نشست علمی روش های مواجهه با شبهات در فرهنگ رضوی با همکاری بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در مشهد برگزار شد.

این جلسه با حضور اساتید و متخصصان حوزه دین و پاسخگویی به شبهات برگزار شد و بر چالش‌های معاصر در مواجهه با شبهات دینی، با الهام از سیره اهل بیت(ع) به ویژه امام رضا(ع)، تمرکز داشت.

محورهای اصلی بحث عبارتند از:

۱. رویکرد اقناعی در پاسخگویی به شبهات

حجت‌الاسلام پورامینی بر اهمیت ارائه پاسخ‌های شفاف، مستدل و قابل فهم برای عموم تاکید و اشاره نمود که دشمنان با ابزارهای مدرن (شبکه‌های اجتماعی، هوش مصنوعی) به القای شبهات می‌پردازند و پاسخگویی باید با استفاده از همین ابزارها و با الهام از روش‌های ائمه (مانند ارجاع به منابع معتبر و سیره عملی) انجام شود.

۲. الگوی گفت‌وگو و تعامل در سیره رضوی

آقای دکتر احد فرامرز قراملکی به موضوعات مختلفی از جمله پیروی و تبعیت، شبهات دینی، انگاره‌ها و قدرت آن‌ها، و زبان‌های مختلف در پاسخ به شبهات پرداخته است. که در اینجا خلاصه‌ای از نکات کلیدی آن ارائه می‌شود:

پیروی و تبعیت: دو نوع پیروی وجود دارد: یکی از روی شناخت و فهم (مورد اشاره امام رضا علیه‌السلام) و دیگری از روی استخفاف و بی‌توجهی (مورد فرعون). این دو نوع پیروی تأثیرات متفاوتی بر افراد و جامعه دارند.

شبهات دینی: شبهات امروزی پیچیده‌تر از گذشته هستند و نیاز به رویکردهای جدید و علمی در پاسخگویی به آن‌ها داریم. باید توجه کنیم که شبهات می‌توانند به صورت انگاره‌های ذهنی در جامعه شکل بگیرند و این انگاره‌ها تأثیر زیادی بر رفتار و قضاوت افراد دارند.

انگاره‌ها: واژه “انگاره” به معنای تصویر ذهنی است که ما از یک موضوع یا شخص داریم. این انگاره‌ها بر احساسات، باورها و رفتارهای ما تأثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، انگاره‌های منفی می‌توانند باعث قضاوت‌های نادرست و رفتارهای ناپسند شوند.

زبان در پاسخ به شبهات: در پاسخ به شبهات باید از زبان‌های مختلف (گفتاری، بدنی، پوششی و…) استفاده کنیم. انسجام بین این زبان‌ها بسیار مهم است تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشیم.

گفتگو و تعامل: گفتگو باید به معنای واقعی آن، یعنی هم‌اندیشی و اکتشاف جمعی باشد، نه صرفاً ستیز کلامی یا چانه‌زنی. باید به دنبال تفاهم و درک متقابل باشیم.

مدیریت انگاره‌ها: برای مقابله با انگاره‌های منفی، باید به شناخت و بازنگاری آن‌ها بپردازیم. این کار نیاز به دقت و همدلی دارد تا بتوانیم ارتباط مؤثری با مخاطبان برقرار کنیم.

پیچیدگی‌های پاسخ به شبهات: نیاز به دانش و فناوری در مواجهه با شبهات امروزی بسیار مهم است و باید به سمت ایجاد انگاره‌های مثبت و تغییر انگاره‌های منفی برویم.

۳. رویکرد تهاجمی در پاسخگویی

حجت الاسلام والمسلمین محمد جعفری هرندی با استناد به بیانات رهبر معظم انقلاب، خواستار تغییر رویکرد از واکنشی به تهاجمی شد. این رویکرد شامل پیش‌دستی در شناسایی و خنثی‌سازی شبهات پیش از گسترش آنهاست. وی به مناظرات امام رضا (ع) با زندیقان و ادیان دیگر اشاره کرد که در آنها حضرت با طرح پرسش‌های اساسی، پایه‌های فکری مخالفان را به چالش می‌کشیدند.

۴. تربیت نیروی کارآمد در عرصه پاسخگویی

حجت الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی با بررسی تاریخی دوره امام رضا (ع)، به چالش‌هایی مانند غیبت امام، واقفیه، و شبهات کلامی اشاره نمود و روش‌های امام در تربیت شاگردان نخبه (مانند یونس بن عبدالرحمان) و مناظرات عمومی را الگویی برای پاسخگویی امروزی دانست.

نتیجه گیری:

جلسه با تأکید بر تلفیق سه عنصر سیره اهل بیت، روش‌های علمی روز و خلاقیت در انتقال مفاهیم به پایان رسید. شرکت‌کنندگان خواستار تشکیل نهادهای تخصصی برای آموزش نیروهای پاسخگو با تمرکز بر روانشناسی ارتباطات، تحلیل انگاره‌ها، و بازخوانی مناظرات تاریخی شدند.