مسجد یا مزگت جامع قزوین، کهن‌ترین مسجد جامع و یکی از پنج مسجد بزرگ ایران است که می‌توان در خیابان سپه از آن دیدن کرد و محو تماشای این بنای مقدس و قدیمی شد.
بنای اولیه این مسجد در واقع یک آتشکده ساسانی بوده که به مرور زمان با تغییر مذهب اهالی شهر به اسلام و مهاجرت قبایل عرب به قزوین، کاربری مسجد پیدا کرده و هم اکنون نیز بیشتر قسمت‌های آتشکده در بخش ایوان جنوبی قرار دارد.
تاریخچه
سال ۱۹۲ هارون‌الرشید دستور داد روی آتشکده که مخروبه شده بود، یک مسجد ساخته شود. بر اساس برخی روایت‌ها، هارون‌الرشید به همراه صاحب ابی العباس بن سریح و قاضی ابوالحسن محمد بن یحیی بن زکریا این مسجد را بنا کردند.
در سال‌های ۵۰۰ تا ۵۰۹ هجری قمری و در دوره سلطان ملکشاه سلجوقی، وزیر او با نام امیر خمارتاش بن عبدالله عمادی دستور ساخت مقصوره خمارتاشی یا طاق جعفری را در پشت ایوان جنوبی داد.همچنین در این دوره بخش‌هایی مانند مدرسه، صحن، گنبد آجری، چاه خانه و خانقاه به ضلع جنوبی افزوده شدند. سال ۵۴۸ هجری قمری نیز به دستور ملک مظفرالدین البارغون بن تعش، سرایی کوچک رو به قبله به مسجد اضافه شد که در آن مجلس تفسیر و حدیث برگزار می‌شد.
سبک معماری
سبک معماری مسجد جامع قزوین مربوط به دوره‌های مختلف مانند دوران سلجوقی و صفوی است.
این مسجد در ابتدا فقط دارای یک ایوان بود، اما بعدها به شیوه چهار ایوانی که نمادی از سازه‌های آتشکده در ایران محسوب می‌شود، ساخته شد. در دو طرف ایوان‌های این بنا رواق‌هایی قرار دارند که روی هر رواق، نام امام جماعت دوران گذشته نوشته شده است. در دوره صفویه ایوان‌های مسجد جامع قزوین بازسازی و بخش‌هایی مانند رواق‌ها و مناره‌ها به این بنا افزوده شدند.
در زمان حمله مغولان بخشی از مسجد تخریب شد؛ اما در دوره‌های بعد مورد بازسازی قرار گرفت و در دوره قاجار نیز ایوان شرقی بازسازی شد و به شکل امروزی درآمد. در همه بخش‌های این مسجد می‌توان معماری سنتی ایرانی را مشاهده کرد و از تماشای معماری دوران مختلف از زمان هارون‌الرشید تا دوره قاجاریه لذت برد. به خصوص گنبد زیبای آن که با تزئینات کاشی‌کاری بسیار دیدنی، هنر دست صنعتگران دوران گذشته را به نمایش می‌گذارد؛ اما زیباترین و مهم‌ترین بخش این سازه، ایوان جنوبی آن است.
صحن و ایوان‌های مسجد
این مسجد در قرن هفتم درهای زیادی داشته؛ اما در حال حاضر فقط چهار ورودی از آن باقی مانده و دارای صحن و ایوان‌های مختلف بوده و قدیمی‌ترین قسمت مسجد، طاق هارونی است که این طاق در میان رواق‌های جنوبی و طاق احمدیه قرار دارد.ورودی اصلی این بنا بسیار باشکوه بوده و در سال ۱۱۹۱ قمری توسط فردی به نام «محمدصادق» مرمت شده است. ایوان جنوبی مسجد با تزئینات شگفت‌انگیز و چشمگیر، بزرگ‌ترین ایوان این سازه محسوب می‌شود. این ایوان در سال ۱۰۶۹ قمری به دستور شاه‌عباس دوم ساخته شده است. ایوان شمالی با کاشی‌های رنگارنگ تزئین شده و دارای دو مناره بلند در طرفین است. این مسجد با مساحت حدود ۳ هزار و ۵۰۰ مترمربع از نخستین مساجد چهار ایوانی در ایران بوده که با نام‌های مسجد جامع عتیق و مسجد جامع کبیر هم شناخته می‌شود که ۱۵ دی۱۳۱۰ ثبت ملی شده است.
نظر شما