در میان روایات گاهی با تعبیر و عنوانی مواجه می‌شویم و آن هم «لیس منا» است. این تعبیر تقریباً از ائمه معصومین(ع) در موارد مختلف بیان شده از جمله امام رضا(ع)؛ این تعبیر از امام رضا(ع) هم وارد شده است کسی که فلان کار را بکند لیس منا، یا لیس منا کسی که اینچنین باشد.

اینکه این تعبیر توسط اهل بیت(ع) بیان می‌شود، صرف نظر از آن موردی که بیان کرده‌اند حاکی از یک چیزی است؛ حاکی از یک رفتار و سلوک ناصحیح در میان پیروان اهل بیت(ع) است، یعنی کسانی بودند که خودشان را پیرو اهل بیت(ع) می‌دانستند، خودشان را شیعه می‌نامیدند ولی کارهایی می‌کردند که امام رضا(ع) مجبور شوند بگویند این‌ها از ما نیستند، کسی که این کار را بکند از ما نیست.

این بهترین شاخص برای تطبیق عنوان شیعه و پیرو اهل بیت(ع) بر یک انسان است. امام رضا(ع) چندین روایت با این مضمون دارد. یکی از این‌ها این است: «مَنْ کَانَ مِنَّا وَ لَمْ یُطِعِ اللهَ فَلَیْسَ مِنَّا» کسی که از ما باشد و خدا را اطاعت نکند از ما نیست. «من کان منا» نه اینکه واقعاً از ما باشد، بلکه منظور این است که به زعم خودش از ما باشد، کسی که نام ما را یدک می‌کشد، کسی که منتسب به ما باشد، کسی که به عنوان پیرو اهل بیت(ع) شناخته شود اما خدا را اطاعت نکند «فلیس منا»، پس معلوم می‌شود این یک مشکلی بوده در میان پیروان اهل بیت(ع) که خودشان را شیعه می‌نامیدند ولی اهل معصیت بودند و خدا را اطاعت نمی‌کردند یا واجب را ترک می‌کردند یا حرام را مرتکب می‌شدند.

ما نظیر این را در برخی از روایات دیگر هم داریم که آمدند خدمت امام صادق(ع) یا امام باقر(ع) که بله برخی می‌گویند ما همین که محبت اهل بیت(ع) را داشته باشیم ولو عمل نداشته باشیم اهل نجاتیم، حضرت فرمود: ما خودمان در این باره مورد سؤال هستیم، حال چطور کسی می‌تواند با محبت ما اهل عمل نباشد.

این یک نگاه و دیدگاه و باور نادرستی بود که امام رضا(ع) می‌خواهد این نگاه را تصحیح کند، لذا می‌فرماید: «مَنْ کَانَ مِنَّا وَ لَمْ یُطِعِ اللهَ فَلَیْسَ مِنَّا»؛ این‌ها همه برای نشان دادن صراط مستقیم اهل بیت(ع) است. اینکه نه راه یمین و نه راه شمال، نه افراط و نه تفریط؛ هیچ یک درست نیست. کسی به صرف اینکه محب اهل بیت(ع) است گمان نکند همه خطاها و گناه‌های او بخشیده می‌شود.

نمونه‌های این روایات زیاد است. این‌ها خیلی وقت‌ها ناظر به اتفاقاتی است که در محیط واقع شده و یا نگرانی بوده که به نوعی باید نسبت به آن هشدار داده می‌شد. در روایتی دیگر از امام رضا(ع) چنین وارد شده است که: «لَیسَ مِنّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لاِخِرَتِهِ، ولا آخِرَتَهُ لِدُنیاهُ»؛ کسی که دنیایش را به خاطر دینش ترک کند از ما نیست، یعنی به خاطر دین به کلی از دنیا اعراض کند، به کلی از زن و فرزند و دوست و رفیق و مأکولات و مشروبات و آنچه اقتضای زندگی این دنیایی است دوری و اعراض نماید، می‌فرماید: لیس منا، از ما نیست، زیرا آن موقع یکسری گرفتار این مسئله شده بودند و حداقل ادعای این را می‌کردند و از آن طرف هم می‌فرماید کسی که دینش را برای دنیایش ترک کند از ما نیست.

ببینید چقدر زیبا این خط مستقیم هدایت را بیان می‌کنند؛ همه چیز جای خودش، کسی که خدای نکرده بیاید دین را ملعبه خودش قرار دهد، همه چیز برایش شود دنیا، دنیا بشود اصل و دین و دینداری‌اش را برای منفعت دنیا تنظیم کند، این نیز «لیس منا». این‌ها شاخص صحت و بطلان طریق ماست.

ما انسان‌هایی نیستیم که دنیا را به خاطر دینمان ترک کنیم، مگر کسی رها کند همه چیز را و برود داخل غار زندگی کند، خیلی حالا این چیزها را نه در خودمان و نه در دور و برمان می‌بینیم اینکه کسی دنیا را به خاطر دین ترک کند، ولی از این طرف متأسفانه زیاد است، یعنی ترک دین به خاطر دنیا دیگر کم نیست.

البته این مراتب دارد، یعنی گاهی دنیا و لغزش‌هایی که در دنیا پیش می‌آید، انسان یک جایی دینش را نادیده می‌گیرد، نه اصل دین که برود کافر شود، بالاخره کسی که یک دستوری از دستورات دینی و یا یک توصیه دینی را و یا یک واجب دینی را و یا یک حرام دینی را به خاطر لذت‌های دنیا نادیده می‌گیرد، «لیس منا» این می‌شود کسی که از ما نیست.

ان‌شاء‌الله خداوند تبارک و تعالی به برکت وجود علی بن موسی الرضا(ع) به ما توفیق دهد بتوانیم در صراط اهل بیت(ع) و راه و رسم ایشان حرکت کنیم و عاقبت به خیر شویم.