باید در برابر آن‌ها سخت و غیرقابل نفوذ باشد. صفت دوم تولی یعنی مهربانی و محبت ورزیدن به دوستان خدا و انسان‌هایی که در مسیر هدایت قرار دارند. این دو صفت که در این آیه بیان شده در زمان پیامبر اکرم(ص) جلوه‌های بسیار واضحی داشته است. مؤمنان و یاران پیغمبر اکرم(ص) در میان خود بسیار مهربان و برای رفع مشکلات همدیگر کوشا بودند.
از سوی دیگر در برابر کافران و کسانی که در برابر پیامبر(ص) قرار می‌گرفتند، بسیار سخت و نفوذناپذیر بودند و با آن‌ها هیچ صلح و آشتی نداشتند. البته که این دو صفت در زمان ما بسیار واضح و روشن می‌تواند تحقق پیدا کند؛ به‌طور مثال کشورهای اسلامی به عنوان برادران دینی، درون خود پیوند بسیار مستحکمی داشته باشند. متحد شدن و تلاش برای رفع نقص و مشکلاتی که میان امت اسلامی است، یکی از راهکارهاست. از سوی دیگر، امت اسلامی باید جبهه واحدی به صورت یک سد محکم نفوذناپذیر در برابر استکبار و کفر جهانی تشکیل دهد. در زمان کنونی اگر به این آیه عمل کنیم، شاهد پیروزی جبهه اسلام و جبهه مقاومت در برابر جبهه کفر، نفاق و استکبار جهانی خواهیم بود.
به نظر شما در شرایط کنونی دنیای اسلام و تهدید و دشمنی بی‌شائبه رژیم صهیونیستی، شکل‌گیری امت اسلامی زیر سایه آموزه‌های نبوی به چه میزان ضروری است؟
با الهام از آیه ۱۰۳ سوره مبارکه آل‌عمران به پاسخ این ضرورت می‌پردازیم. خداوند متعال امت رسول خدا(ص) را مکلف به وحدت، انسجام و چنگ زدن به ریسمان محکم الهی می‌کند. در آیه مبارکه، خداوند متعال می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا؛ و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید». واضح و روشن است که این آیه قرآن اشاره به یک تکلیف اساسی برای مسلمین در تمام زمان‌ها و مکان‌ها دارد؛ اینکه با چنگ زدن به ریسمان الهی که همان قرآن کریم، وجود مبارک پیامبر عظیم‌الشأن(ص) و اهل بیت نبوت است باید وحدت خود را حفظ کنند. «وَلَا تَفَرَّقُوا» دچار تفرقه نشوند. تفرقه موجب سستی است. تفرقه موجب می‌شود نیروهایی که باید در تقابل با دشمن به کار گرفته شوند، درون خود جامعه اسلامی در برابر یکدیگر قرار بگیرند. با توجه به اینکه ما در شرایط فعلی با جبهه استکبار در حال مقابله و ایستادگی هستیم و دشمنان با وحدت و انسجامی که دارند، می‌خواهند جبهه مقاومت و مسلمان مبارز و انقلابی را شکست بدهند؛ ضرورت ایجاب می‌کند ما یک امت واحده باشیم، این آیه مبارکه را الگو و سرلوحه امور خود قرار دهیم و با چنگ زدن به ریسمان مستحکم الهی، وحدت، انسجام و یکپارچگی این امت اسلامی را حفظ کنیم و درون خود از هرگونه تفرقه و اختلاف بپرهیزیم تا بتوانیم با این انسجام، استحکام لازم را پیدا و در برابر دشمنان اسلام ایستادگی کنیم.
رهاورد وجود حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(ص) برای بشریت چه بوده که به‌طور مستمر و بدون انقطاع، هنوز بشریت از فیض وجود ایشان مستفیض است؟
رهاورد این فیض مستمر و بدون انقطاع و رمز این جاودانگی و ماندگاری را باید در دینی که ایشان رسولش بودند، جست‌وجو کنیم. هر مکتب و دینی که تعالیم آن مطابق با فطرت انسان‌ها باشد، ماندگار و جاودانه خواهد بود. در قرآن کریم تأکید فراوانی داریم که دین ماندگار دینی است که مطابق با فطرت انسان‌ها باشد. وجود گرانقدر و شریف رسول اکرم(ص) آنچه برای بشریت به ارمغان آورده‌اند و همه تعالیمشان در تناسب و هماهنگ با ذات و فطرت انسان‌هاست. در سوره مبارکه اعراف، آیه ۱۵۷ خداوند رهاورد وجود نبی اکرم(ص) را که همان احکام، دستورات و اخلاق مطابق با فطرت انسان‌هاست، بیان می‌کند: «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّبَاتِ وَیُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَائِثَ وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذِینَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». پیامبر(ص) در ۶ محور به کارهایی که برای فطرت شناخته شده است، امر کرده و از اموری که با فطرت هماهنگی ندارد نهی می‌کنند، همچنین چیزهایی را که پاک و پاکیزه است برای ایشان حلال کرده و غل و زنجیرها -چه مواردی که اعتقادی و خرافات فکری باشد و چه غل و زنجیرهای اخلاقی نظیر کینه، حسد، بخل و ظلم- را از دست و پای بشر برمی‌دارد.
این محورهای شش‌گانه که در آیه کریمه ذکر شد همه در یک کلمه خلاصه می‌شود؛ رهاورد رسول اکرم(ص) تعلیمات فطری است. در حقیقت آنچه با ساختار وجودی بشر در هماهنگی باشد، باقی می‌ماند و مواردی که با وجود بشری ناهماهنگ باشد به مرور زمان حذف می‌شود. یعنی سازمان وجودی بشر به خودی خود و فطرتاً آن را نمی‌پذیرد. همچنان‌که اگر غذایی نامناسب و مسموم باشد وقتی وارد دستگاه گوارش می‌شود دستگاه گوارش، او را نمی‌پذیرد و پس می‌زند، اما غذایی که مناسب است، بدن انسان آن را می‌پذیرد. تعلیمات مکاتب گوناگون نیز همین‌گونه تنظیم شده است. دین مبین اسلام که رهاورد وجود نازنین رسول اکرم(ص) است، دینی ماندگار و ماناست، زیرا کاملاً هماهنگ با فطرت انسان است. لذا در طول تاریخ، تک تک آحاد بشر از فیض وجود مبارک رسول اکرم(ص) بهره‌مند و مستفیض می‌شوند.
