عقاب طلایی بی تردید، سلطان آسمان ایران است. با طول بالهای بیش از دو متر، عقاب طلایی، پرنده بی رقیب عرصه آسمان است. او می تواند دقایق متمادی سوار بر جریانهای هوا باشد، بی آنکه بال بزند.

عقاب طلایی؛ سلطان آسمان ایران
زمان مطالعه: ۶ دقیقه

 چشمهای تیزبینش به او کمک می کند تا کوچکترین جنبشها را در سطح زمین ببیند. طعمه عقاب طلایی همین که از لانه بیرون بیاید، یا از زیر بوته ای بیرون بجهد، فرصت رسیدن به مخفیگاه بعدی اش نخواهد یافت. سرعت عقاب طلایی هنگامی که به سوی زمین شیرجه می رود، به ۳۲۰ کیلومتر در ساعت می رسد. او در این هنگام، موشکی است که از آسمان به زمین شلیک شده است. چنگالهای تیز و پاهای عضلانی به او کمک می کند تا بتواند طعمه های بیش از ۵/۳ کیلوگرم را با خود به آسمان ببرد.

عقاب طلایی سلطان آسمان ایران است. از البرز تا زاگرس و از بینالود تا هزارمسجد، عقاب طلایی رقیب ندارد. پس چندان عجیب نیست که ایرانیان باستان وقتی به جنگ دشمنان می رفتند، طلایه دار لشکرشان، پرچمی بود که عقاب طلایی بر آن نقش شده بود. آنها قدرت و غرور خود را در این پرنده افسانه ای می دیدند.

   عقاب طلایی در اساطیر

ابوریحان بیرونی می‌نویسد، ایرانیان عقاب بال گشوده را که پرچم ایرانیان بود، بر سر نیزه بلندی در پیشاپیش سپاهیان می‌گرفتند. گزنفون تاریخ نویس یونانی می گوید: پرچم ایرانیان عقابی بود از زر ناب که بر سر نیزه می‌افراشتند.

اجداد ما، دیدن عقابها را بویژه عقاب طلایی را که درشت پیکرترین عضو خانواده عقابها بوده و هست، به فال نیک می گرفته اند و آن را نمادی از بهروزی و پیروزی می دانسته اند. در متون کهن، داستانی درباره‌ کوروش بزرگ نوشته شده است. در آن داستان آمده که هنگامی که وی با سپاهیان خود به جنگ آشور می‌رفت، پدرش او را تا مرز کشور فارس همراهی کرد و در آنجا عقابی دید که پیشاپیش آنان در پرواز است. پدر کوروش دیدن عقاب را به فال نیک گرفت و گفت که پسرش در این جنگ پیروز خواهد شد.

روی یک قطعه کاشی که در کاوشهای باستان شناسی در تخت جمشید یافت شده، نقش شاهینی با بالهای گشاده دیده می‌شود که در چنگال خود گویی را گرفته و گوی دیگری نیز بر سر دارد.

   میراث تاریخی زیست بوم ایران

عقاب طلایی میراث تاریخی زیست بوم ایران است. این جانور در ایران در امتداد دو رشته کوه البرز و زاگرس و کویرهای مرکزی سکونت دارد. ماده از نر بزرگتر است و جز این تفاوتی میان دو جنس، ندارند. در ۴ تا ۵ سالگی بالغ می شود. عقاب طلایی نام خود را از پرهای طلایی و برنزی تاج، سر و پشت گردنش گرفته است. پرهای سر و گردن او قهوه ای تیره است و از دور به سیاهی می زند. ساق پای عقاب طلایی از هر دو طرف پوشیده از پر است. در هنگام پرواز بالها کمتر به بالا خم شده و تقریباً مسطح است. مناطق صخره ای، چشم اندازهای فراخ را به زمینهای هموار و مناطق جنگلی ترجیح می دهد. عقاب طلایی تنها با یک جفت دیده می شود و تک همسر است و احتمالا تا پایان عمر پیوند جفتها برقرار می ماند.

این جانور برای شکار استراتژی‌های گوناگونی دارد. هرکدام قلمرویی به وسعت ۹۰ کیلومتر دارند و می توانند طعمه ای به وزن ۶/۳ کیلوگرم را طی پرواز حمل کنند. سرعت متوسط عقاب طلایی ۵۰ کیلومتر در ساعت ثبت شده است که می تواند در زمان شیرجه آن را به ۳۲۰ برساند.

عقابهای طلایی، مثل دیگر اعضای خانواده خود، چند لانه دارند که به طور چرخشی از آن استفاده می کنند و در شرایط لانه می توانند ۳ متر قطر و ۴ متر ارتفاع داشته باشند. سن متوسط عقابهای طلایی به ۳۵ سال می رسد. این حیوان به طور متوسط روزانه ۳۰۰ گرم گوشت می خورد.

   یک رژیم غذایی متنوع

عقاب طلایی، رژیم غذایی متنوعی از حیوانات زنده و مرده، شامل پستانداران کوچکی نظیر خرگوش، سنجاب، موش خرما و راسوی بدبو دارد. انتخاب دوم عقابهای طلایی، پرندگان کوچکتر هستند، پرندگانی مثل باقرقره، زاغی و کبوتر، خزندگان مثل لاک پشت و مار. عقابهای طلایی، ماهی هم می خورد. این رژیم غذایی بسته به محل زندگی پرنده، می تواند شکل متفاوتی به خود بگیرد.

   زندگی آرام در ارتفاعات دنج

عقابهای طلایی معمولا دور از شهرها، در علفزارها یا بر فراز کوه های بلند و ناهموار زندگی می کنند. آنها اغلب در لبه پرتگاه ها یا نوک صخره ها و روی درختان بلند، یا بندرت بالای عمارتهای ساخته بشر، نظیر آسیاب بادی، برج دیدبانی و دکل برق، آشیانه می سازد. نر و ماده، در بهار، با کمک تکه های چوب و شاخه های ضخیم، لانه ای سکو مانند با عرض بیش از ۲ متر در ارتفاع تا ۱۰۷ متری ساخته و داخل آن را با گیاهان نرم، علف، برگ و پوست درختان، خزه و گلسنگ آستر می کنند.

نر و ماده، در ساخت یا مرمت لانه شرکت می کنند. در فصل تولیدمثل به طور متوسط دو تخم به رنگ سفید کدر با نقاط یا لکه های قهوه ای یا قهوه ای مایل به قرمز، به فواصل سه تا چهار روز گذاشته می شود. وظیفه اصلی خوابیدن روی تخم ها بر عهده ماده است هر چند که نر نیز اغلب در این کار مشارکت می کند. ۳۵ تا ۴۵ روز طول می کشد تا جوجه ها از تخم بیرون آیند. والدین، همزمان به تغذیه جوجه ها می پردازند، هر چند که جنس نر، بویژه در چند هفته نخست، بخش عمده غذا را فراهم می کند. ۴۵ تا ۸۱ روز وقت لازم است تا جوجه ها پر در بیاورند. در این زمان، آنها از طریق راه رفتن، جست و خیز یا افتادن از لانه، آن را ترک می کنند. آنها پرواز را در سن ۱۰ هفتگی شروع کرده و ۸۰ – ۳۲ روز بعد از پر درآوری، زندگی مستقلی را آغاز می کنند.

در گذشته، این عقیده نادرست که عقاب طلایی به احشام و طیور حمله می کند، سبب شد این پرنده به طور گسترده مورد بی مهری انسان واقع شود. 

انواع عقابها بویژه عقاب طلایی جزو گونه‌های جانوری حمایت شده از سوی سازمان حفاظت محیط‌ زیست به شمار می‌ آید.

خانواده پرجمعیت عقاب ها در ایران

از بین ۱۲ گونه عقاب بزرگ یا کوچک جثه ای که در ایران زندگی می کنند، عقاب طلایی بعد از عقاب دریایی دم سفید، بزرگ ترین است. همین است که این گونه بی رقیب در پهنه سرزمین می پروراند؛ پرنده ای که آسمان همه جای ایران را در می نوردد و فقط کویرهای مرکزی و جنوب شرقی ایران پرواز این پرنده باشکوه را نمی بیند، آن هم به این خاطر که ارتفاعات مناسبی برای لانه سازی آنها وجود ندارد. عقاب طلایی، حد و مرز نمی شناسد و در تمام ایران به جز این مناطق زندگی می کند.

درست است که زیستگاه اصلی این پرنده در ایران، پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده ارسباران است اما ارتفاعات کوهستانی رشته کوه های البرز، از شمال شرق تا شمال غرب و ارتفاعات زاگرس از شمال غرب تا جنوب غرب و حتی ارتفاعات استان های جنوبی هم در تمام فصول سال، شرایط ایده آلی را برای زندگی و مکانی مناسب برای لانه سازی و جوجه آوری عقاب طلایی فراهم کرده اند. در کل عقاب ها در همه جای دنیا، پرنده هایی سختگیر نیستند و کافی است مکان مناسبی برای لانه سازی و طعمه ای برای شکارشان باشد تا آنها هم باشند. برای همین هم در سراسر آمریکای شمالی، اروپا، آسیا و شمال آفریقا زیستگاه های عقاب طلایی دیده می شوند. عقاب دریایی پالاس، عقاب پرپا، عقاب دوبرادر، عقاب دشتی و عقاب تالابی چند عضو دیگر خانواده عقاب ها را در ایران تشکیل می دهند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • مدیر سایت مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظرات پس از تأیید منتشر می‌شود.
captcha

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • ۲۰:۴۷ - ۱۳۹۸/۰۸/۲۰
    0 0
    قوی سرعتی است