این رمان که به تازگی توسط انتشارات به نشر راهی بازار کتاب شده است، داستان یک زوج ایرانی - عراقی را روایت می‌کند.
داستان از جایی آغاز می شود که سرباز جوان عراقی به نام سهیل از اردوگاه صدام می‌گریزد و در جمع مجاهدین و ایرانی‌ها در جنگ با بعثی‌ها شرکت می‌کند و پس از آنکه ساکن مشهد می‌شود با دختری ایرانی به نام گیتی، ازدواج می‌کند.
سهیل پس از اعدام صدام از همسرش می خواهد به عراق بروند ولی گیتی مخالف است، شیوه روایت کتاب از طریق نامه‌های رد و بدل شده بین این دو شخصیت است.
محمد خسروی‌راد نویسنده این کتاب، متولد ۱۳۴۹ مشهد است و تاکنون حدود ۴۲ اثر در زمینه‌های مختلف ادبی از جمله داستان کوتاه، کودک ونوجوان و تاریخ شفاهی منتشر کرده است. برگزیده جشنواره کتاب سال خراسان (دو دوره) و کتاب سال کشور از جمله افتخارات اوست.
او علاوه بر نویسندگی، داوری مسابقات ادبی و برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی را نیز برعهده دارد. در گفت‌وگو با این نویسنده، به تحلیل ابعاد متفاوت این اثر و جایگاه ادبیات جنگ پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:
تولد «نقل گیتی» از دل تجربه‌های زیسته
خسروی‌راد با اشاره به اینکه، این رمان سی‌وهفتمین اثر اوست، توضیح می‌دهد: «تمام نویسندگان از تجربه‌های زیسته‌شان در خلق اثر بهره می‌گیرند. من نیز در طول سال‌ها هم‌نشینی با مجاهدین عراقیِ مقیم ایران، داستان‌های ناگفته‌ای شنیدم که بذر اولیه «نقل گیتی» شد.
وی ادامه می‌دهد: شخصیت «سهیل» (سرباز عراقیِ پیوسته به سپاه بدر) و «گیتی» (دختری از طبقه مرفه مشهد) تلفیقی از واقعیت و تخیل هستند. حتی برای طراحی گیتی، از همسران شهیدانی مثل همت و باکری الهام، گرفتم.
جنگ از سنگر مقابل: نگاهی انسانی به «دشمن»
یکی از نوآوری‌های این رمان، روایت جنگ از نگاه یک سرباز عراقی است، خسروی راد در این باره می‌گوید: «جنگ تنها تقابل خیر و شر مطلق نیست. در «نقل گیتی» نشان دادم سربازان عراقی نیز انسان‌هایی با ترس‌ها و دغدغه‌های اخلاقی بودند. مثلاً صحنه‌ای داریم که یک سرباز عراقی از کشتن پیرمرد و پیرزن ایرانی سر باز می‌زند. می‌خواستم مرزهای ذهنی مخاطب درباره «دشمن» را جابجا کنم.
نامه‌نگاری؛ قالبی برای کشمکش عشق و وطن‌پرستی
ساختار روایی رمان بر پایه نامه‌های بین گیتی و سهیل پس از ۱۸ سال زندگی مشترک است. وقتی سهیل پس از سقوط صدام، اصرار به بازگشت به عراق دارد و گیتی حاضر به ترک ایران نمی‌شود، نامه‌هایشان تبدیل به میدان نبرد عشق و تعهد به وطن می‌شود.
به گفته خسروی راد، این نامه‌ها فقط گفت‌وگوی دو عاشق نیست؛ بلکه بازخوانی هویت‌های فرهنگی است. عمداً از توصیف فرمالیته نامه‌ها پرهیز شده تا روایت، غنای دراماتیک خود را حفظ کند.
وی ادامه می‌دهد: دفاع مقدس پر از قصه‌های جذاب است، علاوه بر بیان خاطره‌ها، مستند و تاریخ شفاهی که از فرمانده‌ها و رزمنده‌ها نقل شده و به صورت کتاب منتشر شده می‌توان با بهره‌گیری از تخیل ماجراهای جذاب خلق کرد و در مورد آن نوشت. موضوع جنگ از اول بشریت تا آلان چیزی نیست که تمام شود به انواع مختلف می‌توان به این موضوع پرداخت و جای خیر و شر عوض را عوض کرد.
به گفته خسروی‌راد، جنگ یکی از ژانرهای جدی آثار هنری است. در مورد جنگ آثار زیادی نوشته شده ولی به نظرمن رمانی که بتواند از سلحشوری و مقاومت مردم بگوید هنوز جای کار دارد و جای آن خالی احساس می‌شود. وی تصریح می‌کند: من سعی کردم در میانه تعداد کتاب های زیادی که با موضوع تاریخ شفاهی جنگ نوشته شده رمان بنویسم؛ رمانی که محصول تخیل ذهن خودم و برگرفته از ارزش‌ها و مطابق با واقعیت و آنچه از جنگ از نزدیک لمس کردم، باشد.
نقدها و برنامه‌های آینده
خسروی‌راد به نقد اصلی کتاب و یکسان‌بودن زبان نامه‌های دو شخصیت اعتراف می‌کند و می‌گوید: «این نقد را می‌پذیرم. اما دفاع من این است که هر دو شخصیت تحت تأثیر زیست‌جهان مشترک ۱۸ساله‌شان، زبانی مشابه یافته‌اند!
وی ادامه می‌دهد: این اثر فقط آغاز راه است. «نقل گیتی» جلد اول یک سه‌گانه است و در مجلدات بعدی به شخصیت‌های فرعی مثل «ام‌آدم» و «احمد» خواهم پرداخت که هرکدام نماد مهاجرت، بازگشت و آشتی‌طلبی هستند.
ادبیات دفاع مقدس؛ از مستندنگاری تا رمان‌های انسان‌محور
این نویسنده با تأکید بر ضرورت تحول در ژانر جنگ می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از آثار این حوزه در مستندنگاری یا روایت‌های کلیشه‌ای متوقف شده‌اند. من معتقدم جنگ سوژه رمان‌های جهانی است چون تقابل انسان با بحران را روایت می‌کند.
وی یادآور می‌شود: در «نقل گیتی» کوشیدم به جای شعار، انسانی که گاه مثل سهیل برای پیشرفت شغلی به وطن بازمی‌گردد، یا مثل گیتی عشق را فدای تعلقات سرزمینی می‌کند را، خوب معرفی کنم.
خسروی‌راد در پایان خاطر نشان می‌کند: «ادبیات جنگ زمانی ماندگار می‌شود که از اسارتِ «تک‌روایت‌ها» رها شود. «نقل گیتی» تلاشی است برای نشان دادن اینکه حتی در جنگ نیز خاکستری‌های فراوانی وجود دارد.
گفتنی است: کتاب «نقل گیتی»، به تازگی در ۱۸۰ صفحه، قطع رقعی وبا قیمت ۱۹۰ هزار تومان، توسط انتشارات به‌نشر منتشر شده است.
نظر شما