منا برجی‌خانی - سیدحمیدرضا برقعی از جمله شاعران جوان اما آینده‌دار کشور در حوزه شعر آیینی است که بیشتر مخاطبان، وی را با مربع‌ترکیب «طوفان واژه‌ها» می‌شناسند، شعری که در محضر رهبر معظم انقلاب قرائت شد و مورد تشویق ایشان هم قرار گرفت. <BR>

زیباترین زمان شاعرانگی ام، لحظه التماس به آستان سیدالشهدا(ع) است
زمان مطالعه: ۱ دقیقه



پس از آن دو جلد کتاب با عنوان همین شعر و «قبله مایل به تو» از برقعی منتشر کرد که مورد استقبال عموم نیز قرار گرفت. استفاده از قالب‌های شعری فراموش‌شده، ساختار منسجم، تضمین‌های زیبا و ترکیب عبارات عربی با ابیات فارسی از جمله ویژگی‌های شعری این شاعر خوش‌قریحه اهلم قم است. در ادامه مصاحبه‌ای با وی می‌خوانیم که برقعی در آن از چند و چون شعر عاشورایی معاصر و تجربه‌های خودش سخن می‌گوید:
*آقای برقعی! از تجربه‌های اولیه شاعریتان برای ائمه(ع) بگویید؟ از کجا شروع کردید؟
-اولین سروده‌های آیینی خودم را با گفتن نوحه برای مداحان در شهر قم از سال 84 شروع کردم. به طور کلی اولین تجربه‌های شعری و آشنایی من با ادبیات از این طریق شروع شد. پس کم‌کم با انجمن‌های ادبی مختلف آشنا شدم و به جلسات شعری استاد محمدعلی مجاهدی(پروانه) رفتم و به صورت جدی ‌تر به حوزه ادبیات و شعر آیینی نگاه کردم. در این جلسات بود که شیوه شعر گفتن و آداب این حوزه را تمرین می‌کردم.
*خاطرتان هست که اولین سروده شما با این حال و هوا چه بود؟
- ای راهب کلیسا دیگر مزن به ناقوس/ خاموش کن صدا را نقاره می‌زند توس
اشاره کنم که برای امام رضا(ع) و میلاد مبارک ایشان سروده شده بود.
بتدریج پس از مدتی از سال 86 قالبهای شعری گوناگون را در این زمینه تجربه کردم که شعر «طوفان واژه‌ها» با مطلع «با اشک‌هاش دفتر خود را نمور کرد/ ذهنش ز روضه‌های مجسم عبور کرد» در قالب مربع‌ترکیب، ثمره همین ایام است.
*خیلی از مخاطبان بعد از شنیدن «طوفان واژه‌ها» بیت‌های مختلف آن را به یاد دارند و یا بر دل بسیاری از آنها نشسته است. در مورد حس و حال خودتان برای سرودن این سروده بگویید؟
- این لطف مردم است که به این شعر با این دید نگاه می‌کنند. یک شعر آیینی برای اینکه ماندگار شود و بر مخاطب تأثیر بگذارد، جدای از اینکه باید از آرایه‌های ادبی به تناسب موضوع استفاده کند و ساختار منسجمی داشته باشد، حال و هوای خاص خود را نیز می‌طلبد. من توفیق داشتم یکی دو تا از ابیات این مربع‌ترکیب را در سفری که به عتبات عالیات داشتم، بگویم.
*وقتی این سروده را در جلسه دیدار مقام معظم رهبری با شاعران می‌خواندید، ایشان شما را پیوسته تشویق می‌کردند. آیا مطلبی بوده که پس از جلسه به شما در این خصوص گفته باشند؟
-شاعران ایشان را به عنوان یک استاد ادبیات نیز می‌شناسند و همه اذعان دارند که در این فضا کار کرده‌اند و یکی از چهره‌های شاخص در حوزه ادبیات هستند. نظرات ایشان در باب هر یک از سروده‌ها بیشتر از جهت دلگرمی است که شامل حال من نیز شد. از جمله مواردی که ایشان پس از اتمام سروده فرمودند، بیشتر ناظر بر بدیع بودن و استفاده از واژگان و ساختار زبان معیار بود که بر مخاطب تأثیر بیشتری می‌گذارد. همانطور که می‌دانیم مربع‌ترکیب از جمله قالبهای شعری است که سالهاست مهجور مانده و کمتر شاعری به آن توجه می‌کند، چون «طوفان واژه‌ها» در این قالب سروده شده بود، مورد تشویق ایشان قرار گرفت.
* آقای برقعی! برخی بر این عقیده‌اند که جواز شعر گفتن برای ائمه اطهار(ع) و ماندگاری سروده در میان مردم عنایتی است که از سوی این بزرگواران به شاعران می‌شود. آیا برای شعر گفتن در این حوزه همین امر کفایت می‌کند؟
-شعر آیینی همانند پرنده‌ای است که برای پرواز و رفتن به اوج نیازمند دو بال عنایت و تجربه شاعرانگی است. زمانی سروده‌ای می‌تواند حق مطلب را ادا کند و در شأن ائمه اطهار(ع) گفته شود که شاعر در کنار لطف این بزرگواران از صنایع شعری هم بهره‌‍‌مند باشد. به عبارت دیگر، شاعر باید هم نظر به لطف اهل بیت داشته و هم آثار قدما را مطالعه و حفظ کرده و بر زوایا و فنون شعری آشنا باشد. شاعر باید این دو بال را در کنار هم داشته باشد و ارتباط خود را با فضای الهام‌گونه از دست ندهد، تا بتواند این مسیر را طی کند.
زمانی فکر می‌کردم بهترین لحظه برای شاعر عاشورایی، زمانی است که سروده خود را برای دیگران می‌خواند. بعدها به این نتیجه رسیدم که غیر قابل توصیف‌ترین زمان هنگامی است که شعر بر صفحه کاغذ نوشته می‌شود، اما اکنون فکر می‌کنم لحظه التماس و نیاز به آستان مقدس ائمه اطهار(ع) بویژه حضرت سیدالشهدا(ع) شیرین‌ترین و بهترین لحظه برای هر شاعری است که مخلصانه در این وادی فعالیت می‌کند. البته هر کس اندک تجربه‌ای در این حوزه داشته باشد، می‌داند تمامی لحظه‌های سرودن برای ائمه اطهار(ع) لحظات شیرین و غیر قابل تکراری است و تمامی دقایق آن برای مداح اهل بیت(ع) خاطره است و حاضر نیست لحظه‌ای از آن را با دنیا عوض کند.
*معمولاً کسانی که در امر مقدسی فعالیت می‌کنند، چارچوب و قواعد خاصی برای خودشان در نظر می‌گیرند. شما هم قواعد نانوشته‌ای از این دست برای خودتان دارید؟
- گفتن شعر آیینی نیز همانند هر هنر قدسی دیگر، آداب خاص خود را دارد، چون شاعر آیینی دارد مدح زیباترین مخلوقات خدا را می‌نویسد. همیشه استاد مجاهدی به شاگردان خود می‌گویند که شاعر آیینی نباید بی‌وضو دست به قلم ببرد. به ما هم همیشه تأکید می‌کردند که این موضوع را رعایت کنیم که البته این حداقل قوانین است.
هر شاعری برای شعر نوشتن حال و هوای خاص خود را دارد، من هم مثل دیگر شاعران برای خود چارچوبی را در نظر گرفته‌ام که شخصی است.
*همانطور که گفتید دو بال عنایت اهل بیت(ع) و توانایی شاعر کمک می‌کند تا یک شعر در میان مخاطبان به یادگار بماند. آیا فکر می‌کنید سروده‌های عاشورایی در سه دهه انقلاب این ویژگی را داشته است؟ آیا شاعر توانسته با این دو بال حرکت کند؟
- فکر می‌کنم شعری در دوره‌های متوالی بر سر زبانها می‌نشیند که عنایت معصومین(ع) را داشته باشد. یعنی یک شعر تا لطف این بزرگواران را به عنوان پشتوانه نداشته باشد، هر چند هم از نظر ساختاری و شاعرانگی خوب سروده شده باشد، نمی‌تواند جواز ماندگاری را دریافت کند.یعنی همان دوبال پروازی که عرض کردم را باید داشته باشد.
شاعر آیینی نباید به این فکر کند که شعرش ماندگار شود و بر سر زبانها باشد، بلکه باید تمام تلاش خود را در سرودن برای ائمه(ع) و در خور آنها بگذارد. و بهترین کار را ارائه کند.اگرچه نمی‌توان سروده‌ای در شأن سیدالشهدا(ع) سرود، اما باید تلاش خود را برای این کار کرد.
*آقای برقعی! به نظر می‌رسد یکی از مراکزی که می‌توانست در سالهای پس از انقلاب به عنوان یکی از کانون‌های پرورش شاعران آیینی و ارتقای شعر عاشورایی در ادب معاصر نقش داشته باشد، هیأتهای مذهبی در استانهای مختلف کشوراند. با وجود این، احساس می‌شود هیأتها چنین کارکردی را نداشته‌اند. به نظر شما چرا چنین اتفاقی افتاده است؟
- متأسفانه ارتباط مداومی میان شاعران با مداحان و هیأتهای مذهبی نبود که همین عدم تعامل و همکاری سبب شد تا سروده‌های نسنجیده و ناپخته عاشورایی به هیأتهای مذهبی راه پیدا کند، اما خوشبختانه این روند در سالهای اخیر تغییر کرد و شاهد ارتباط این دو گروه با همدیگر هستیم. ارتباطی که به تعالی هنر مداحی و شعر عاشورایی منجر شده است. آمیخته شدن هنر مداحی با شعر عاشورایی شاعران آیینی سبب شده است تا مردم نیز گرایش بیشتری به سمت شعرشنیدن در هیأتهای مذهبی داشته باشند. هم نوع سروده‌ها در تقویت بنیانهای هیأتها تأثیرگذار بود و هم مردم به زبان معیار اشعار عاشورایی شاعران معاصر رغبت بیشتری نشان دادند. ارتباط و فعالیت‌های این‌چنین زمینه را برای رشد شعر عاشورایی در دهه 80 و اوایل 90 فراهم کرده است، به طوری که دهه حاضر را می‌توانیم دهه پرواز شعر آیینی به شمار آوریم.
*مهمترین آسیبی که برای شعر عاشورایی امروز می‌دانید چیست؟
- هر امری که به اوج برسد، به آسیبهای متعددی نیز دچار می‌شود، شعر عاشورایی هم از این منظر مستثنا نیست. اگرچه مهمترین دلیل زنده ماندن فرهنگ عاشورا و انتقال پیام این واقعه بزرگ به نسل‌ها و قرنهای آتی، گریستن بر مصائب سیدالشهدا(ع) و یارانشان است، اما نباید تنها بر این نکته تأکید کرد و از بیان دیگر مسائل بازماند. متأسفانه گاه دیده می‌شود شاعران مرثیه را بر دیگر وجوه شعر عاشورایی ترجیح می‌دهند. تک‌بعدی بودن و تمرکز بر یک جنبه، سبب شده است تا در برخی از موارد از پرداختن به موضوعات اساسی بازبمانیم و آنها را به فراموشی بسپاریم. علاوه براین، گاه اشکالاتی در ساختار سروده‌ها نیز دیده می‌شود که کیفیت شعر را از نظر ظاهری تنزل می‌دهد.
*مقام معظم رهبری، همانطور که اشاره کردید، یکی از شعرشناسان سرشناس پس از انقلاب هستند. ایشان هر ساله در ماه مبارک رمضان با شاعران کشور دیدار می‌کنند و نظرات متعددی را به شاعران برای اعتلای ادب معاصر می‌دهند. چقدر از سوی شاعران آیینی تلاش شده تا این تأکیدات و بیانات ایشان به صورت عملی و علمی بررسی شود؟
- مقام معظم رهبری به دلیل اهمیت سروده‌های آیینی و مذهبی، علاوه بر دیداری که هر ساله در ماه مبارک رمضان با تمام شاعران دارند، در ولادت حضرت امیرالمؤمنین(ع) سال گذشته نیز با شاعران آیینی دیداری داشتند که در این دیدار، به نکات مفید و ارزشمندی در جهت ارتقای شعر آیینی اشاره کردند. بعد از این دیدار، به همت جمعی از شاعران سعی شده است تا نکات بیان شده از سوی ایشان جمع‌آوری و بررسی شود. حتی از شاعران و کارشناسانی خواستند تا بنا بر تأکیدات و سخنان ایشان مقالات علمی پژوهشی به رشته تحریر درآورند.
نظرات ایشان به دلیل پشتوانه علمی و دقیقی که دارند، می‌تواند در بهبود وضعیت فعلی سروده‌های آیینی تأثیر بسزایی داشته باشد و علاوه بر این آسیبهای متعدد حاضر در این اشعار را بر طرف کند.
*غزل جدیدی برای عاشورا و ایام محرم سروده‌اید؟
- بله، یک غزل مناسب این ایام دارم که هنوز منتشر نشده است که آن را تقدیم به امام حسین(ع) می‌کنم:
«هنوز شوق تو بارانی از غزل دارد
نسیم یک سبد آیینه در بغل دارد
خوشا به حال نسیمی که با تمام وجود
دخیل بر علم و پرچم و کتل دارد
خوشا به حال خیالی که در حرم مانده است
و هرچه خاطره دارد از آن محل دارد
به یاد چایی شیرین کربلایی‌ها
لبم حلاوت اَحلی مِنَ العسل دارد
چه ساختار قشنگی شکسته است خدا
درون قالب شش گوشه یک غزل دارد
بگو چه شد که من این‌قدر دوستت دارم
بگو محبت ما ریشه در ازل دارد
غلامتان به من آموخت در میانه خون
که رو سیاهی ما نیز راه حل دارد »

حرم مطهر رضوی

کاظمین

کربلا

مسجدالنبی

مسجدالحرام

حرم حضرت معصومه

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • مدیر سایت مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظرات پس از تأیید منتشر می‌شود.
captcha