رئیس جامعه متخصصان داخلی ایران درباره عوامل ابتلا به سرطان و دلایل پایین آمدن سن آن در ایران گفته بود: عواملی مثل مصرف دخانیات به خصوص سیگار و قلیان، مصرف الکل، گسترش زندگی مدرن و عادات غلط مثل زیاده‌روی در مصرف فست‌فودها و غذاهای آماده و نیمه‌آماده و کنسروی، افزایش مصرف غذاهای فرآوری‌شده مثل سوسیس و کالباس و ...، بی‌تحرکی، چاقی و آلودگی هوا سبب می‌شوند که زودتر به سرطان مبتلا شویم.

دلایل ابتلا به سرطان

رضا محمدی، متخصص بیماری‌های خون و سرطان می‌گوید: سرطان در اثر یک موتاسیون و جهش اتفاق می‌افتد به طوری که سلول از حالت بیولوژیک و طبیعی خود خارج شده و تکثیر بی رویه می‌یابد به عنوان مثال به جای اینکه سلول ۱۰ تقسیم در طول سال داشته باشد صد بار تقسیم می‌شود و سلول‌های غیر عادی و به ظاهر شبیه سلول اولیه، اما غیر طبیعی تولید می‌کند. سرطان ممکن است از طریق وراثت یا بر اثر عوامل محیطی متاسیون و جهش در طولانی مدت به وجود آید. ریسک فاکتورها عواملی است که در نهایت سبب این جهش‌ها می‌شود و بر اثر آن ها، تغییرات سلولی بوجود می‌آید.

وی می‌افزاید سبک زندگی و تغذیه نقش مهمی در کاهش یا افزایش خطر ابتلا به سرطان دارند عواملی مانند استرس‌ها، مصرف الکل و دخانیات، وجود ویروس‌ها، کم تحرکی، تغذیه نامناسب، سموم کشاورز و آلودگی هوا خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. امروزه در بعضی از موارد ریسک فاکتورها و عوامل خطرزای سرطان را نمی‌توان تشخیص داد، اما می‌توان از بروز بعضی از آن ها پیشگیری کرد به عنوان مثال: استفاده از سیگار می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان ریه را بیش از ۱۰ برابر کند. یا مصرف الکل می‌تواند احتمال سرطان‌های دهان، کبد و مری را تا ۴ برابر افزایش دهد. پس با پرهیز از مصرف الکل و دخانیات می‌توان به کاهش بروز سرطان کمک کرد.

این متخصص بیماری‌های خون و سرطان با بیان این مطلب که تحقیقات علمی نشان می‌دهد که دلیل پایین آمدن سن بروز سرطان در کشور ما نوع تغذیه است. متاسفانه شرایط نابسامان اقتصادی باعث شده است که زوج‌ها تا پاسی از شب کار کنند از این رو از غذاهایی فست فود، فریز شده و یا از دستگاه‌های ماکروویو برای گرم کردن غذا استفاده می‌کنند که موجب بروز انواع سرطان می‌شود.

‏ افزایش آگاهی در پیشگیری از سرطان

محمدی می‌گوید: آگاهی عمومی، افزایش سواد سلامت و توانمند سازی افراد برای مراقبت از خود از مهمترین عوامل پیشگیری از سرطان است. آموزش در باره علایم اولیه، تشویق به انجام غربالگری‌های منظم و تغییر عادات ناسالم غذایی می‌تواند میزان ابتلا به سرطان را کاهش دهد. آموزش خانواده‌ها درباره اهمیت مدیریت استرس و خواب کافی در کاهش خطر ابتلا به سرطان موثر است. همچنین انجام چکاب‌های دوره‌ای و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده تغییرات غیر طبیعی در بدن نیز می‌تواند در پیشگیری از سرطان موثر باشد.

وی با بیان این مطلب که مهمترین توصیه در مورد اصلاح سبک زندگی توجه به حفظ وزن سالم است می‌افزاید: بررسی‌های علم نشان می‌دهد که اضافه وزن و چاقی می‌تواند در افزایش خطر برخی انوع سرطان مانند سرطان سینه، معده، ریه و روده موثر باشد. این افزایش خطر ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی و افزایش التهابات باشد. این در حالی است که اضافه وزن و چاقی می‌تواند سبب افزایش سطح گلوکز خون و تغییرات در سلول‌های بدن شود که می‌تواند منجر به تشکیل سلول‌های سرطانی شود. فعالیت بدنی در حفظ سلامت نقش جدی دارد ورزش روزانه و منظم علاوه بر جلوگیری از بیماری‌های استخوانی، بیماری قلبی عروقی، فشار خون و قند، می‌تواند در پیشگیری از سرطان نیز موثر باشد و خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد.

نقش عوامل تغذیه‌ای در بروز سرطان

محمد علی زرشناس، متخصص تغذیه نیز در مورد نقش عوامل تغذیه‌ای در بروز سرطان به گزارشگر ما می‌گوید: تغذیه صحیح در پیشگیری و درمان سرطان نقش مهمی دارد. طبق تحقیقات جدید، دریافت میوه‌ها و سبزیجات به طور قطع سبب کاهش خطر ابتلا به سرطان می‌شود. دریافت مقادیر زیادی چربی (گوشت قرمز، محصولات لبنی با مقادیر بالایی چربی و کلسترول) موجب افزایش احتمال خطر سرطان روده، سینه وکلیه می‌شود. برخی از تحقیقات نشان داده است افرادی که رژیم غذایی پر چرب داشته‌اند در مقایسه با افرادی که از چنین رژیم‌هایی غذایی اجتناب کردند ۹۸ درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ و مقعد قرار داشته‌اند. اما وزن متعادل، انجام فعالیت فیزیکی (شناکردن و پیاده روی تند)، شیر دهی، دریافت منابع خوب چربی خصوصا چربی منابع دریایی، دریافت کافی میوه و سبزی، حذف نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از سرطان داشته باشد. مواد غذایی ضد سرطان با اثرات مختلفی که بر بدن دارند، می‌توانند به مبارزه با این بیماری کمک کنند. این غذاها می‌توانند التهاب‌های مزمن را کاهش دهند، از رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند و در نهایت باعث تقویت سلول‌ها در برابر آسیب‌های محیطی شوند. برای مثال، آنتی‌اکسیدان‌هایی که در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند، قادرند رادیکال‌های آزاد را که عامل اصلی آسیب به سلول‌ها هستند، خنثی کنند.

وی می‌افزاید: با مصرف مواد غذایی ضد سرطان مانند سبزیجات برگ‌سبز، میوه‌های رنگی و چای سبز، می‌توان از بروز بسیاری از سرطان‌ها پیشگیری کرد و به‌طور کلی سلامت بدن را بهبود بخشید. بنابراین، گنجاندن این مواد غذایی در رژیم روزانه، نه‌تنها برای حفظ سلامت بلکه برای کاهش خطر ابتلا به سرطان اهمیت زیادی دارد. از اینرو تاکید می‌شود که میوه و سبزیجات بیشتری در برنامه غذایی گنجانده شود. همچنین، توصیه می‌شود تنوعی از رنگ‌ها در میوه‌ها و سبزیجات لحاظ شود تا مجموعه گسترده‌ای از مواد مغذی به بدن برسد. انتخاب غلات کامل نیز نکته مهمی است و توصیه مهم‌تر اینکه از غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، کینوا و نان‌های سبوس‌دار به‌جای نان‌های سفید و غلات کامل به‌جای غلات تصفیه‌شده استفاده شود. فست‌فودها و غذاهای سرخ‌کردنی که مدت طولانی حرارت دیده‌اند متاسفانه جزو فرهنگ غذایی ما شده‌اند. این غذاها به‌شدت آسیب‌رسان هستند و می‌توانند از طریق دریافت رادیکال‌های آزاد و سمومی مانند آکریلامید در ابتلا به سرطان نقش داشته‌باشند. محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست هم می‌توانند بخشی از یک رژیم غذایی سالم باشند و مواد مغذی مهمی مانند کلسیم، ویتامین B۱۲ و پروتئین را فراهم کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که محصولات لبنی ممکن است به دلیل محتوای بالای کلسیم از سرطان روده محافظت کنند. همچنین مصرف لبنیات ممکن است خطر سرطان سینه را کاهش دهد که احتمالا به‌دلیل وجود ویتامین D و سایر مواد مغذی است. به‌طور کلی، توصیه می‌شود که محصولات لبنی را به میزان متعادل به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی مصرف شود. همچنین، بهتر است محصولات لبنی کم‌چرب استفاده شود تا دریافت کالری و چربی اشباع کمتر باشد. نهایتا اینکه توجه به سه اصل تنوع، تعادل و کفایت در رژیم غذایی اهمیت دارد تا طیف گسترده ای از مواد مغذی به بدن برسد.