این توافق که پس از حدود ۵ سال مذاکره و با امضای کشورهای عضو اتحادیه (روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان) به ثمر نشسته، دریچه‌ای به بازار ۴۰۰ میلیارد دلاری منطقه‌ای گشوده که می‌تواند اقتصاد ایران را در شرایط تحریم‌های بین‌المللی متحول کند.
بر اساس اظهارات مشاور امور بین‌الملل سازمان توسعه تجارت ایران، این توافق ظرفیت صادراتی ۳۰ میلیارد دلاری برای ایران فراهم کرده است. نکته کلیدی اینجاست که حدود ۸۷ درصد کالاهای مبادله‌ای بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه، حالا با تعرفه صفر معامله می‌شوند. این یعنی بیش از ۷,۰۰۰ قلم کالا، از محصولات پتروشیمی، فولاد، سیمان و کاشی گرفته تا خشکبار، میوه و فرآورده‌های لبنی، می‌توانند بدون بار سنگین هزینه‌های گمرکی به بازارهای اوراسیا راه پیدا کنند. کاهش میانگین تعرفه گمرکی برای صادرات اتحادیه به ایران از ۲۰ درصد به ۴.۵ درصد نیز هزینه‌های تولید داخلی را کاهش داده و رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را تقویت می‌کند. این شرایط، به‌ویژه برای صادرکنندگان ایرانی که سال‌ها با موانع تعرفه‌ای و تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، یک مزیت رقابتی بی‌نظیر است.
پیش‌بینی می‌شود حجم تجارت دوجانبه ایران با کشورهای اوراسیا در میان‌مدت به ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار برسد، رشدی که می‌تواند چندین برابر وضعیت کنونی باشد. در سال ۱۴۰۳، صادرات ایران به این کشورها با افزایش ۲۰ درصدی به بیش از ۲ میلیارد دلار رسید. حالا با اجرایی شدن تجارت آزاد، این رقم می‌تواند به‌طور چشمگیری افزایش یابد. بازارهای بزرگی مثل روسیه با حجم تجارت خارجی ۶۰۰ میلیارد دلاری، فرصتی استثنایی برای ایران هستند، به‌ویژه که سهم کنونی ایران از این بازار تنها یک درصد است. این توافق می‌تواند با تسهیل دسترسی به بازارهای جدید، وابستگی ایران به صادرات نفتی را کاهش داده و صادرات غیرنفتی را به موتور محرکه اقتصاد تبدیل کند.
در شرایطی که تحریم‌ها دسترسی ایران به بازارهای غربی را محدود کرده، تقویت روابط اقتصادی با همسایگان شمالی یک استراتژی هوشمندانه است. اتحادیه اوراسیا با جمعیتی بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و اقتصادهای مکمل ایران، بستری ایده‌آل برای گسترش همکاری‌های تجاری فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، مزیت نسبی ایران در صنایع ساخت‌محور، از جمله فولاد و پتروشیمی، می‌تواند نیازهای کشورهای عضو را تأمین کند، در حالی که ایران از فناوری‌های پیشرفته‌تر روسیه یا محصولات کشاورزی قزاقستان بهره‌مند می‌شود. این پیوند نه‌تنها تجارت را تقویت می‌کند، بلکه به کاهش اثرات تحریم‌ها و ایجاد ثبات اقتصادی کمک می‌کند.
یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران، وابستگی به درآمدهای ارزی حاصل از نفت است. توافق تجارت آزاد با اوراسیا فرصتی طلایی برای تنوع‌بخشی به سبد صادراتی و افزایش درآمدهای ارزی غیرنفتی فراهم کرده است. محصولاتی مثل خشکبار، میوه، و فرآورده‌های لبنی که در بازارهای اوراسیا تقاضای بالایی دارند، می‌توانند ارزآوری قابل‌توجهی داشته باشند. از سوی دیگر، کاهش هزینه‌های گمرکی، تولیدکنندگان ایرانی را قادر می‌سازد تا با قیمت‌های رقابتی‌تر وارد بازار شوند، که این امر به افزایش حجم صادرات و بهبود تراز تجاری کشور کمک می‌کند.
توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، نخستین تجربه جامع ایران در تعامل با یک بلوک اقتصادی بزرگ است و موفقیت در این همکاری می‌تواند الگویی برای تعاملات بعدی با دیگر بلوک‌های اقتصادی، مانند سازمان همکاری شانگهای یا حتی کشورهای حوزه خلیج‌فارس باشد. لازم به ذکر است عضویت دائمی ایران در اتحادیه اوراسیا می‌تواند جایگاه ایران را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در اقتصاد منطقه‌ای تثبیت کند که این موضوع نه‌تنها از منظر اقتصادی، بلکه از دیدگاه ژئوپلیتیکی نیز برای ایران حائز اهمیت است.
نکته پایانی اما این است که چنین توافقی که هم دروازه‌ای به بازارهای جدید به روی ایران باز کرده و هم فرصتی برای کاهش وابستگی به نفت، تقویت تولید داخلی، و بهبود جایگاه ایران در اقتصاد جهانی فراهم آورده است و با وجود ظرفیت‌های عظیم، برای دستیابی به موفقیت، نیازمند الزاماتی کلیدی هم چون هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، بهبود کیفیت محصولات صادراتی، تقویت زیرساخت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل، اطلاع‌رسانی به بخش خصوصی و حمایت از تولیدکنندگان برای بهره‌برداری از این فرصت است.
نظر شما