دین مبین اسلام به عنوان برنامه کامل و نهایی خداوند برای رسیدن بشر به سعادت دنیوی و اخروی، در امر حکومت اسلامی برنامه دقیق و منظمی دارد که اگر یک حکومت، سیاست‌های خود را با آن تطبیق دهد می‌تواند هم در مادیات و رفاه، امت خویش را به نقطه‌های کمال برساند و هم در معنویات بر دیگر حکومت‌ها و ملل پیشی بگیرد.
برنامه حکومت و قانون اساسی اسلامی که بتواند وظیفه نیل جامعه به سوی سعادت را انجام دهد، از کتاب و سنت پیامبر و اهل بیت آن حضرت(ع) گرفته می‌شود و در عصر غیبت - که دوران رجوع به فقهای دین‌شناس و آگاه به امور زمان است- از اندیشه‌های فقهای مکتب اهل بیت(ع) و سیره آن بزرگواران، می‌توان این روش حکومتی را استنباط کرد.
آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی که در زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از مجتهدان و معتمدان امام خمینی(ره) و مردم شریف و متدین ایران و سپس از بزرگ‌ترین مراجع شیعه محسوب می‌شدند، با حضور فعال خود در مجلس خبرگان قانون اساسی -که می‌توان گفت مهم‌ترین نهاد در تأسیس نظام مقدس اسلامی و تعیین سیاست‌های آن به‌شمار می‌رفت- و نیز در سِمَت دبیری شورای نگهبان، در شناساندن روش حکومتی اسلام عزیز -که مستنبط از ثقلین است- نقش بسزایی ایفا کرده و توانستند خدمات زیادی به جامعه اسلامی در تطبیق قوانین مصوب با مبانی اسلامی، ارائه دهند.
به مناسبت نخستین سالگرد آن مرجع بصیر و فقیه ولایی، نیم‌نگاهی به الزامات قانون اساسی از منظر آن فقیه خبیر خواهیم داشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تصمیم بر تدوین قانون اساسی مبتنی بر احکام اسلام، نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی توسط مردم انتخاب شدند و برای تدوین این قانون، به مجلس راه یافتند.
در این میان، از حوزه انتخابیه استان مرکزی، دو نفر از مجتهدان و دانشمندان به نام مرحوم آیت‌الله العظمی حاج آقا مرتضی حائری، خَلف بزرگوار مؤسس حوزه و دیگری آیت‌الله العظمی حاج آقا شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی انتخاب شدند. پس از برگزاری انتخابات، قرار بر این شد بزرگان و دانشمندان و فقها، هر کدام توانایی و تخصص دارند، پیش‌نویس پیشنهادی خود درزمینه قانون اساسی را ارائه دهند.
آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی که هم از مجتهدان مسلّم بودند و هم از نظر تسلط بر مکاتب حقوقی و قوانین اساسی دیگر کشورها، تبحر خاصی داشتند نیز پیش‌نویسی آماده کرده و ارائه دادند.
ایشان این پیش‌نویس را در شعبان ۱۳۹۹ قمری مشتمل بر مقدمه، ۱۳فصل و ۱۹۱اصل نوشتند. مرجع راحل و محبوب، در مقدمه این پیش‌نویس، مطالب مهمی را ذکر فرمودند که به‌طور اجمال عرض می‌کنم.
ایشان در ابتدای این مقدمه می‌نویسند: «قانون اساسی، چنان که عموم مسلمانان و غیرمسلمانان آشنا با معارف و فرهنگ اسلام می‌دانند، قرآن مجید و سنت است. آنچه به عنوان قانون اساسی تدوین می‌شود، باید بر اساس اصول و ضوابط کلی و جهان‌بینی اسلام، و معرف نظر اسلام به حیات و سیاست و اقتصاد و اجتماع و عقیده و اخلاق باشد».
معظم‌له در قسمت دیگری از این مقدمه با اشاره به اینکه در تدوین قانون اساسی، نباید مکتب‌های شرق و غرب را اصل و معیار قرار داد، می‌نویسند: «نباید از معایب بسیاری که رژیم‌های شرق و غرب دارد غافل ماند و آن‌ها را کامل و بی‌عیب و نقص دانست و از برتری‌ها و امتیازاتی که نظام اسلام بر آن نظامات دارد چشم‌پوشی کرد».
ایشان با اشاره به اینکه نظام اسلام، یگانه نظامی است که از هر جهت کامل، انقلابی، پیشرو، حافظ حقوق و ارزش‌های متعالی انسان است، می‌فرمایند: «این نظام، نظامی است که در آن، حاکم و محکوم، علی السّواء و برابرند. در آن استکبار و استعلا و گردن‌کشی و برتری‌جویی و برتری‌فروشی نیست. نظام مدینه پیغمبر و کوفه علی و خانه محقر و بی‌اثاث و لباس وصله‌دار آن‌هاست؛ نظامی است که روش سلمانش در استانداری مدائن، سرمشق استانداران است».
مرحوم آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی با اشاره به رشادت‌های شهدا و زحمات علما در تحقق بخشیدن به انقلاب اسلامی، از همگان می‌خواهند هدف انقلاب - که برقراری نظام اسلام است- را در تدوین قانون اساسی کاملاً در نظر بگیرند و در هر جمله و لفظ آن، صدا و شعارهای اسلامی جوانان عزیزی که در راه اسلام شهید شدند و مضمون اعلامیه‌های تحرک‌بخش و نهضت‌انگیز مراجع تقلید منعکس شود.
ایشان در ادامه همگان را به این مهم متوجه می‌سازند که قانون اساسی باید طوری نوشته شود که «روابط آحاد ملت با مقامات بلندپایه دولت و همچنین رابطه هر زیردست با مافوق خود، عادی و انسانی و برادرانه باشد و به استعلا و استکبار طاغوتی، آلوده نشود و اطاعت از خدا و قانون خدا، همه را در یک صف قرار دهد».
آن مرجع عالی‌قدر اعتقاد داشتند قانون اساسی باید چنان تدوین شود که آزادی و حق و عدالت را در همه رشته‌ها و در بین همه اقشار، یکسان و یکنواخت با جلوه درخشان اسلامی به مردم پیشنهاد کند، به حکومت حق و عدل و احترام به آزادی‌های مشروع و حقوق بشر اهمیت شایان دهد، جنبه‌های انسانی و حقوق انسان و مبارزه با استضعاف را با دید جهان‌بین اسلام ببیند، برای تمام افراد بشر، خیر و رستگاری و رفاه بخواهد و بدون اینکه کمترین چشم طمعی به منطقه‌ای و مردمی داشته باشد، جامعه توحیدی و جهانی را پی‌ریزی کند.
آری! آن مرجع و فقیه بزرگ، بحق جامع دیانت و سیاست بودند و همان‌طور که رهبری معظم انقلاب در پیام تسلیتشان اشاره فرمودند هم استوانه و پرسابقه‌ترین علمای حوزه علمیه قم بودند و هم همواره درباره مسائل انقلاب و کشور، دلسوزانه و مسئولانه ورود می‌کردند و رهبری عزیز را از نظرات و مشورت‌های خود مطلع و بهره‌مند می‌ساختند. روح آن مرجع محبوب، میهمان رضوان الهی و راه ایشان پر رهرو باد.